در توضیح این‌که از نظر مبانی دینی یک طلبه به عنوان طالب علوم اسلامی باید چگونه اخلاقی داشته باشد؟ باید گفت که از منظر اسلام، رفتار و کردار طالب علم و جوینده دانش دارای مختصات و شاخصه هایی می‌باشد .

در توضیح این‌که از نظر مبانی دینی یک طلبه به عنوان طالب علوم اسلامی باید چگونه اخلاقی داشته باشد؟ باید گفت که از منظر اسلام، رفتار و کردار طالب علم و جوینده دانش دارای مختصات و شاخصه هایی می‌باشد . در این‌جا به دلیل گستردگی مباحث طرح شده در منابع دینی و سخنان علمای دین و از سوی دیگر عدم گنجایش آن در این نوشتار تنها به سرفصل‌هایی که در روایات و کتب علمای اسلامی بدان اشاره شده، در چند بخش می‌پردازیم (برای کسب اطلاع بیشتر در این زمینه ، از شما دعوت می کنیم تا کتاب جامع و بسیار مفید (آداب تعلیم و تعلم در اسلام ترجمه کتاب منیه المرید شهید ثانی مطالعه نمائید ).الف : شاخصه های اخلاقی یک طلبه از جهت انگیزه و هدف:1. یکی از شاخصه های مهم اخلاقی جوینده علم و دانش از منظر اسلام این است که دارای انگیزه الهی بوده و با انگیزه کسب منافع دنیایی بدنبال علم نمی رود .2. هدف دانشجو از کسب علم جاه طلبى ، شهرت ، فخر فروشی و برتری طلبی نمی باشد .ب : مختصات اخلاقی و رفتاری طلبه در حوزه فردی:1. یک طالب علم از منظر اسلام مقید به وظائف و شعائر دینى می باشد و در این زمینه کوتاهی نمی نماید .2.ضرورت توجه به قرآن کریم به عنوان نخستین و اساسى ترین ماده درسی هر طلبه3.اهتمام و مطالعه احادیث معصومین علیهم السلام به عنوان بهترین علوم .4.طالب علم همراه با کسب علم در مسیر پالایش دل از رذائل اخلاقى نیز کوشش می کند.5. همواره با توکل به خدا در مسیر علم آموزی قدم می گذارد .6.یک طلبه موفق، دارای حسن خلق و فروتنى می باشد .7.از دیگر شاخصه های اخلاقی طلبه این است که دارای عفت نفس می باشد .8.بلند همتی از دیگر مختصات اخلاقی یک طلبه می باشد .9. طلبه فرصت هاى زندگانى را به نحو احسن غنیمت می شمرد .10.طلبه موفق از معاشرت با افرادی که وی را از مسیر تحصیل علم و تهذیب اخلاق دور می کنند پرهیز می نماید .11. رعایت نظافت و پاکیزگى12. برخورداری از آراستگی ظاهر ج : شاخصه های اخلاقی طلبه در نحوه علم آموزی:1. طلبه دارای پویایی و تحرک علمی می باشد .2. برنامه ریزى منظم و دقیق برای تمامی ساعات شبانه روزى3.انتخاب رشته تحصیلی تخصصی او اگر غیر از فقه و اصول به علم دیگری گرایش دارد بر اساس اهمیت و جایگاه آن علم، علاقه و فهم و استعداد وی و نیاز جامعه می باشد .4. مداومت و استمرار در مسیر علم آموزی5.خستگی ناپذیر بودن یک طلبه در کسب علم6. خوددارى از مجادله و ستیزه جوئى در طرح مباحث علمی7. تسلیم بودن در برابر حق8. پرسش و پرسشگری از مهمترین شاخصه های طلبه می باشد .9. ضبط و نگارش مطالب علمی10. رعایت انضباط و حضور مستمر در کلاس‌های درس11. دقت و بررسى مطالعات و محفوظات و منابع آن ها خود را برای حضور در کلاس درس و فراگرفتن علم از لحاظ روحى و ذهنى آماده می نماید .د : شاخصه های اخلاقی طلبه در محضر استاد: 1. از آن‌جا که جایگاه استاد در اسلام بسیار مهم و رفیع می باشد تا حدی که به عنوان پدر معنوی انسان مطرح گریده لذا طلبه از دیدگاه اسلام پای کرسی هر استادی زانو نمی زند بلکه بر اساس معیارهای مشخصی که در دین اسلام مطرح گردیده به دنبال استادی می گردد که در خور چنین شان و جایگاهی باشد تا بتواند روح و عقل وفکر خود را همچون زمینی مستعد در اختیار او بگذارد و استاد شایسته نیز در این زمین بجای پرورش علف‌های هرز درختانی بارور را به ثمر رساند .2. تواضع و فروتنى در برابر استاد3.طلبه از منظر اسلام از استاد خود همواره به احترام یاد می کند4.حق شناسى از استاد خود می نماید .5. تندی‌های استاد را با جان و دل تحمل می نماید .6. مراقب حرکات و رفتار و حالات خود در محضر استاد می باشد تا کوچک‌ترین جسارتی به استاد ننماید .7.مراقب رفتار و گفتار خود بوده و حتی صدای خود را نیز در این باره تنظیم می نماید که با لحن و صدایی بی ادبانه سخن نگوید .8. در صورت وجود اشتباه در سخن استاد محترمانه وظریف به وی یاد آوری می نماید.9. مودبانه استاد را مورد خطاب قرار می دهد .10.به هنگام درس دقیق به سخنان استاد گوش داده و حواس خود را پرت نمی نماید .11. فرصت کلاس را با طرح سؤال‌های بی مورد تلف نمی نماید .هـ : شاخصه های اخلاقی طلبه در کلاس درس:1. رعایت آداب ورود به کلاس همچون سلام نمودن2. بر هم نزدن نظم کلاس درس3. اشغال نکردن جای دیگران در کلاس درس4. کسب اجازه از محضر استاد برای ارائه سؤال و یا پاسخ گویی به درس5. خواندن دعاء به هنگام قرائت درس و : شاخصه های اخلاقی طلبه در نوع رابطه با همکلاسی های خود:1. رعایت ادب و نزاکت نسبت به همکلاسی ها2. بر هم نزدن راحتی دیگران به خاطر خود در کلاس3.عدم مداخله در مباحث علمی دیگر همکلاسی‌ها4.عدم مداخله در سخن دیگرانز : شاخصه های اخلاقی یک طلبه در حجره و خوابگاه:1. رعایت شئونات اسلامی در محیط زندگی.2. از منظر اسلام اخلاق طلبه ، اقتضا می کند که وی درحجزه با رفتاری گرم و صمیمانه نسبت به دیگر دانشجویان اظهار محبت و احترام نماید، و حق همجواری و همسایگى و مصاحبت و اخوت دینى را در مورد آنها کاملا رعایت و اداء کند .3. عفو و گذشت از بدی‌هاى طلاب موجود در محیط زندگی و توجیه برخی از عملکردهایی که شاید مورد پسند او نباشد.4. از منظر اسلام طلبه باید قبل از انتخاب اتاق ، هم اتاقی های خود را ارزیابى نموده و بعد با آنها هم اتاق شود .5. ورود و خروج در حجره باید به نحوی باشد که موجب رنجش دیگران نگردد .6. از تجسس نسبت به هم حجره ای و همچنین طلاب دیگر پرهیز نماید .7. پرهیز از ایجاد صدا و اعمال و رفتاری‌که موجب آزار واذیت دیگران می شود .8. باید از نشستن و راه رفتن در جاى هاى نامناسب که موجب سلب آسایش دیگران می شود خوددارى کرد..با بر شمردن برخی از شاخصه های اصلی اخلاق طلبگی ، وظیفه یک طلبه این است که بکوشد با برنامه ریزى دقیق و پرداختن به اولویت ها و با استعانت از خداوند، این ویژگى هاى را در خود پیاده نماید ؛ در چنین صورتى می تواند ضمن اصلاح و ارتقاى خود به سطوح بالاتر، از نظرعلمى و معنوى، پیشرفت در خور توجهی نموده و نسبت به آینده خود و جامعه مفید واقع گردد .بدیهی است که بی توجهی به شاخصه های مطرح شده منجر به افت علمی و اخلاقی شده و او را از مسیر اصلی خود دور می نماید .در پایان باید گفت تمام این مسائلی که گفته شد مشترک بین همه مردم و دانشجویان دیگر علوم می‌باشد که به طریق اولی یک طلبه باید این مسائل را با شدت بیشتری درخود پیاده کند؛ اما آن چه در زمینه طلاب دینی از اهمیت بیشتری برخوردار است این است که این بزرگواران در جامعه به عنوان جانشینان پیامبر و ائمه اطهار علیهم السلام می باشند و مردم همان انتظار و توقع را از اینان دارند که از اهل بیت و همان احترام و جایگاه را قائلند که برای آن بزرگواران؛ لذا باید طلبه تا می‌تواند خود را متخلق به اخلاق نبوی و سیره ائمه علیهم السلام نماید و حتی از پرداختن به برخی کارها که شاید گناه ومعصیت نباشد اما مخالف عرف و شان روحانیت است پرهیز نماید. به عنوان مثال شاید غذا خوردن در ملأ عام و خیابان در هنگام راه رفتن گناهی نباشد اما چنین اعمالی از یک طلبه دور از شان است و موجب بدبینی دیگران به این قشر می‌شود و به گفته حضرت امام اگر یک طلبه بد کند مردم گویند همه طلاب اینگونه اند. در نتیجه گناه یک نفر را ندارد بلکه دین کل این قشر به گردن او خواهد افتاد.بنابر این بر ماست تا بکوشیم سیره آن بزرگواران را به نحو عملی به مردم نشان دهیم چه در زندگی، چه در تحصیل و چه در تبلیغ و بدانیم که اساس طلبگی در نیت خالصانه و عمل خالصانه برای رضای خداوند خلاصه شده است.در این راستا بد نیست حتما کتاب جهاد اکبر حضرت امام رضوان الله تعالی علیه را مورد مطالعه قرار دهید که با حجم کم دریایی از معارف را عرضه کرده است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه