چرا در حکمت 294 نهج البلاغه، امام علی(ع) فاصله بین مشرق و مغرب را حرکت خورشید دانسته‌اند، در حالی‌که این مطالب از جهت علمی درست نیست؟

امام علی(ع) در جواب سؤالی که از ایشان در بالای منبر[1] در مورد مقدار مسافت بین مشرق و مغرب پرسیده شد، فرمودند: «مَسِیرَةُ یَوْمٍ لِلشَّمْس‏»؛[2] این مسافت به اندازه مسیر حرکت یک روز خورشید است.توضیح این‌که؛ وزن‌ و اندازه‌ها از امور وضعی هستند و جزء امور واقعی محسوب نمی‌شوند و هدف از آن نزدیک کردن اشیاء به ذهن از جهت کمیت و کیفیت است؛ لذا وقتی از مسافت‌های زیاد سؤال می‌شود، باید از یک اندازه و مقیاسی استفاده کرد که مناسب آن باشد.[3] لذا این‌گونه پاسخ‌ها، پاسخ اقناعی است و هدف آن قانع کردن مخاطب است؛ زیرا اگر حضرتشان می‌فرمود مثلاً چند فرسخ و یا چند میل، پرسشگر مجدداً می‌پرسید به چه دلیل؟! و اثبات پاسخ ارائه شده با توجه به امکانات و دانش آن روز مردم امکان‌پذیر نبود و بر این اساس، حضرتشان پاسخی اقناعی فرمودند[4] و لزوماً این پاسخ هم به معنای حرکت خورشید گرد زمین نیست تا بگوییم منطبق با دانش جدید نیست، بلکه می‌توان این‌گونه معنا کرد:آن‌جا که در ابتدای صبح، نور خورشید را می‌بینی مشرق نسبی تو است و آن‌جایی که هنگام غروب، نور خورشید از نظرت محو می‌شود، مغرب نسبی تو می‌باشد و فاصله میان آن دو، فاصله مشرق نسبی تا مغرب نسبی است، و گرنه مشرق و مغرب مطلقی وجود ندارد، بلکه میلیون‌ها مشرق و میلیون‌ها مغرب در عالم وجود دارد که فاصله هر کدام با دیگری نیز متفاوت است.[5] و از این‌رو است که خدا در قرآن می‌فرماید: «فَلا أُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشارِقِ وَ الْمَغارِب‏».[6] سوگند به پروردگار مشرق‌ها و مغرب‌ها!در مورد دلیل آن‌که امام در این موارد به پاسخ واقعی اشاره نکرده و پاسخی اقناعی را مطرح می‌سازد، می‌توان به بی‌فایده بودن پرسش برای پرسشگر آن زمان، دشواری اثبات آن برای پرسشگر، فقدان توانایی علمی حاضران و یا فقدان مصلحت در ارائه پاسخ واقعی، اما بدون دلیل اشاره کرد.[7] .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه