من تا به حال سوالات زیادی از شما پرسیده ام و پاسخ شما را نیز دریافت کرده ام که از این بابت از شما تشکر میکنم واما سوالم از شما این است که مدتی است که از مرگ و قیامت وعذاب نمی ترسم و همین قضیه باعث شده که اگر کناهی مرتکب میشوم اصلا نمی ترسم و دچار عذاب وجدان هم نمی شوم و بدتر از همه اینکه فکر میکنم خدا منو می بخشه و به عبارتی امید دارم و در نتیجه باعث می شود در جهت بهتر شدن تلاش نکنم لطفا کمکم کنید

خداوند سبحان را بخاطر حسن اعتماد شما سپاسگزاریم و امید داریم چون گذشته بتوانیم گره‌ای از مشکل شما بگشاییم. هدف دین مقدس اسلام، تربیت انسان‌هایی متعادل و به دور از هر گونه افراط و تفریط است؛ زیرا این دین، دینی متین و هماهنگ با فطرت انسان است وتنها افراد متعادل و موزون می‌توانند به اهداف والای آن دست یابند. در باره لزوم تعادل و توازن در اهل ایمان در آیات وروایات، تعبیر به قرار گرفتن در بین «خوف و رجا» یا «بیم و امید» شده است. امید بیش از حد و اندازه، انسان را مغرور و غافل می‌سازد و به او جرات زیاده از حد می‌بخشد و دوراندیشی و احتیاط را از یاد او می‌برد و او را نسبت به خطرات راهش، بی‌اعتنا می‌سازد. انسان در این حال شبیه ماشینی است که ترمزش بریده است و با سرعت زیاد در حال حرکت است و روشن است که سرانجام او هلاکت و نابودی است. از آن طرف خوف و ترس بیش از اندازه و خارج از حد تعادل، قدرت تحرک و پویایی را از انسان سلب می‌کند و از او موجودی راکد و سرد و افسرده می‌سازد. چنین فردی مانند ماشینی است که ترمزی قوی دارد ولی از گاز و توانایی حرکت بی بهره است و محصول آن درجازدن و توقف وایستایی است. امیرالمومنین –علیه السلام– در روایتی به یکی از اولاد خود می‌فرماید: ای فرزند! چنان از خدا بترس که اگر طاعت همه‌ی اهل زمین را انجام دهی از تو قبول نخواهد کرد و چنان به خدا امیدوار باش که اگر گناه همه‌ی اهل زمین را مرتکب شوی تو را خواهد آمرزید. {بحآر الانوار، ج70، ص 394، ح 64}البته باید توجه داشت که ایجاد تعادل دقیق و کامل بین بیم و امید کاری سخت و دشوار است و مرحله کامل آن متعلق به اولیای الهی است. سایر مردم باید بکوشند خود را به این مرز نزدیک کنند و به میزان معرفت و درجه ایمان خود میان این دو، توازن و تعادل بر قرار نمایند. اگر کسی با صفات خداوند به خوبی آشنا باشد و از یک طرف او را به لطف و رحمت بشناسد واز طرف دیگر، به عظمت و کبریای او پی برده باشد، خود به خود در حد فاصل میان خوف و رجا قرار خواهد گرفت و دچار افراط و تفریط نخواهد شد. البته مراتب خوف و رجا مختلف و متفاوت است و متناسب با درجه‌ی ایمان و معرفت افراد دارای درجات فراوانی است. در روایتی آمده است: خوف پنج قسم است: خوف و خشیت و وجل و رهبت و هیبت؛ خوف، از آن گنهکاران است و خشیت مربوط به دانشمندان و رهبت از آن عابدان و هیبت متعلق به عارفان است. {بحار الانوار، ج70، ص 381} مرحوم نراقی در کتاب معراج السعاده می‌فرماید: گاهی برای فردی صفت خوف مناسب‌تر است و برای فردی دیگر صفت رجا؛ کسی که یأس از رحمت خدا بر او غالب است، صفت رجا برای او مناسب‌تر است و آن کس که حالت ایمنی از عذاب خدا بر او چیره گشته، صلاح او تحصیل صفت رجا است. وخلاصه اینکه: هر کدام از دو صفت بیم و امید که انسان را بیشتر به تحصیل مقصود وا می‌دارد دستیابی به آن لازم‌تر و مهم‌تر است و اگر در این مورد مساوی باشند، اعتدال این دو مناسب تر است. {معراج السعاده، مو سسه هجرت، ص212}بطور کلی راه کسب خوف، توجه به عظمت و بزرگی و جلال حق‌تعالی و حقیر بودن انسان در برابر او و ناچیز بودن اعمال و طاعات ما در برابر لطف و احسان و نعمت‌های او است؛ و ثمره‌ی این خوف، دوری از گناه خواهد بود. قرآن مجید در سوره «نازعات، آیه 40 و41 چنین مى فرماید. «وأمّا من خاف مقام ربِّه ونهى النَّفس عن الهوى فانَّ الجنَّة هى المأوى هر کس که از مقام پروردگار بترسد، و خود را از هوا و هوس باز دارد، جایگاه او بهشت است». برخی عواملی که موجب می‌شود تا انسان‌ها از خوف الهی غافل شوند به شرح ذیل می‌باشد:1- بى خبرى انسان‌ها از عظمت و جلال خدا، و جهل به مؤاخذه و عقاب روز جزا، و سستى اعتقاد، و ضعف یقین در این موارد.2- غفلت و فراموشى از محاسبه روز قیامت، و بى‌التفاتى به «اهوال» و عذابهاى آن روز پروحشت.3- اطمینان و خاطر جمعى به رحمت پروردگار، یا مغرور شدن به طاعات و اعمال خود. (معراج السعادة ج:2 ص: 190)با توجه به نکات گفته شده در پاسخ به سؤال شما دوست گرامی باید بگوئیم که برخی از راههای رسیدن به ترس از خداوند متعال به شرح ذیل است:اول: بالا بردن معرفت خود نسبت به خداوند متعال. شکی نیست در اینکه هر قدر معرفت بنده به عظمت و جلال آفریدگار و ارتفاع شأن او و علّو مکان او بیشتر، و به عیوب و گناهان خود بیناتر شود، ترس و خوف او زیادتر مى شود.لذا درباره عظمت و بزرگى خداوند بیش از گذشته مطالعه و تفکر کنید؛ زیرا هر چه بیشتر درباره عظمت خداوند و علم گسترده و فراگیر او و نیز قدرت وصف ناشدنى‌اش آگاهى داشته باشید، کمتر دچار لغزش و گناه خواهید شد.پروردگار عالم مى فرماید: «انَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُ 35: 28» یعنى: «این است و جز این نیست که خشیت و دهشت از خدا مخصوص بندگانى است که عالم و دانا هستند». (معراج السعادة ج: 2 ص: 181)امام صادق علیه السلام در این زمینه فرموده اند: «من عرف اللّه خاف اللّه و من خاف اللّه سخت نفسه عن الدّنیا. هر کس خدا را بشناسد از او مى ترسد و کسى که از خدا بترسد نفسش در رها کردن دنیا سخاوتمند مى شود.» دوم: تحصیل محبت و انس با خدا با تفکر به نعمت‌های الهی؛ چراکه وقتی محبت کسی در دل انسان نفوذ نمود به هیچ عنوان حاضر نیست کاری انجام دهد که ناراحتی او را بدنبال داشته باشد. سوم: تقویت ایمان و یقین به خدا و روز جزا و بهشت و دوزخ و حساب و عقاب. چراکه بدون تردید این یقین است که انگیزه ترس از خدا و دوزخ او و امید به بهشت را در درون انسان ایجاد می کند.چهارم: تفکر در روز حساب و یادآوری انواع عقاب‌های الهی و سختی‌های عالم برزخ و مؤاخذه روز قیامت را نصب‌العین خود قرار دادن.پنجم: حالات خائفین از درگاه الهی را در نظر داشتن. خوب است انسان حکایات خوف انبیاء و اولیاء را مطالعه نموده و ملاحظه نماید ترس ایشان از پروردگار به چه حد بوده است. (معراج السعادة ج: 2 ص: 192)ششم: دقت در این مساله که عاقبت افراد مشخص نیست؛ به همین دلیل نمی‌توان اطمینان داشت مسیری که در زندگی طی می‌نمائیم منجر به عاقبت بخیری خواهد شد یا نه. لذا باید همیشه نگران عاقبت ‌به خیری بوده و از عذابی که ممکن است به دلیل عاقبت به خیر نشدن دامن انسان را بگیرد ترسید و بر ترک گناه و انجام اعمال نیکو مداومت داشت. (برداشتی از معراج السعادة ج: 2 ص:193) هفتم: خداوند را همواره ناظر بر اعمال و رفتار خود دیدنامام صادق علیه السّلام به اسحاق ابن عمار فرمود: اى اسحاق آن چنان از خدا بترس که گویا او را مى بینى و اگر تو او را نمى بینى او تورا مى بیند، پس اگر چنین مى پندارى که او تو را نمى بیند بتحقیق کافر شدى، و اگر بدانى که او تو را مى بیند و با علم به این مطلب او را معصیت کنى او را از هر بیننده اى پست تر به حساب آورده اى. (أسرارالصلاة ص: 205)هشتم: هر روز پس از اتمام فعالیت‌هاى عادى و قبل از رفتن به بستر و خوابیدن، افکار و اعمال روزانه خودرا محاسبه کنید و اعمال ناصحیح و گناه آلود و لغزش‌هاى خود را بررسى کرده و به خود متذکر شوید و زشتى آن را براى خود مجسم نمایید.نهم: هر چه بیشتر درباره انواع گناهانى که از انسان مى‌تواند صادر شود، مطالعه نمایید و پیامدهاى منفى، عوارض سوء دنیوى و عقاب‌هاى اخروى آن را از نگاه روایات و آیات قرآن مورد توجه قرار دهید، تا زشتى و قبح گناه و لغزش‌ها در ذهنتان بیشتر جایگزین شود.دهم: با افرادى که دیدار و نگاه به آنها شما را به یاد خداوند متعال مى‌اندازد نشست و برخاست و مجالست داشته باشید.یازدهم: دوستان و هم اتاقى‌ها و هم‌درسى‌هایى که متدین و پاى‌بند اصول اخلاقى و ارزشى هستند و از گناه کردن واهمه دارند و گناه و لغزش هر چند کوچک و اندک باشد برایشان بسیار زشت و ناپسند است و در صدد انجام واجبات و ترک محرمات هستند، انتخاب نمائید.دوازدهم: آیاتى که در مورد عذاب و عقاب گناهکاران همچنین آیاتی که در توصیف جهنم و اهل جهنم و آیات مربوط به معاد و روز حسابرسى دقیق از همه اعمال و رفتار را مطالعه نمائید.سیزدهم: به ضعف و ناتوانى خود در مقابل بلایا و مصیبت‌ها و مشکلات دنیوى و مقایسه عذاب دنیوى با عذاب اخروى توجه نمائید.در پایان باید به این نکته بسیار مهم توجه نمائید: آنچه در فضیلت و مدح ترس از خداوند گفته شد تا زمانی می‌باشد که از حد تجاوز نکند؛ چراکه اگر از حد خود تجاوز کند و به حد افراط رسیده، چه بسا منجر به ناامیدى و یأس از رحمت خدا گردد. «لا یَیْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ الا الْقَوْمُ الْکافِرونَ 12: 87». از رحمت خدا جز قوم کافر مأیوس نمى شوند». (سوره یوسف،آیه 87) و شکى نیست که: چون ترس به این حد رسد انسان را از عمل و طاعت باز مى دارد، زیرا که تا امید نباشد انگیزه برای عبادت نخواهد بود و چون انگیزه نباشد کسالت در عبادت به انسان روى آورده و او را از عمل باز مى دارد.در این زمینه ر.ک: -گناه شناسی/ محسن قرائتی.-گناهان کبیره/ شهید دستغیب.- شهید دستغیب، قیامت و قرآن (تفسیر سوره طور) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه