برای بالا بردن مهارت های اجتماعی بایستی چه کنیم؟ کم رو نباشیم اعتماد به نفش داشته باشم و از حق و حقوق خود دفاع کنیم و مظلوم نباشیم؟

قال امیرالمؤمنین(ع): «کونوا فی الناس کالنحل فی الطیر، لیس شیء من الطیر الا و هو یستصغرها و لو یعلم ما فی اجوافها لم یفعل بها ما یفعل. خالطوا الناس بابدانکم، و زایلوهم بقلوبکم و اعمالکم، فان لکل امریء ما اکتسب من الاثم و هو یوم القیامه مع من احب؛ در بین مردم به مانند زنبور عسل در پرندگان باشید، هیچ پرنده ای نیست مگر این که او را کوچک می شمارد و اگر می دانستند آنچه را در شکم زنبور عسل است، با او این گونه برخورد نمی کردند. با بدن ها و اجسام خود در میان مردم بوده و با آنها معاشرت کنید و از آنان دوری جویید به قلب ها و اعمالتان چرا که برای هر شخصی است آنچه از گناه کسب کرده و در روز قیامت شخص با کسی است که او را دوست می داشته».لازم است نکاتی را درباره نحوه معاشرت و رفتار با دیگران به عرضتان برسانیم تا در پرتو آن بتوانیم روش رفتار با دیگران را طبق آموزه های صحیح شکل دهیم.بهترین روش رفتار با دیگران و جلب محبت را مى توان از کلام رسول اکرم(ص) آموخت که فرمود: هیچ یک از شما مؤمن نیست مگر اینکه براى دیگری آن را بخواهد که براى خود مى خواهد» و یا در جاى دیگر فرمود: «دست خود را بر سر هر کس که مى خواهى بگذار و براى آن بخواه که براى خود مى خواهى» (بحارالانوار، ج 71، ص 234) بنابراین اگر روشى را دوست دارید که مردم آن گونه با شما رفتار کنند، به همان روش با دیگران برخورد کنید. هر چه را براى دیگران پیشنهاد مى کنید همان بهترین روش است و شما نیز بر اساس آن با آنان رفتار کنید. زیرا انسان جز انتظار خوش رفتارى از مردم ندارد، کمترین اهانتى را از سوى آنان نمى پذیرد راضى نیست که کسى به او تهمت زند، و نمى پسندد که کسى از معایب او پیش دیگران سخن بگوید هر چند آن عیوب را واقعا داشته باشد.انسان موجودى اجتماعى است و نیازمند است با دیگر هم نوعان خود معاشرت داشته باشد. لازمه اصلى معاشرت و ارتباط با دیگران داشتن احساس دوستى و محبت به آنان است. بسیارى از افراد دوست دارند در ارتباط با هم نوعان خویش زندگى موفقى داشته باشند. ولى به جهت ناآگاهى از چگونگى معاشرت و آداب آن و نیز رعایت نکردن آن آداب، توانایى برقرارى روابط مناسب و اسلامى را از دست مى دهند و به ناچار منزوى مى شوند. ما در این جا خطوط کلى آداب معاشرت را براى شما بازگو مى کنیم تا بر اساس آن رفتار خود را با دیگران تنظیم نمایید.1ـ از نظر اسلام و اولیاء الهى یک انسان واقعى کسى است که نسبت به همه انسان ها، بلکه نسبت به همه موجودات عالم خیرخواه و با محبت باشد و اگر توان داشته باشد به آنان خدمت کند.2ـ دوستى و محبت به دیگران همیشه به معناى یارى کردن مستقیم آنان نیست. چه بسا شخص گناهکارى که محبّت کردن به او در قالب مانع شدن او از ارتکاب گناه است. هر چند او از این کار ناراحت شود. اما اگر دوستى ما با افراد بد باعث تشویق آن ها به کارهاى خلاف شود، معلوم مى شود که به آن ها محبت نکرده ایم، بلکه به آن ها ضرر زده ایم. هر چند آن ها از ما راضى باشند.3ـ گاهى بعضى افراد از دوستى و محبت انسان برداشت درستى ندارند و از صافى و یکرنگى او سوء استفاده مى کنند. در این موارد نیز باید شکل دوستى را عوض کرد. در روایتى آمده است تا جایى به دیگران خدمت کنید که قدر شما را بدانند، ولى اگر احساس کردید آن ها مى خواند بر شما تکبر ورزند و شما را تحقیر کنند به آنان خدمت نکنید تا از کارهایشان دست بردارند. یا در روایت دیگرى آمده که با متکبر رفتار تکبرآمیز داشته باشید. بنابر این خدمت و محبت به این دو گروه از دوستان نیز لازم است. ولى شکل آن فرق مى کند. یعنى باید به آن ها بى اعتنائى کرد تا متوجه اشتباهشان شوند.4ـ دوستى و محبت به دیگران نباید به وسیله اذیت و آزار افراد دیگر باشد. چه بسا افرادى که براى کمک به فردى، حق دیگر افراد را پایمال مى کنند و یا گناهى مرتکب مى شوند.در پایان به برخی نکات و فنون و تکنیک های مهم در رفتار با مردم اشاره می کنیم:1ـ اگر خواستید شخصى را نسبت به موضوعى متقاعد سازید سعى نکنید پیرامون آنچه شما مى خواهید با او به جر و بحث بپردازید بلکه اول از خواسته خود کوتاه بیایید و خواسته او را در نظر بگیرید آنگاه نظر خودتان را مطرح کنید.2ـ در روابط اجتماعى با دیگران سعى کنید از انتقاد، سرزنش و گلایه خوددارى کنید.3ـ سعى کنید نکات مثبت در رفتار و شخصیت دیگران را شناسایى کرده و آنها را به خاطر آن ویژگی ها و رفتارها، تحسین صادقانه داشته باشید نه آنکه روى نکات منفى وى انگشت گذاشته او را مذمت کنید.4ـ سعى کنید شنونده خوبى براى دیگران باشید و دیگران را تشویق کنید درباره خود با شما حرف بزنند.5ـ به دیگران احترام بگذارید و کارى کنید که احساس کنند مهم و با ارزش هستند و این کار را صمیمانه انجام دهید.6ـ در برخورد با دیگران با چهره اى گشاده و لبخند سخن را آغاز کنید.7ـ به جاى اینکه مستقیما به دیگران دستور دهید کارى براى شما انجام دهند، خواسته خویش را به شکل سؤال طرح کنید و به طور غیرمستقیم از آنها بخواهید خواسته تان را عملى کنند.8ـ اگر دیگران کارى براى شما انجام دادند، آنها را به هر طریقى که ممکن است خوشحال کنید و از آنها تشکر و قدردانى کنید. ضمنا لازم است از حقوق دینى و اخلاقى ـ اجتماعى اى که دیگران بر انسان دارند شناخت بیشترى پیدا نمود تا در اداء آن حقوق تلاش کرد.طبیعى است گاهى «دیگران» والدین یا برادران و خواهران فرد است گاهى، اقوام و فامیل اند، گاهى نیز همسایگان و گاهى اساتید و معلمان و یا سایر افراد و... مى باشند که هر گروه و صنفى ویژگیها و حقوق خاص خود را دارند که در این زمینه باید با مطالعه بیشتر شناخت خویش را تعمیق وگسترش دهید بنابراین توجه شما را به مطالعه کتب زیر جلب مى کنیم:1ـ آئین دوست یابى، دیل کارنگى2ـ دوستى و دوستان، سیدهادى مدرسى، ترجمه حمیدرضا شیخى، حمیدرضا آژیر، انتشارات آستان قدس رضوى3ـ اخلاق معاشرت، على قاسمىدر پایان لازم به ذکر است کسب چنین مهارتی نیازمند تمرین و گذشت زمان است و نباید انتظار داشت که یک شبه و بطور دفعی بر اضطراب اجتماعی فایق آیند بنابراین از تمرین و ممارست و سعی و تلاش بیشتر خسته نشوید. مطالعه و عمل به راهکارهای دو کتاب معرفی شدهء زیر مفید و سودمند است، تأکید می شود صرف مطالعه کتاب ها و مقالات و ... این مشکل را حل نمی کند بلکه عمل به راهکارهای پیشنهادی طی یک دوره زمانی لازم و ضروری است:- روانشناسی کمرویی ، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی- آئین سخنرانی ، دیل کارنگی انسان موجودی اجتماعی است و باید در بستر اجتماع با هم نوعان خود زندگی کند. برای این که بعد اجتماعی انسان رشد کند و در صحنه های گوناگون بتواند با دیگران روابط مناسبی داشته باشد باید مهارت های اجتماعی را یاد بگیرد. بعضی خانواده ها و یا بعضی از معلمان و مربیان دوران کودکی و نوجوانی , زمینه رشد و شکوفایی کودک را آن طور که باید, فراهم نمی کنند که یا قادر به آن نیستند, یا امکانات لازم را ندارند و یا خودشان نیز در این زمینه دچار مشکل هستند. به هر دلیل , این فرایند اجتماعی شدن و یادگیری مهارت های ارتباطی با دیگران به درستی تحقق پیدا نمی کند وقتی نوجوان وارد صحنه های بزرگ اجتماعی می شود, فشار و ناراحتی های کم رویی را در خود بیش تر حس می کند; زیرا می خواهد دوست یابی کند, با همکلاسان خود صمیمی باشد, در کلاس درس در مقابل جمع کنفرانس دهد و... علی رغم این که توانایی لازم را برای یادگیری مطالب دارد و آنها را نیز خوب می داند, ولی از ارائه آنها در مقابل جمع عاجز است و دچار اضطراب , خجالت و کم رویی و عوارض ناشی از آن می شود. خوشبختانه یادگیری مهارت های اجتماعی و بر طرف کردن اضطراب و ترس در مقابل جمع , کاری است که امکان عملی آن وجود دارد و تجربه نیز آن را ثابت کرده است . بنابراین اگر کسی تصمیم جدی داشته باشد, می تواند با این مشکل مقابله کند و خود را درمان نماید و از حصار کم رویی رها شود و از توانمندی هایی که دارد بهره ببرد. آدمی فطرتاً نیازمند ارتباط با دیگران است؛ به ویژه در عصر ارتباطاتِ پیشرفته و سریع، برقرار ساختن ارتباط مؤثر و مفید و حضور فعال در صحنه های متنوع فعّالیّت های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و علمی ضرورتی تردیدناپذیر است. «خجالت» و کمرویی آفتی است که آدمی را از کاروان رو به تعالی و ترقّی باز می دارد؛ به قابلیت های نهفته فرصت بروز نمی دهد و توان ها و استعدادها را سرکوب و نابود می سازد؛ زیرا از دیدگاه روان شناختی کمرویی توجهی غیر عادی و اضطراب آلود به خویشتن است که در یک یا چند موقعیت اجتماعی تجلی می کند و فرد را در انواع تنش های روانی، شرایط نامناسب عاطفی و شناختی و نابسامانی های جسمی و زیستی فرو می برد و موجب بروز رفتارهای خام و نسنجیده و واکنش های نامناسب می گردد. این پدیده، با توجّه به ضعف و شدتش، انواع پیامدهای زیستی و روانی و شناختی مانند تشدید ضربان قلب، تغییر رنگ چهره، اختلال در تنفس، لرزش بدن و دستان، تغییر فرکانس صدا، لکنت زبان، خشکی دهان، انزواطلبی، عدم پذیرش، فرار از فعّالیّت ها، عدم دفاع از خود، افت شخصیت، رکود علمی، مشکل دوست یابی و حتّی جهالت و نادانی به ارمغان می آورد. بنابراین خجالت، افزون بر این که انسان را از فعّالیّت های فردی باز می دارد و زندگی شخصی را فلج می کند، زمینه فعّالیّت های اجتماعی را نیز نابود می سازد و اندک اندک سلامت جسم و بهداشت روان را در معرض تهدید قرار می دهد. همان گونه که به درستی تشخیص داده و اقدام کرده اید، با تصمیمی جدّی و همتی بلند به مبارزه با خجالت و کمرویی پردازید. تصمیم جدی بگیرید و با تکیه به توانمندی واقعی خود که اندک نیست، توان خدا دادی و استعداد نهفته وجودتان را هر چه زودتر از چنگال غول خیالیِ عجز و بی کفایتی رهایی بخشید. خواهر عزیز، همان گونه که می دانید وگاه تجربه کرده اید، خجالت و کمرویی هرگز با ناتوانی برابر نیست. خجالتی بودن به معنای ناتوان شمردن خویش است نه ناتوان بودن. از سوی دیگر؛ بیش تر صاحب نظران معتقدند خجالت خصلتی ژنتیکی نیست تا خود را مقهور آن بدانید و در برابرش تسلیم شوید. این پدیده محصول شناخت نادرست خود و دیگران و سازش نایافتگی های اجتماعی و حتّی رفتارهای غلط آموخته شده است. بی گمان با شناخت توانمندی های خود، برخی عوامل مؤثر در بروز آن ها و رعایت دقیق و مستمر و کامل راهکارهای ارائه شده، می توان به مطلوب ترین سطح سازش یافتگی اجتماعی و مؤثرترین شکل ارتباط با دیگران دست یافت. فقط کافی است به توانایی تان ایمان داشته باشید. به مرور توانایی های خود در فعّالیّت های گذشته پردازید و موفقیت های هر چند ساده خویش را برشمارید. از آن جا که عوامل بروز خجالت و کمرویی در نوعی شناخت غلط خویش ریشه دارد، کافی است به شناختی صحیح و واقع بینانه از خود دست یابید تا این سدّ تعالی و ترقّی را پشت سر گذارید. بر این اساس، به عنوان یک راهکار کلی، خوب است از برخی عوامل مؤثر در بروز خجالت آگاه شوید تا با حذف آن ها به مطلوب دست یابید. تربیت غلط خانوادگی، آلوده ساختن محیط خانه و فضای ذهن خویش به حالت های رعب، وحشت، تهدید، ترس، دلواپسی، مراقبت های شدید و افراطی از رفتارها و اعمال خود، مقایسه خود با دیگران، خود بزرگ بینی و خود کوچک بینی افراط گونه و عدم آگاهی از مهارت های اجتماعی، احساس تنهایی و ترس از طرد شدن و مسخره شدن و مقبول واقع نشدن بخشی از عوامل کمرویی است. پرواضح است هر که در فضای آلوده بدین عوامل به سر برد، با نوعی احساس شرم، ترس، دلهره، گنهکاری، بی عرضگی و حقارت رشد می کند. در نتیجه همیشه خود را فردی ضعیف می بیند و جرأت هیچ اقدامی در خویش نمی یابد. این فرد حتّی از قضاوت دیگران درباره اعمال و رفتارش می پرهیزد؛ خود را از انظار دیگران مخفی نگه می دارد و از انجام دادن عملی که مورد مشاهده و ارزیابی دیگران قرار می گیرد، اجتناب می ورزد. بی تردید اینک با شناخت عوامل مؤثر در بروز خجالت می توانید آن ها را از صحنه زندگی و فضای ذهن خویش حذف کنید و در راه ارتباط شناختی، عاطفی و رفتاری مطلوب گام بردارید. بنابراین، با مراجعه به زندگی و ذهن خود در جهت شناسایی و حذف علت بروز احساس خجالت و کمرویی خویش گام بردارید و به تدریج سمت یک زندگی تحصیلی مطلوب و مناسب حرکت کنید. راهکارهای عملی بر اساس شناختی که از علل بروز خجالت دارید، هرگز نباید درمان آن را در داروخانه ها و لابه لای اقدامات پزشکی و آرام بخش ها و تقویت کننده ها جست وجو کنید. اساس درمان بر تغییرات شناختی و اصلاح رفتاری و از یاد بردن رفتارهای مبتنی بر خود کم بینی استوار است و از روش های شناخت درمانی و تغییر در باورها و نظام ارزشی و افزایش مهارت های اجتماعی و توانایی های شغلی و حرفه ای و تحصیلی پیروی می کند. بر این اساس، در بخش پایانی کلام چند روش عملی ذکر می شود. امید است مفید و در راه نیل به هدف مؤثر باشد. ان شاء الله. الف) ایجاد تغییر و اصلاح در شناخت خود از خویشتن باید شناخت خود از توانایی ها، استعدادها، ویژگی های شخصیتی خویش را اصلاح کنید و با واقعیت تطبیق دهید. پس: 1. در برابر آینه ایستاده، جلوه های رفتاری خوشایند، حالات بدنی و برداشت های مثبتی که از وضعیت ظاهری خود دارید، یادداشت کنید و روزی چند بار با صدای بلند بخوانید، مانند این جمله: من خوش قامت هستم.... 2. فهرستی از ده لغت یا عبارت که بیانگر ویژگی های مثبت شخصیت شما است، تهیه کنید و روزی چند بار آن ها را در قالب جمله کاملی که با «مَنْ» شروع می شود، بخوانید؛ مثلاً من باهوش هستم. 3. به مرور و بازگویی خاطرات و تجارب جالب خود در فعّالیّت های عمومی و شخصی روی آورید و حتّی گاه آن ها را برای دوستان صمیمی تعریف کنید. 4. هرگز به اندیشه و شناخت های آزار دهنده مانند احساس حقارت، ناتوانی، بی کفایتی، شرمندگی و... اجازه ندهید فضای ذهن شما را بگیرند. به محض ورود این افکار، ذهنیت های مطلوب و ویژگی های مثبت خود را با صدای بلند تکرار کنید. 5. هرگز تصور کمرو بودن را به ذهن خود راه ندهید و واژه ها و عبارت هایی چون «من خجالتی هستم»، «من کمرو هستم» و «من جرأت بیان ندارم» را به زبان نیاورید. به خود شهامت را تلقین کنید. و با صدای بلند در طول روز، چندین نوبت بگویید من شهامت این سخن، عمل و فعّالیّت را دارم. اجازه ندهید خاطره شکست های قبلی به اندیشه تان راه یابد. موفقیت های گذشته را به خاطر آورید. شناخت خود از جنس مخالف را تصحیح کنید. او نیز شخصی مانند شما و همه انسان های دیگر است. انسان ها در همه امور برابرند و معیار برتری آن ها تقوا است. این حقیقت را همواره به خاطر آورید. ب) اصلاح رفتار و تغییرات رفتاری بکوشید در جهت مخالف کمرویی رفتار کنید: 1. هرگز خود را سرزنش نکنید. 2. بر اساس شناختی که از خود دارید، برای خویش هدفی در نظر بگیرید و برای رسیدن به آن برنامه ریزی کنید؛ مثلاً بر اساس شناخت از خود، ارائه یک گزارش را به عهده گیرید؛ برای تهیه و کیفیت ارائه آن برنامه ریزی کنید و با تمرین در خلوت و نیز ارائه آن نزد دوستان صمیمی و گروهای کوچک خود را برای ارائه در کلاس آماده سازید. 3. هنگام سخن گفتن، خود را گرفتار آداب و رسوم و تکلف های بی مورد نسازید. ساده، راحت و عاری از هرگونه آداب خاصّ هدفتان را بیان کنید. در فعّالیّت های آغازین، خواسته و هدف خود را به صورت یک جمله بنویسید و نوشته را بخوانید. 4. پرسش ها و مطالب اولیه را کوتاه و مختصر انتخاب کنید. 5. ارتباط بصری با مخاطب را حفظ کنید. 6. همیشه سخن را با مقدمه، کلام یا یک کلمه جالب آغاز کنید، از به کارگیری کلمات پیچیده بپرهیزید. کلمات آغازین باید متدوال و جذاب باشند. 7. قبل از سخن گفتن، مطلب مورد نظر را نوشته، در ذهن مرور و تمرین کنید و شکل بیان و مهارت لازم را فراهم آورید. 8. به درستی علمیِ سخنی که می گویید و به جا بودن آن یقین داشته باشید و با مطالعه و پشتوانه علمی قبلی به میدان گفتار گام نهید. 9. هنگام سخن گفتن، به دیگران و قضاوت و حرکات و سکناتشان هرگز توجّه نکنید. گفتارتان را پی گیرید و با خونسردی به هدف بیندیشید. 10. موانع احتمالی و افکار و اعمال مزاحم را شناسایی و ذهن خود را برای مقابله با آن آماده سازید؛ مثلاً اگر خنده حاضران از ادامه سخن بازتان می دارد، شما نیز بخندید. 11. به کار خود پاداش دهید. یک نفس عمیق، به خود آفرین گفتن یا باز گفتن تفصیلی و با آب و تاب آن برای نزدیکان می توانند پاداش به شمار آیند. 12. از جزئیات بکاهید و اصل سخن را به صورت خلاصه و گویا بیان کنید. 13. اجازه سوء استفاده به دیگران ندهید. کافی است به کار خود ادامه داده، در صورت روبه رو شدن با واکنش آنان خود را در برابرشان احساس نکنید. 14. در انجام رفتارهای اجتماعی کوچک و در محیطهای دیگر که بیش تر احساس راحتی می کنید، فعال باشید. این کار را از سلام کردن، احوالپرسی، جواب سلام دادن، نگاه کردن، تعارف کردن و تعارف شنیدن آغاز کنید. و با تمرین به کارهای بزرگ تر و مهم تر گسترش دهید. 15. با افراد فعال و پر تحرکی که احساس خجالت نمی کنند، بیش تر مأنوس باشید و از خجالتی ها فاصله بگیرید. 16. همیشه کلامی برای گفتن و عمل یا هنری برای ارائه به جمع داشته باشید و آن را ارائه کنید. در جاهایی که کم تر احساس کمرویی می کنید و شبیه کلاس است، فعال تر باشید. 17. توجّه داشته باشید تا زمین نخورید راه رفتن نمی آموزید. پس باید نقد دیگران و تمسخر آن ها باشد تا شما مجال رشد یابید. بنابراین، اگر با عکس العمل دیگران روبه رو شدید یا در فعّالیّت های آغازین احساس ناتوانی کردید، از ادامه سخن یا عمل چشم پوشید؛ هر چند می توانید آن را ارائه کنید و از این راه برای ارائه بهتر و کامل تر مطالب آماده شوید. امید واریم با توجّه به اهمّیّت و حساسیت موضوع، با همت عالی و بلند، راهکارهای عملی و روش های تغییر شناخت اهتمام کامل و دقیق و مستمر داشته باشید. تا به هدف نائل آیید. در پایان باید یاد آور شد، این مقصود اندک اندک به دست می آید نه با چند جلسه تمرین و خواندن چند جلد کتاب. اجرای پیوسته دستور العمل ها، تکنیک ها و رفتارها در رسیدن به هدف سودمند است. موفقیت روز افزون شما جوانان جویای دانش و دوستدار پاکی آرزوی ما است.در فرهنگ ملی و دینی ما ایرانیان , مانند سایر ملل , آداب و رسومی وجود دارد که اگر خوب رعایت شوند, فرایند اجتماعی شدن به آسانی تحقق پیدا می کند. از جمله این آداب , سلام کردن و احوال پرسی از دوستان و خویشاوندان است در برخورد و معاشرت با دیگران سعی کنید: 1- در دادن سلام پیش قدم باشید. 2- بعد از سلام با جملات مرسوم , احوال پرسی کنید و تا از شما جدا نشده اند سعی کنید از آن ها جدا نشوید. 3- تلاش کنید که در کارهای اجتماعی در محیط خانه , مدرسه و دانشگاه مانند اردو و بازی های دسته جمعی شرکت کنید نقش فعالی را بپذیرید. 4- هنگام صحبت با دیگران یا در مقابل جمع به اعضای بدن خود (دست , پا, نحوه صحبت و...) هیچ توجهی نکنید و توجه خود را بر مطلبی که می گویید متمرکز کنید. 5- قبلا مطلبی را که می خواهید در مقابل جمع بازگو کنید چندین بار در مقابل آینه تکرار کنید و فرض کنید که در مقابل جمع می باشید. 6- سعی کنید بر آنچه می خواهید بگویید تسلط کافی داشته باشید. 7- اگر با شکست مواجه شدید, خود را نبازید و برای بار دیگر خود را آماده انجام آن کار بکنید. 8- قبل از این که در مقابل جمع قرار گیرید به خودتان تلقین کنید که «می توانم در مقابل جمع صحبت کنم». 9- وقتی حالت اضطراب پیدا می کنید سعی کنید همه ماهیچه های بدنتان را آرام و شل کنید.10- برای شکستن جو حاکم بر جمع و آرامش در صحبت کردن سعی کنید داستان های کوچک , طنز, لطیفه های شیرین و مناسب را که افراد خبره در جلسات سخنرانی بیان می کنند, در دفترچه ای یادداشت کنید و شما نیز در شرایط مقتضی از آنها استفاده کنید. مطمئن باشید با جدیت , پشتکار و تمرین به خوبی می توانید بر مشکل اضطراب اجتماعی و کم رویی پیروز شوید.در پایان لازم به ذکر است کسب چنین مهارتی نیازمند تمرین و گذشت زمان است و نباید انتظار داشت که یک شبه و بطور دفعی بر اضطراب اجتماعی فایق آیند بنابراین از تمرین و ممارست و سعی و تلاش بیشتر خسته نشوید. مطالعه و عمل به راهکارهای دو کتاب معرفی شدهء زیر مفید و سودمند است، تأکید می شود صرف مطالعه کتاب ها و مقالات و ... این مشکل را حل نمی کند بلکه عمل به راهکارهای پیشنهادی طی یک دوره زمانی لازم و ضروری است:برای کسب اطلاع بیشتر ر.ک:- روش های افزایش عزت نفس , اسماعیل بیابانگرد- روش های تقویت عزت نفس , هریس , مترجم : علیپور -رموز اعتماد به نفس , رابرت آنتونی , مترجم : اسماعیل کیوانی - روان شناسی حرمت نفس , جمالفر - روان شناسی اعتماد به نفس , پیرداکو- روانشناسی کمرویی، دکتر غلامعلی افروز، انتشارات دفتر نشر فرهنگ اسلامی- آئین سخنرانی، دیل کارنگی در مورد اعتماد به نفس گفتنی است، اعتماد به نفس، توجه فرد به توانایى هاى خود و استفاده از آن ها است و شجاعت، عدم ترس در برخورد یا سختى ها و قوت نفس در مبارزه با مشکلات. انسان در ابتدا لازم است اعتماد به نفس به دست آورد؛ یعنى، توانایى خود را باور داشته باشد و در مرحله بعد با استفاده از توانایى ها با مشکلات برخورد کند. از این رو، شجاعت در مرتبه بعد از اعتماد به نفس قرار مى گیرد. اعتماد به نفس دو رکن دارد: 1. شناخت استعدادها و توانایى ها ى خود 2. باور کردن این توانایى ها در مرحله اول باید فرد به خودشناسى پردازد و ابعاد وجود خویش را به خوبى ارزیابى کند. خداوند به هر کس استعدادى خاص داده است. سید بن طاووس بر این عقیده بود که هر انسان در زمینه اى نابغه است. هر فرد باید استعداد ویژه خود را بشناسد و آن را به کار بندد. پس از شناخت توانایى ها، طبعاً فرد آن ها را باور مى کند. مرحله بعدى براى کسب اعتماد به نفس، استفاده از این توانایى ها در حل مشکلات و پیشبرد امور است. در این جا قوت نفس لازم است. روان شناسان این امر را بُعد انگیزشى فرد مى نامند. امور زیر در تقویت انگیزه فرد مؤثر است:الف) ورزش هاى پر تحرک تحقیقات روان شناسى نشان مى دهد افراد پر تحرک که به طور پیوسته ورزش هاى بدنى مى کنند، در برخورد با مشکلات موفق ترند.ب) به عهده گرفتن کارهاى سنگین و تلاش در جهت انجام آن سبب قوت نفس مى گردد.ج) به دست آوردن تکیه گاهى که قدرتى مافوق همه نیروهاى مادى داشته باشد. چنین پناهگاهى خداوند متعال است که قدرت مطلق حاکم بر هستى است. توکل بر خداوند قدرتى به انسان مى دهد که در مقابل قوى ترین افرد مى ایستد و در سخت ترین شرایط، به حل مشکلات مى پردازد.همان طور که آگاهى از خویشتن مى تواند انسان را از هرگونه خیالبافى و افکار منفى درباره خود رهایى دهد و سمت کمال واقعى و اصلاح کاستى ها رهنمون گردد، عدم اعتماد به نفس مى تواند مانع شکوفایى قابلیت ها و خلاقیّت ها و ایفاى مسئولیت ها شود. اعتماد به نفس انسان را مستقل و دور از هرگونه وابستگى بار مى آورد و براى انجام دادن مسؤولیت هاى فردى و اجتماعى، با توجّه به تواناهاى، خویش به میدان عمل مى کشاند. اعتماد به نفس سبب مى شود فرد مسؤولیت هاى خویش را با اطمینان کامل انجام دهد و با افزایش قابلیت ها و توانایى هایش از هرگونه توقف و سکون بپرهیزد. در واقع اعتماد به نفس به معناى باور کردن قابلیت انسانى خویش، روبه رو شدن فعال با رویدادهاى زندگى و انجام دادن درست وظایف است. بنابراین، اعتماد به نفس از درون فرد سرچشمه مى گیرد نه از بیرون. افرادى که از اعتماد به نفس کافى برخوردارند، استقلال عمل دارند و مسؤولیت پذیر و پیشرفت گرایند؛ ناکامى هاى زندگى را مى پذیرند؛ بر ایجاد رابطه با دیگران توانایند و از هرگونه گوشه گیرى دورى مى جویند. از طرف دیگر، آنان که ضعف اعتماد به نفس دارند از مشکلات زیر رنج مى برند: 1. احساس خود کم بینى در اکثر اعمال و نگرش هاشان احساس عدم اطمینان و درماندگى مى کنند؛ خود را در مواجهه با مشکلات ناتوان مى بینند و جملاتى چون نمى توانم این کار را انجام دهم، هرگز قادر به یادگیرى در سطوح عالى نیستم، توان نیل به مراتب عالى ندارم، همیشه ذهن این افراد را به خود مشغول مى کند. 2. بروز احساسات و عواطف منفى رفتارشان حاکى از نوعى خشونت، بى قیدى و بدخلقى است. به سبب عدم پذیرش محورى به نام «خود» همواره در انعکاس علایق خویش با تردید و تغییر رو به رویند و توان ابراز رفتار عاطفى مناسب ندارند. 3. گریز از موقعیت هاى نگران زا در برابر فشارهاى روانى، به ویژه ترس و خستگى و آنچه موجب آشفتگى اش شود، بسیار کم تحمّل اند؛ حتّى موردى مانند امتحان ممکن است برایشان بحران هایى اضطراب زا فراهم آورد و به عدم موفقیتشان انجامد. 4. نومیدى یأس از دستیابى به اهداف، رایج ترین ویژگى این افراد است. 5. کمرویى یکى از شایع ترین صفات این افراد کمرویى است و معمولاً در برقرارى ارتباطات اجتماعى در صحنه هاى مختلف با مشکل جدى روبه رو هستند. اکنون در پرتو شناخت مختصرى که درباره اعتماد به نفس و ویژگى هاى افراد معتمد به نفس به دست آمد، اشاره به بعضى از راهکارهاى عملى جهت تقویت این پدیده سودمند مى نماید. امید است رعایت این موارد به کاهش مشکلتان بینجامد؛ زیرا همان طور که خودتان نیز نگاشته اید، مشکل شما در عدم اعتماد به نفس یا ضعف آن ریشه دارد. بى تردید با تقویت اعتماد به نفس و به دست آوردن درکى درست از خود و توانایى هاتان بر مشکلات چیره مى شوید و به تدریج احساس عدم کفایت تان به احساس سربلندى تبدیل مى شود. 1. استعدادهای خود را هر چه بیش تر بشناسید. شناخت استعدادها و قابلیت هاى خویش مى تواند در کسب اعتماد به نفس مفید واقع شود و انسان را از دام نومیدى رها سازد. بدین منظور، استعدادها و توانمندى هاى مختلف علمى، ورزشى، هنرى، کلامى و... خویش را یادداشت کنید و هر روز آن را براى خود بخوانید. 2. بر توانایى ها و موفقیت هاى گذشته تان تکیه کنید. باید بر توانایى هاى خویش تکیه کنید و ضمن مرور موفقیت هاى گذشته، آن ها را در کانون تمرکز و توجّه خود قرار دهید. 3. گذشته ناموفق و شکست ها را فراموش کنید. اگر تصورى نامطلوب از گذشته دارید، به دست فراموشى سپارید. تصور نامطلوب اجازه نمى دهد به تغییرات خویش پى برید و حقیقت کنونى تان را دریابید. 4. خود را مثبت ارزیابى کنید. درباره خویش مهربان باشید و شخصیت تان را با دید مثبت ارزیابى کنید. در شایستگى خویش تردید نکنید و خود را با صفات خوب تفسیر کرده، در انجام کارها توانا بدانید. 5. ریسک کنید. روى تجربیات جدید، با دید یادگیرى بیش تر فعالیت کنید و از شکست نهراسید. چنانچه این گونه عمل کنید، امکانات جدیدى براى شما فراهم مى آید و حس خویشتن پذیرى تان تقویت مى شود. 6. از خواهش هاتان بکاهید. عزّت و سربلندى انسان در گرو عدم درخواست هاى مکرّر از دیگران است. تا مى توانید به خود متکى باشید و به آنچه هستید و دارید، اکتفا کنید تا اعتماد به نفس بیش تر به دست آورید. 7. خود را با دیگران مقایسه نکنید. هرگز خود یا موفقیت هاتان را با دیگران مقایسه نکنید. همواره به رقابت با خویش بپردازید؛ زیرا هر کس از شرایط و امکانات خاص خود برخوردار است. 8. ارتباط با خدا را حفظ و تقویت کنید. مهم ترین روش کسب اعتماد به نفس، ارتباط با خداوند ونیایش با او است. وقتى بتوانید حضور در محضر خالق هستى و کمال مطلق را احساس و به او تکیه و اعتماد کنید و بزرگى اش را دریابید و به او بپیوندید، به بزرگى شخصیت خویش واقف خواهید شد. بنابراین، در نمازها حضور قلب بیش تر پیدا کنید و خود را با ذات اقدس الهى مرتبط بدانید.9. از هدف های کوچک و متوسط شروع کنید.یکی از علل شکست های مکرر افراد که منجر به احساس خودکم بینی و از دست دادن اعتماد به نفس می شود، در نظر گرفتن هدف های بزرگ و دست نیافتنی است. چنانچه در مثال گفته اند: سنگ بزرگ نشانه نزدن است. برای این که به خودباوری و اعتماد به نفس برسیم، لازم است ابتدا از هدف کوچکتر شروع کنیم تا با دست یافتن به هدف و چشیدن طعم موفقیت، اعتماد به نفس و احساس خودارزشمندی در ما تقویت شودمطالعه کتاب هاى زیر در زمینه هاى فوق سودمند است1- قدرت تفکر، ژوزف مورفى، ترجمه هوشیار رزم آرا2. قدرت اراده، محمد حسین سرورى3. غلبه بر ترس و خستگى، ادوارد اسپنسرث .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه