تخمین زمان مطالعه: 2 دقیقه
خداوند متعال در بیان حکایت خواب حضرت یوسف(ع) و سخن وی با پدرش(حضرت یعقوب) در قرآن کریم از نقل قول مستقیم[1] استفاده نموده است:«إِذْ قالَ یُوسُفُ یا أَبَتِ إِنِّی رَأَیْتُ أَحَدَ عَشَرَ کَوْکَباً وَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ رَأَیْتُهُمْ لی ساجِدینَ»؛[2] (به خاطر بیاور) هنگامى را که یوسف به پدرش گفت: پدرم! من در خواب دیدم که یازده ستاره، و خورشید و ماه در برابرم سجده مىکنند!« یا أَبَتِ» در این آیه، بخشی از جملهای است که با هم مقول قول و یا مفعول به «قال» به شمار میآیند زیرا حضرت یوسف پدرش را با لفظ «یا اَبَتِ» مخاطب ساخته و ماجرای خواب خود را برای او تعریف نموده است.به هر حال، از نظر ادبی «یا أَبَتِ» که هشت بار در قرآن تکرار شده است[3]،حرف ندا و منادای مضاف به یای متکلم است که اصلش «یا اَبی» بوده است. «یا» از حروف ندا، کلمه «اب»، منادا و مضاف، «یا» مضاف الیه است که این مضاف الیه به دلیل کثرت استعمال حذف شده و عوض از محذوف، «تاء» به «اَب» الحاق گردیده است.[4]برخی نیز میگویند: «اصل یا ابت یا ابتا بوده،[5] (الف) که جانشین یای متکلم میباشد بر اثر کثرت استعمال حذف شده است».[6]در هر صورت، فلسفه جانشینی «تاء» از یای متکلم این است که؛ الحاق «تاء» به «اب» و «ام» هنگامی که منادا واقع شده باشند دلالت بر اظهار دوستی از سوی ندا کننده و درخواست ملاطفت و مهربانی از ندا شونده میکند، چنانکه اگر لفظ «ابن» هنگام منادا واقع شدن مصغّر شود[7] برای اظهار شفقت و مهربانی است.[8] از اینرو در تمام موارد استعمال این عبارت در قرآن، نوعی اظهار دوستی نماید و تمنای ملاطفت و مهربانی به چشم میخورد.اعراب «تا» در «یا ابت» برخی[9] گفتهاند؛ چون این «تاء» عوض از یای متکلم است و «یاء» نیز با کسره مناسبت دارد، باید «تاء» را کسره داد[10] تا دلالت بر حذف «یاء» داشته باشد.[11] کسانی که تاء را به کسره خواندهاند هنگام وقف آنرا به «ها» وقف کردند.[12]برخی[13] نیز گفتهاند «یا اَبَتِ» در اصل « یا اَبَتا» بوده که الف در «ابتا» جانشین یای متکلم بوده و چون الف با فتحه مناسبت دارد پس از حذف الف به دلیل کثرت استعمال، باید «تاء» را فتحه داد[14] تا دلالت بر حذف الف نماید.[15] برخی[16] نیز تاء را به ضم[17] خواندهاند.[18]، [19] .
اسلام کوئست
تماس با ما
آدرس : آزمايشگاه داده کاوي و پردازش تصوير، دانشکده مهندسي کامپيوتر، دانشگاه صنعتي شاهرود
09111169156
info@parsaqa.com
حامیان
همكاران ما
کلیه حقوق این سامانه متعلق به عموم محققین عالم تشیع است.