آیا امام جواد(ع) رو هم همسرشون به شهادت رساندند؟

ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون از مسایلی است که اظهار نظر قطعی دربارة آن مشکل است؛ ولی می توان برخی عوامل را تأثیر گذار دانست. ازدواج حضرت جواد(ع) با ام الفضل هم از ناحیة حضرت قابل بررسی است و هم از ناحیة مأمون که چه اهدافی از ازدواج دختر خود با امام جواد(ع) داشت؟مامون چون در میان یک سلسله تنگناهای سیاسى قرار گرفته بود، براى رهایى از این تنگناها، تصمیم گرفت خود را به خاندان پیامبر نزدیک سازد، و بر همین اساس با تحمیل ولیعهدى بر امام هشتم مى خواست سیاست چند بعدى خود را به مورد اجرا بگذارد. از سوى دیگر، عباسیان از این روش مامون که احتمال مى رفت خلافت را از بنى عباس به علویان منتقل سازد، سخت ناراضى بودند و به همین جهت به مخالفت با او برخاستند و چون امام توسط مامون مسموم و شهید شد آرام گرفتند و خشنود شدند و به مامون روى آوردند. مامون کار زهر دادن به امام را بسیار سرى و مخفیانه انجام داده بود و سعى داشت جامعه از این جنایت آگاهى نیابد و از همین رو براى پوشاندن جنایات خود تظاهر به اندوه و عزادارى مى کرد، اما با همه پرده پوشى و ریاکارى، سرانجام بر علویان آشکار گردید که قاتل امام جز مامون کسى نبوده است، لذا سخت دل آزرده و خشمگین گردیدند و مامون بار دیگر حکومت خویش را در معرض خطر دید و براى پیشگیرى از عواقب امر، توطئه دیگرى آغاز کرد و با تظاهر به مهربانى و دوستى نسبت به امام جوادتصمیم گرفت دختر خود را به حضرت تزویج کند تا استفاده اى را که از تحمیل ولیعهدى بر امام رضادر نظر داشت از این وصلت نیز بدست آورد. بر اساس همین طرح بود که امام جوادرا در سال 204 ق یعنى یک سال پس از شهادت امام رضااز مدینه به بغداد آورد و به دنبال مذاکراتى که در جلسه مناظره امام با یحیى بن اکثم گذشت، دختر خود «ام الفضل » را به همسرى حضرت در آورد. جنبه سیاسى داشت و مى توان دریافت که وى از این کار چند هدف یاد شده در زیر را تعقیب مى کرد: 1-با فرستادن دختر خود به خانه امام، آن حضرت را براى همیشه دقیقا زیر نظر داشته باشد و از کارهاى او بی خبر نماند. 2-با این وصلت، به خیال خویش، امام را با دربار پرعیش و نوش خود مرتبط و آن بزرگوار را به لهو و لعب و فسق و فجور بکشاند و بدین ترتیب بر قداست امام لطمه وارد سازد . 3-با این وصلت علویان را از اعتراض و قیام بر ضد خود باز دارد و خود را دوستدار و علاقه مند به آنان وانمود کند (پیشواى نهم حضرت امام محمد تقى-علیه السلام-، مؤسسه در راه حق، قم، 1366 ه. ش، ص 38). 4-هدف چهارم مامون، عوام فریبى بود;چنانکه گاهى مى گفت: من به این وصلت اقدام کردم تا ابو جعفراز دخترم صاحب فرزند شود و من پدر بزرگ کودکى باشم که از نسل پیامبر صلى الله علیه و آله و على بن ابى طالب است. اما خوشبختانه این حیله مامون نیز بى نتیجه بود زیرا دختر مامون هرگز از امام جواد علیه السلام فرزندى به دنیا نیاورد. ابن واضح، تاریخ یعقوبى، نجف، المطبعة الحیدریة، 1384 ه. ق، ج 3، ص 189-ابن شهراشوب، مناقب آل ابی طالب، قم، المطبعة العلمیة، ج 4، ص 380. اینها انگیزه هاى مامون از این ازدواج بود.امام جواد-علیه السلام-چرا با این ازدواج موافقت کرد؟ از آنجا که بى هیچ شکى، امام اهداف و مقاصد واقعى مامون را از این گونه کارها مى دانست و نیز مى دانست که او همان کسى است که مرتکب جنایت بزرگ قتل پدرش امام رضا-علیه السلام-شده، به نظر مى رسد که موافقت امام با این ازدواج بر اثر فشارى بوده است که مامون از پیش بر امام وارد کرده بوده است، زیرا ازدواجى اینچنین، تنها به مصلحت مامون بوده است نه به مصلحت امام. نیز مى توان تصور کرد که نزدیکى امام به دربار مى توانست مانع ترور حضرت از طرف معتصم و عامل پیشگیرى از سرکوبى سران تشیع و یاران برجسته امام توسط عوامل خلیفه باشد، و این، به یک معنا مى توانست شبیه قبول وزارت هارون الرشید از طرف على بن یقطین یعنى نفوذ در دربار خلافت به نفع جبهه تشیع باشد. (سیره پیشوایان، ص. 556( .در روایت آمده: مأمون درباره امام جوادعلیه السلام به هر حیله اى دست زد، اما به هیچ نتیجه اى نرسید(بحارالانوار، ج 50، ص 61) ؛ بلکه تمام حوادث موجب عظمت و شهرت بیشتر آن حضرت گردید. یکى از عللى که معتصم خلیفه عباسى بعد از مأمون نتوانست وجود پربرکت امام جوادعلیه السلام را تحمّل کند، همین اشتهار وى و پیروان آن حضرت بود. از این رو، نقشه مسموم ساختن آن حضرت را به کمک امّ الفضل پیاده کرد.«حسین مکاری»، یکی از یاران امام جواد، می گوید: در بغداد خدمت امام جواد - علیه السلام - شرفیاب شدم و زندگیش را دیدم. در ذهنم خطور کرد که، «اینک که امام به این زندگی مرفّه رسیده است هرگز به وطن خود، مدینه، باز نخواهد گشت». امام لحظه ای سر به زیر افکند، آنگاه سر برداشت و در حالی که رنگش از اندوه زرد شده بود، فرمود: ای حسین! نان جوین و نمک خشن در حرم رسول خدا( ص)نزد من از آنچه مرا در آن می بینی محبوبتر است. (راوندی،، الخرائج والجرائح، تصحیح و تعلیق: حاج شیخ اسدالله ربّانی، انتشارات مصطفوی، ج 1، ص 344 - مجلسی، بحار الأنوار، تهران، المکتبه الاسلامیه، 1395 ه.ق، ج 50، ص 48 - قزوینی،، سید کاظم، الامام الجواد من المهد اًّلی اللحد، الطبعه الأولی، بیروت، مؤسسه البلاغ، 1408 ه.ق، ص 152). زن اصلی امام جواد(ع ), دختر مامون بود به نام زینب ام الفضل (بحار الانوارج 51 , ص 73)همین ام الفضل , با تحریک معتصم , امام جواد(ع ) را مسموم کرد, (همان , ص 17) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه