خشوع چیست و چگونه می توان آن را تحصیل کرد؟

یعنی مبدأ خشوع در قلب است و آنگاه در جوارح ظاهر می شود چنانچه از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است که وقتی شخص در نماز خود با ریش خود بازی می کرد فرمود: أما انه لو خشع قلبه لخشعت جوارحه این مرد اگر قبلش خاشع بود جوارح او هم خاشع می­بود." [iii]   برای تحصیل خشوع باید دید که خشوع اثر چه چیزی است و با مراجعه به قرآن می­بینیم خشوع ثمره معرفت و علم است، قرآن می­فرماید: وَ مِنَ النَّاسِ وَ الدَّوَاب وَ الأَنْعَمِ مخْتَلِفٌ أَلْوَنُهُ کَذَلِک إِنَّمَا یخْشی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُا إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ غَفُورٌ [iv]  و از انسانها و جنبندگان و چهارپایان انواعی با رنگهای مختلف، (آری) حقیقت چنین است: از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او می‏ترسند؛ خداوند عزیز و غفور است!   "... مراد از علما ، علمای بالله است ، یعنی کسانی که خدای سبحان را به اسماء و صفات و افعالش می‏شناسند ، شناسایی تامی که دلهایشان به وسیله آن آرامش می‏یابد ، و لکه‏های شک و دو دلی از نفوسشان زایل گشته ، و آثار آن در اعمالشان هویدا می‏گردد ، و فعلشان مصدق قولشان می‏شود." [v] "از این جمله ضمناً این نتیجه به خوبی گرفته می‏شود که عالمان واقعی آنها هستند که در برابر وظائف خود احساس مسئولیت شدید دارند و به تعبیر دیگر اهل عملند نه سخن، چرا که علم بی‏عمل دلیل بر عدم خشیت است، و صاحبان آن در آیه فوق در زمره علماء محسوب نیستند. همین حقیقت در حدیثی از امام زین العابدین علی بن الحسین (علیهماالسلام) آمده است که فرمود: و ما العلم بالله و العمل الا الفان مؤتلفان فمن عرف الله خافه ، و حثه الخوف علی العمل بطاعة الله ، و ان ارباب العلم و اتباعهم ( هم ) الذین عرفوا الله فعملوا له ، و رغبوا الیه ، و قد قال الله : إِنَّمَا یخْشی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُا  یعنی: علم و عمل دو دوست صمیمی‏اند ، کسی که خدا را بشناسد از او می‏ترسد، و همین ترس او را وادار به عمل و اطاعت فرمان خدا می‏کند، صاحبان علم و پیروان آنها کسانی هستند که خدا را به خوبی شناخته‏اند و برای او عمل می‏کنند، و به او عشق می‏ورزند، چنانکه خداوند فرموده: إِنَّمَا یخْشی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَؤُا . و در حدیث دیگری از امام صادق (علیه‏السلام) در تفسیر همین آیه می‏خوانیم : یعنی بالعلماء من صدق قوله فعله و من لم یصدق قوله فعله فلیس بعالم  منظور از علما کسانی هستند که اعمال آنها هماهنگ با سخنان آنها باشد کسی که گفتار و کردارش هماهنگ نباشد عالم نیست. و در حدیث دیگری آمده : اعلمکم بالله اخوفکم لله : از همه شما عالمتر کسی است که ترسش از خدا از همه بیشتر باشد.  این در حالی است که چشمهایشان (از شدّت شرمساری) به زیر افتاده، و ذلّت و خواری وجودشان را فراگرفته؛ آنها پیش از این دعوت به سجود می‏شدند در حالی که سالم بودند (ولی امروز دیگر توانایی آن را ندارند)!  در آن روز، همه از دعوت کننده الهی پیروی نموده، و قدرت بر مخالفت او نخواهند داشت (و همگی از قبرها برمی‏خیزند)؛ و همه صداها در برابر (عظمت) خداوند رحمان، خاضع می‏شود؛ و جز صدای آهسته چیزی نمی‏شنوی!) .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه