حضرت ابراهیم در این قضیه هیچ اشتباهی مرتکب نشد. در این باره به چند نکته اشاره می شود:

حضرت ابراهیم در این قضیه هیچ اشتباهی مرتکب نشد. در این باره به چند نکته اشاره می شود: 1. آیه شریفه 260 سوره بقره «إِذْ قالَ إِبْراهیمُ رَبّ ِ أَرِنی کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى » دلالت می کند این که ابراهیم(ع) نسبت به این که مردگان پس از مرگ زنده می شوند پرسش نکرد. به بیان دیگر پرسش حضرت ابراهیم(ع) در اصل حیات پذیری و چگونگی زنده شدن مردگان نبود بلکه پرسش ایشان پیرامون چگونگی و کیفیت افاضه حیات بر مردگان بود. به عبارت دیگر درخواست ابراهیم(ع) در مورد فعل خداوند و این که خداوند با اجزای آن مرده چه می کند که زنده می شود.(1) بنابراین حضرت ابراهیم(ع) نسبت به اصل زنده شدن مردگان پس از مرگشان اطمینان و یقین داشت ولی نسبت به کیفیت احیای مردگان (که فعل خداوند است) آن اطمینان کافی را نداشتند. 2. حضرت ابراهیم(ع) دارای مقام خلت (دوستی با خداوند) بود چنان که خداوند می فرماید: «وَ اتَّخَذَ اللّهُ إِبْراهیمَ خَلیلاً؛ و خداوند ابراهیم را به عنوان دوست و خلیل خود برگزید.»(2) بر اساس آن چه در روایات شیعه آمده است، مقام «خلیل بودن» مقامی است که مستلزم استجابت دعاست. حضرت رضا(ع) فرمودند: «خداوند تبارک و تعالی [قبل از رسیدن ابراهیم(ع) به مقام خلیل بودن] به حضرت ابراهیم(ع) فرموده بود: من از میان بندگانم یکی را خلی خود می گیردم، به طوری که اگر از من احیاء مردگان را بخواهد اجابت خواهم کرد.»(3) بنابراین حضرت ابراهیم(ع) پس از گذراندن آزمون های سخت و دشوار به مقام خلت (خلیل بودن) نائل شد و پس از آن از خداود درخواست کرد که درجه ای بالاتر از ایمان و یقین به او عنایت کند و خداوند به خاطر مقام خلت او، دعایش را مستجاب کرد. دقیقا مانند شاگردی که مراحلی از کمال و معرفت را طی کرده و به دانشگاه راه پیدا نموده سپس از استاد خود درخواست می کند فلان مرتبه و درجه از علم و دانش را برای او مکشوف و عرضه بدارد و استاد چون از قبل نسبت به قابلیت و گنجایش معرفتی او آگاهی دارد، آن درجه از معرفت را به او عطا می کند. بنابراین علم و اطمینان قلب، مراتب و درجاتی دارد. و حضرت ابراهیم(ع) پس از گذراندن مدارج و مراتب پائین تر و پیروزی در آزمون های متعدد، از خداود درخواست کرد که کیفیت احیاء مردگان را (که فعل خداست) به او ارائه کند و چون ایشان به مقام خلت رسیده بود، دعایش مستجاب شد در حالی که اگر اشتباه کرده بود خدا به جای اجابت دعا اشتباه اورا تصحیص کرده و به او تذکر می داد. پی نوشت ها: 1. برای آگاهی از شواهد و دلائل این ادعا به ترجمه تفسیر المیزان، علامه محمد حسین طباطبایی، ج 2، ص 562، دفتر انتشارات اسلامی، قم. 2. سوره نساء، آیه 125. 3. تفسیر المیزان، همان، ص 583.اما در رابطه با برخی از آنچه اشتباهات انبیائ خوانده می شود باید گفت به طور کلی هر انسانی در معرض لغزش است ، زیرا انسان کمال مطلق نیست ، لیکن لازمه نبوت عصمت است و همه پیامبران معصومند ولى عصمت داراى مراتب مختلفى است و برخى از انبیاء به ویژه پیامبر اسلام(ص) در رتبه عصمت بالاترى قرار دارند. لیکن سه مرحله از عصمت در میان همه انبیا وجود داشته است و هیچ پیغمبرى فاقد این سه مرحله نبوده است. آن سه مرحله عبارت است از: 1- عصمت در تلقى وحى، 2- عصمت در تبلیغ و بیان وحى، 3- عصمت در عمل به پیام وحى. به عبارت دیگر: 1- هیچ پیامبرى در دریافت وحى گرفتار خطا و اشتباه نمى شود. 2- در ابلاغ وحى نیز نه از خود چیزى بر آن مى افزاید و نه آن را فراموش و اشتباه مى کند. 3- در عمل و اجراء نیز عمداً و سهواً برخلاف آنچه وحى رسالى و تشریعى شده است عمل نمى کند. این مرتبه را عصمت حداقلى (Minimal) گویند که بدون آن نبوت شکل نمى گیرد، وهیچ پیامبری از این گونه خطاها و اشتباهات ندارد ، اگر چه ممکن است در مواردی استثنایی و محدود گرفتار ترک اولی بشود. البته مراتب بالاترى از عصمت نیز وجود دارد که بالاترین مرتبه آن «عصمت حداکثرى (Maimal)» است که براساس آن حتى ترک اولى نیز صورت نمى پذیرد اما رسیدن به این مرحله آنچنان صعب و دشوار است که حتی برخی از پیامبران هم از رسیدن به آن وامانده اند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه