ويژگي هاي عدد چهل چه مي باشد که در روايات متعددي از آن استفاده شده است؟

از منظر خاصی پاسخ را جستجو مي کنيم و آن بررسي اجمالي آيات و رواياتي است که در آن عدد چهل ذکر شده است. در قرآن کريم کلمه اربعين در چهار آيه ذکر شده است که دو مورد آن يعني آيه 51 سوره بقره و 142 سوره اعراف مربوط به اقامت 40 روزه حضرت موسي ـ عليه السلام ـ در کوه مي باشد. آيه 26 سوره مائده، سرگرداني چهل ساله بني اسرائيل در بيابان ها را بيان مي کند و در آيه 15 سوره احقاف نيز به نکته اي تکويني در خلقت انسان اشاره رفته است و آن کمال جسمي و عقلي انسان در چهل سالگي است. روايات را نيز مي توان به چند دسته تقسيم کرد. يعني برخي اشاره به امور تکويني در خلقت دارند و برخي متضمن توصيه هايي عملي است و آثار برخي از اعمال را در چهل روز بيان مي کند. دسته اي ديگر از روايات به بيان برخي از اتفاقات تاريخي مي پردازند که محور آنها عدد چهل مي باشد. به طور مثال در روايات زمان تخمير طينت آدم چهل روز بيان شده است و يا مراحل خلقت انسان و تبديل نطفه به علقه و علقه به مضغه هر يک چهل روز طول مي کشد. از موارد تاريخي نيز که در روايات آمده مي توان به موارد ذيل اشاره کرد: بين دو جملة فرعون که گفت: انا ربکم الاعلي و جمله «ما علمت لکم من الله غيري» يعني من براي شما خدايي غير از خودم نمي شناسم چهل سال طول کشيد و خداوند براساس سنّت املاء خود به او اين فرصت را داد. فاصله نفرين موسي تا اجابت آن نفرين نيز همين مقدار است. حضرت آدم چهل روز گريست تا توبه اش قبول شد. و نيز بر مرگ هابيل چهل روز گريست تا خداوند فرزند ديگري به او عنايت کرد. باران و طوفان در عذاب قوم نوح چهل روز طول کشيده است. بني اسرائيل چهل روز گريستند تا خداي تعالي وحي فرستاد که آنان را از شر فرعون نجات خواهد داد. و يا در داستان تولد حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ نقل شده، پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ چهل روز از حضرت خديجه ـ سلام الله عليها ـ دوري کرد و مشغول عبادت شد و سپس نطفة حضرت زهرا ـ سلام الله عليها ـ منعقد شد. و موارد فراوان ديگر. در بخش دوم از روايات نيز مي توان به احاديث ذيل اشاره کرد. امام باقر ـ عليه السّلام ـ فرمودند کسي که شراب بخورد تا چهل روز نمازش مقبول نيست و اگر در اين مدت نماز را ترک کند عذابش مضاعف خواهد بود. پيامبر اکرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمودند هر کس از امت من چهل حديث از مسائل ديني که به آن احتياج دارد حفظ کند، خداوند او را در قيامت به عنوان فقيه و عالم مبعوث مي کند. از علي ـ عليه السّلام ـ نقل شده است که حريم مسجد چهل زراع است و از هر طرف تا چهل خانه همسايه محسوب مي شوند، و نيز حديث معروف پيامبر اکرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ که فرمودند اگر کسي چهل روز خود را براي خدا خالص کند، چشمه هاي حکمت از قلبش بر زبانش جاري خواهد شد. و احاديث ديگري که در اين باره وارد شده اند. عرفاي بزرگ در مورد حديث اخير بحث کرده و مطالب گوناگوني درباره هر يک از ارکان آن بيان نموده اند. مهم ترين نکته که در اين کتب درباره چهل روز حاصل مي شود اين است که عدد چهل باعث ظهور استعدادات مي باشد. چنان که مرحوم صدرالمتالهين در تفسير آيه 51 سوره بقره درباره اين که چرا خداوند با حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ چهل روز وعده کرد. ابتدا علم به علت اين کار را در اختيار انبياء واولياء الهي مي داند ولي اين نکته را مي افزايد که برخي از عرفا مطلبي لطيف در بيان آن گفته اند که چون تخمير طينت آدم چهل روز طول کشيده است و در اين چهل روز هر روز حجابي بر حجاب هاي او افزوده اند تا امکان ورود به دنيا را بيابد و آن را آباد کند. و لذا هر کسي که چهل روز اخلاص بورزد هر روز حجابي از حجاب هاي او برطرف مي شود تا به نقطه اي مي رسد که علوم لدنّي و معارف الهي از خداوند به قلب او افاضه مي شود و حضرت موسي ـ عليه السّلام ـ نيز در طول اين چهل روز استعداد مکالمه با خدا را پيدا کرد. در رساله سيروسلوکي نيز که منسوب به علامه بحرالعلوم مي باشد بحثي مبسوط در اين زمينه آمده و به توضيح ارتباط عدد چهل يا ظهور استعدادات پرداخته است. ايشان نيز به تخمير چهل روزة طينت آدم اشاره کرده و نيز به اين روايت که چهل سال بدن او ميان کعبه و مدينه افتاد بود و باران رحمت الهي بر او مي باريد تا بدن او قابل تعلق روح قدسي شود. و يا اينکه حضرت رسول ـ صلّي الله عليه و آله ـ در چهل سالگي خلعت نبوت پوشيدند و اين که نهايت تکميلي قواي بشري در انسان چهل سال است و نيز در تأويل اين که چرا همساية هر خانه اي را چهل خانه فرموده اند، مي گويد که انسان چهار قوه عقليه و وهميه و شهويه و غضبيه دارد و هر يک از اين ها چهل مرحله دارد و پس از مرحلة چهلم است که انسان مي تواند بگويد از عالم آن قوه خارج شده است. به نظر مي رسد نکته اصلي همين باشد و بسياري از رواياتي که ذکر شد نيز بر همين اساس قابل تفسير مي باشند، چرا که همه چيز استعداد خاص خود را مي طلبد چه عنايات خاصه الهي و چه هلاک و غضب خداوندي، لذا فرعون نيز چهل سال مهلت مي يابد تا هلاک الهي او را در بگيرد و قوم موسي چهل سال سرگردان مي شوند تا از سنگيني گناهان خود خلاص شوند و نسل آنها وارد سرزمين مقدس شوند. و يا چهل روز دعا مي کنند تا از شر فرعون رهايي يابند. البته ادعاي ما اين نيست که مي توان تمام احاديثي را که در آن عدد چهل ذکر شده است به اين شيوه تبيين کرد، آن چه به نظر ما رسيده است همين است که هر جا بحث درباره آمادگي براي پذيرش او مي باشد چه خير و چه شرّ عدد چهل براي بروز و ظهور استعداد خاص آن امر مي باشد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه