نخستین نشست علمی «علل پیدایش و گسترش عرفان واره ها و راهکارهای مقابله» به همت حلقه نقد عرفان واره های گروه عرفان پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با حضور چهره ها و شخصیت های برتر علمی در حوزه های عرفان و معرفت شناسی، دیروز در تالار معرفت پژوهشگاه قم برگزار شد. غفلت در عرصه مدیریت کشور

نخستین نشست علمی «علل پیدایش و گسترش عرفان واره ها و راهکارهای مقابله» به همت حلقه نقد عرفان واره های گروه عرفان پژوهشکده حکمت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و با حضور چهره ها و شخصیت های برتر علمی در حوزه های عرفان و معرفت شناسی، دیروز در تالار معرفت پژوهشگاه قم برگزار شد. غفلت در عرصه مدیریت کشور در ابتدای این نشست، رئیس پژوهشکده دین پژوهی و دبیر علمی این نشست با بیان اینکه دو دهه است که در عرصه تهاجم فرهنگی و جنگ نرم با ظهور و پیدایش معنویت نوپدید و عرفانهای بدلی در عرصه های فکری و فرهنگی مواجه هستیم، گفت: متأسفانه در عرصه تئوریک و مدیریت فرهنگی کشور، به این مساله توجه کافی نشده است، بنابراین بتدریج شاهد گسترش یک جریان معناگرا در بین مردم، بویژه دانشگاهیان بودیم. حجة الاسلام محمدجواد رودگر با اشاره به تأکید مقام معظم رهبری بر ریشه یابی و مقابله منطقی معرفتی و فرهنگی اجتماعی در این حوزه، افزود: با این وجود، به دلیل توجه نداشتن به این هشدار، این مسأله به یک ناتوی فرهنگی و در نهایت جنگ نرم علیه ایران تبدیل گشت. وی در پایان با اشاره به کلامی از حضرت امام باقر (ع) به مردی به نام ابوحمزه که فرمودند: «ای اباحمزه، کسی از شما که قصد سفری چند فرسخی دارد، دنبال دلیل و راهنما می گردد (تا به خطرات دچار نگردد)، و تو به راه های آسمان ناآگاه تر از راه های زمین هستی! حال، برای خود دلیل و راهنمایی به دست آور»، گفت: این حدیث ضمن آنکه نشان می دهد گرایش به سیر و سلوک امری فطری است، از آن حکایت دارد که در این سیر و سلوک، به یک راهنما نیاز است .حجة الاسلام مظاهری سیف نیز در این جلسه با موضوع علل و زمینه های اجتماعی گسترش این جریانات در ایران، به سخنرانی پرداخت. بی هنجاری در تحولات مدیر مؤسسه بهداشت معنوی با مرور مختصری از دوره 30 ساله انقلاب و حتی پیش از آن، گفت: برای بررسی زمینه های اجتماعی این پدیده، باید این دوره را به دقت مورد مطالعه قرار داد. وی با بیان اینکه دینداری در دهه 50، دارای ضعف بنیه دینی و معرفتی بوده است، افزود: حتی پس از انقلاب نیز، هرچند به دلیل جهش معنوی به وجود آمده، سعی کردیم، قوانین دینی و معنوی را تدوین و بنا کنیم، اما به دلیل نهادینه نشدن آنها در بین مردم، شاهد هستیم همچنان ضعف بنیه دینی وجود دارد و مسائل معنوی و دینی، بر بستر این بنیه دینی، بنا نهاده شدند، لذا به مرور، فضای معنوی پس از انقلاب، رنگ باخت. حجة الاسلام مظاهری سیف، در ادامه با مقایسه وضعیت گرایش مردم به روحانیت در قبل و پس از انقلاب افزود: در حالی که پس از انقلاب، در نهادهای مختلف دین، اقتصاد، سیاست و غیره تحولاتی به وجود آمد، اما بین این تحولات انسجام و یکپارچگی وجود نداشت، بنابراین به مرور، این تغییرات ساختاری به ایجاد یک وضعیت آنومی و بی هنجاری منجر شد.در ادامه جلسه، آیة ا ...فاضل گلپایگانی، استاد حوزه و دانشگاه، به علل و زمینه های گسترش این جریانات پرداخت. وی با بیان اینکه، پس از انقلاب، فضای معنوی کشور به وسیله یک رهبر معنوی و عارف حقیقی، اداره شد، گفت: اما با وجود این فضای معنوی، دشمن سعی کرد با معنویت راستین مبارزه کند که ایجاد جریانات عرفان نما، یکی از راهکارهای آنان بود. این استاد عرفان و فلسفه حوزه علمیه، با بیان اینکه مسؤولان فرهنگی کشور در ابتدای این امر، به این مسأله توجه کافی نداشتند، خاطر نشان کرد: فضای موجود در حوزه، با عرفان و ارائه آن مشکلی ندارد، اما طبیعتاً اجازه نمی دهد مطلب هر عارف نمایی تصدیق گردد. حجة الاسلام دکتر ترخان، نیز درباره علل گرایش به این جریانات، در این جلسه گفت: به نظر می رسد آقای مظاهری به مسائل روبنایی پرداختند. اما مساله اساسی و زیربنایی در گرایش به این جریانات، این است که عرفان حقیقی که همان عرفان اهل بیت(ع) است، به درستی تبیین نشده است. مدیر گروه کلام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، افزود: در حالی که مردم با نیازها و بحرانهای جدیدی مواجه می شوند، اما شاخصه های عرفان حقیقی و الگویی درباره آن ارائه نشده است.اما حجة الاسلام فضلی، مدیر گروه عرفان، اعتقاد دارد در طول تاریخ عرفان بزرگی همچون سید ابن طاووس، علامه حسین طهرانی، علامه حسن زاده آملی و غیره وجود داشتند و دارند که به تبیین عرفان حقیقی و اسلامی می پردازند. وی همچنین درباره علل پیدایش این جریانات و گسترش آن در بین مردم، افزود: دو دلیل را می توان به عنوان دلایل گسترش آن برجسته کرد؛ یکی آنکه در جامعه امروز، پایه های عقلانیت ضعیف است که همین امر باعث گرایش به معنویتهای نوین شده است و دوم آنکه، نگاه به دین، نگاهی تک ساحتی و یک بعدی می باشد و نقش دین در بیان و رفع مشکلات زندگی، همچون اختلالات روانی و ابعاد مختلف آن، ترسیم نشده است. جنبش های معنوی مسأله منطقه ای نیست مدیرکل فرهنگی معاونت تهذیب حوزه های علمیه نیز ضمن تعریف عرفان و معنویت گفت: اگر معنویت را به معنای ارتباط باطنی با خدا تعریف کنیم، بسیاری از مردم این ارتباط را دارند، اما اگر مراد از معنویت، معنویت سکولار باشد، کاملا با معنویت دینی، ناسازگاری دارد و طرفداران خاص خود دارد. حجة الاسلام محمود مقدمی، همچنین خاطر نشان کرد: هرچند گاهی شاهد گرایش جوانان بسیاری به یک جریان هستیم، اما عده بسیاری از آنها، تنها به خاطر مد و بدون اطلاع، به این جریانات گرایش پیدا می کنند. مدیر فصلنامه مطالعات معنوی نیز در این جلسه، ضمن اشاره به نامگذاری این جریانات، گفت: جنبش های معنوی تنها یک مسأله منطقه ای و جغرافیایی نیست و به ایران اختصاص ندارد، بلکه موضوعی بین المللی است که بسیاری از کشورها با آن درگیر بوده اند و برای مقابله با آن راهکارهایی ارایه کردند، بنابراین باید از راهکارهای آنها، استفاده کرد. محمد حسین کیانی، با اشاره به اینکه یکی از راهکارها در کشورهای دیگر، بیان مسائل معنوی مسیحیت کلاسیک به زبان امروزی برای جوانان بود، خاطرنشان کرد: از آنجا که ظهور این جریانات، به عنوان یک پدیده فرهنگی- اجتماعی، بتدریج و طی سالیان متمادی طول کشیده، بنابراین مقابله با آنها نیز زمان بر می باشد و در یک بازه زمانی کوتاه امکان نا پذیر است. در پایان این جلسه، حجة الاسلام دکتر خسرو پناه، به بحث پیرامون جریان شناسی عرفان واره پرداخت. معنویت نما به جای عرفان نما وی با بیان اینکه، عرفان نما و عرفان واره یک واژه دوگانه است و واژه معنویت نما مناسبت تر می باشد، گفت: کلمه معنویت نما دارای درجات و سطوح مختلفی می باشد که کمترین درجه آن ایجاد آرامش و بالاترین درجه آن رسیدن به خداست. حجة الاسلام خسروپناه، با تقسیم معنویت به دو دسته کلی سکولار و معنویت دینی، گفت: مسؤولیت سکولار به دنبال پاسخگویی به نیازهای انسان امروزی و بحرانهای زندگی امروزی وی است. رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به معیارهایی چون پذیرش و عدم پذیرش باورهای دین، تاثیرگذاری و عدم تاثیرگذاری فرهنگی و عدم تاثیرگذاری، مسائل سیاسی و غیره در تقسیم بندی و جریان شناسی معنویت نماهای موجود، گفت: با توجه به معیار پذیرش و عدم پذیرش باورهای دینی، شش نوع جریان معنویت نما وجود دارد که شامل جریانهای الحادی، جریانهایی با ظاهر دینی، جریانهایی با منشأ شرقی و ظواهر مذهبی، جریانهای ادیان غیراسلامی، جریانهای التقاطی اسلامی و جریانهایی که از مذاهب اسلامی انشعاب یافتند، اما به معنویت اسلامی پایبند نبودند، می شود.وی خاطر نشان کرد: بعضی از این جریانهای عرفان نما همچون اشو، دارای حضور پر رنگ اجتماعی بودند و سعی در ترویج آموزه های خود داشتند، اما در مقابل، جریانهایی چون ذهبیه، حضور اجتماعی ندارند و بقایشان در سکوت می باشد. حجة الاسلام خسروپناه در پایان با اشاره به اینکه در معنویت های نوپدید دینی، وابستگی و دلبستگی اعضاء به آن فرقه بیشتر از معنویت های قدیمی است، گفت: هر چند عوامل روانشناختی، جامعه شناختی و غیره در شکل گیری و گسترش این جریانات نقش مهمی دارند، اما به نظر می رسد دو عامل سیاسی و علم مدرن، نقش بسیار تاثیرگذاری در پدید آمدن این جریانات دارند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه