چرا ما شیعیان در نماز باید دستهایمان صاف و به سمت پایین باشد و مانند اهل تسنن دست بسته نماز نمى خوانیم؟ سنت پیامبر و اهل بیت او(علیهم السلام) در اقامه نماز، دست باز بود یا بسته؟

دلایل مختلفى وجود دارد مبنى بر این که دست بسته خواندن نماز - که در اصطلاح فقهى تکفیر و تکتیف نامیده مى شود - شیوه پیامبر خدا ( صلى الله علیه وآله ) نبوده و بعد از ایشان به وجود آمده است . {J دلیل اول : روایات اهل تسنن J} در متون اهل سنت آمده است : « ابو حمید ساعدى صحابى بزرگ براى گروهى از صحابه که در میان آنان ابو هریره دوسى ، سهل ساعدى ابو السید ساعدى ، ابو قتاده ، حارث بن ربعى و محمد بن مسلمه نیز حضور داشتند کیفیت انجام نماز را از رسول خدا ( صلى الله علیه وآله ) حکایت کرد و نیز از مستحبات ریز و درشت آن نام برد ولى از چنین عملى دست روى دست نهادن در نماز سخن به میان نیاورده » . . 1 اگر شیوه پیامبر اکرم ( صلى الله علیه وآله ) ولو احیانا چنین بود او یادآور مى شد و یا حاضران تذکر مى دادند . بیهقى از محدثان برجسته اهل سنت در سنن خود میگوید : از حدیث سهل بن سعد استفاده مى شود که دست بسته نماز خواندن بعد از پیامبر به وجود آمده است ، چون حدیث مى گوید : « کان الناس یؤمرون » یعنى به مردم دستور مى دادند . در حالى که اگر این کار از پیامبر بود ، آن را به پیامبر نسبت مى داد . . 2 {J دلیل دوم : اختلاف اهل تسنن در این مساله J} اگر این عمل سنت همیشگى پیامبر مى بود ، همه اهل سنت دست بسته خواندن را واجب مى دانستند در حالى که هیچ کدام از چهار فرقه فقهى اهل سنت این عمل را واجب نمى دانند حتى مالکى ها آن را مستحب هم دانند . . 3 {J دلیل سوم : اعتراف علماء اهل سنت بر این مساله که تکتف جزء سیره پیامبر نبوده J} مهمترین دلیل بر دست بسته نماز خواندن روایت بخارى است که در آن تصریح مى کند به این که « الناس یؤمرون » و نمیگوید که پیامبر امر کرد که دست راست را روى دست چپ بگذارید . بنا بر این این روایت به هیچ عنوان حاکى از سنت پیامبر نمیشود و برفرض اگر دلالت آن درست بود و حاکى از سنت بود باز هم به دلیل تعارض با روایات معتبر که حاکى عدم این زیاده هستند این روایت از حجیت و اعتبار خارج میشد . به روایت بخارى توجه فرمایید : « فروى عن عَبْد اللَّهِ بْنُ مَسْلَمَهَ ، عَنْ مَالِکٍ ، عَنْ أَبِى حَازِمٍ ، عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ ، قَالَ کَانَ النَّاسُ یؤْمَرُونَ أَنْ یضَعَ الرَّجُلُ الْیدَ الْیمْنَى عَلَى ذِرَاعِهِ الْیسْرَى فِى الصَّلاَهِ . قَالَ أَبُو حَازِمٍ لاَ أَعْلَمُهُ إِلاَّ ینْمِى ذَلِکَ إِلَى النَّبِى ( صلى الله علیه وآله ) . قَالَ إِسْمَاعِیلُ ینْمَى ذَلِکَ . وَلَمْ یقُلْ ینْمِى . » . 4 ( عن ابى حازم از سهل بن سعد است که گفت : مردم امر مى کردند که نمازگزار در نماز دست راست را بر ساعد دست چپ بگذارد . ابو حازم مى گوید : مطلبى درباره این روایت نمى دانم جز این که به پیامبر نسبت داده شده است . اسماعیل مى گوید : این مطلب نسبت داده شده است و نمى گوید خود او نسبت داده است . » {J دلیل چهارم : روایت اهل بیت پیامبر ( صلى الله علیه وآله ) و شواهد تاریخى J} برخى روایات نقل شده از سوى معصومین ( علیهم السلام ) به همراه شواهد تاریخى بیانگر آن است که این عمل در زمان خلیفه دوم به نماز اضافه گردیده است : از یک سو در روایات اهل بیت ( علیهم السلام ) این عمل را به مجوس نسبت داده اند از جمله روایت امام باقر ( علیه السلام ) فرمود : « وَ لَا تُکَفِّرْ إِنَّمَا یصْنَعُ ذَلِکَ الْمَجُوسُ » « در نماز تکتف نکن که این کار مجوس است . » . 5 از سویى دیگر در برخى از نقل هاى تاریخى نیز چنین آورده اند : که وقتى که اسیران ایرانى را نزد عمر بن خطاب آوردند ، عمر بن خطاب آنها را دست بسته دید و پرسید : چرا چنین کرده اید ؟ گفتند : رسم ما ایرانیان این است که در برابر پادشاهانمان چنین مى ایستیم . عمر بن خطاب از این حالت خوشش آمد و دستور داد از این پس در نماز چنین بایستند و مردم هم مطابق دستور عمل کردند و به این ترتیب ، تکفیر ، سنت شد . . 6 بر اساس همین دلایل شیعیان این عمل را سنت پیامبر خدا ( صلى الله علیه وآله ) ندانسته و بستن دست را حرام و باطل کننده نماز مى داند . 7 لذا طبق سیره پیامبر و اهل بیت او ( علیهم السلام ) به هنگام نماز دست خود را صاف و روى ران ها قرار مى دهند که برخى از روایاتى که بیانگر سیره معصومین ( علیهم السلام ) در این خصوص مى باشد از قرار ذیل است : - حضرت على ( علیه السلام ) فرمود : مسلمان با گذاشتن دست خود روى دست دیگر ، خود را به کفار ( یعنى مجوس ) تشبیه نمى کند . . 8 - به امام صادق ( علیه السلام ) یا امام باقر ( علیه السلام ) گفته شد : کسى دست خود را روى دست دیگر مى گذارد و نماز مى خواند ، حکم این چیست ؟ جواب داد : این ، تکتف است و انجام نشود . . 9 - از امام صادق ( علیه السلام ) نقل شده که آن حضرت فرمود : در نماز دست ها را روى ران ها بگذارید و آن ها را رها کنید و انگشتان دست را به هم بچسبانید . . 10 دوست شافعى مذهبى دارم که مى گوید علت این که اهل تسنن دست بسته نماز مى خوانند این است که امام على ( علیه السلام ) به هنگام نماز از ناحیه شکم شمشیر خوردند و براى ادامه نماز دست هاى خود را روى زخمشان گرفتند و سنیها هم به خاطر احترام بیش از حدشون به امام على ( علیه السلام ) دستشون رو مى گیرند آیا این حرف درست است ؟ شیعه و سنى در مورد ضربه خوردن امیر المؤمنین ( علیه السلام ) معتقدند که آن حضرت به واسطه ضربه اى که توسط شقى ترین انسان ها یعنى ابن ملجم مرادى ملعون که بر فرق سر مبارک آن حضرت اصابت کرد به شهادت رسید و این موضوع در دست بسته نماز خواندن اهل سنت هیچ نقشى ندارد . اما همانگونه که در سوال قبل گفته شد روایات و شواهد تاریخى بیانگر آن است که این مساله از دوران خلیفه دوم به نماز اضافه شد نه پس از شهادت حضرت على ( علیه السلام ) که پس از خلیفه دوم و سوم زمام حکومت را به دست گرفتند . بهترین دلیل بطلان آنچه در سوال مطرح گردیده آن است که از خود حضرت على ( علیه السلام ) روایتى مبنى بر منع این عمل ذکر گردیده . 11 و حال آنکه اگر این عمل بعد از شهادت ایشان مرسوم شده باشد دیگر مخالفت آن حضرت با عمل کسانى که هنوز دست به این نزده اند معنایى ندارد . گذشته از این که اگر قرار بود دست بر روى یکدیگر گذاشتن به خاطر شمشیر خوردن به شکم آن حضرت رسم شود فرزندان ایشان که امامان پس از ایشان مى باشند به این کار زودتر از دیگران اقدام نموده و شیعیان را نیز به این عمل توصیه مى کردند و حال آنکه علاوه بر این که خود به هنگام نماز دست شان را بر روى یکدیگر قرار نمى دادند سرمنشا آن عمل را از کفار دانسته و مردم را از آن منع مى کردند . 12 به همین دلیل نیز شیعیان این کار را باطل کننده نماز مى دانند . ( 1 ) سنن بیهقى ، ج 2 - سنن ابوداود ، ج 1 ، باب افتتاح الصلاه ، ح 70 و 736 - سنن ترمذى ، ج 2 ، ص 98 ، باب صفت الصلاه . ( 2 ) سنن بیهقى ، ج 2 ، ص . 28 ( 3 ) الفقه على المذاهب الخمسه ، مغنیه ، ص . 109 ( 4 ) صحیح البخارى : ج 1 ، ص 181 ، ح 740 ، کتاب الأذان ، ب 87 ، باب وَضْعِ الُْیمْنَى عَلَى الْیُسْرَى . ( 5 ) وسائل الشیعه ، ج 7 ، ابواب 15 قواطع نماز ، ص . 266 ( 6 ) مستند العروه ، آیت الله شیخ مرتضى بروجردى ، ج 4 ، ص 445 - جواهر ، ج 11 ، ص . 19 ( 7 ) جواهرالکلام ، ج 11 ، ص 15 ، نجفى . ( 8 ) وسائل الشیعه ، ج 7 ، ابواب 15 قواطع نماز ، ص . 267 ( 9 ) همان ، ص . 265 ( 10 ) وسائل الشیعه ، ج 5 ، باب 17 از ابواب قیام ، ص . 511 ( 11 ) حضرت على ( علیه السلام ) فرمود : مسلمان با گذاشتن دست خود روى دست دیگر ، خود را به کفار ( یعنى مجوس ) تشبیه نمى کند ( وسائل الشیعه ، ج 7 ، ابواب 15 قواطع نماز ، ص 267 ( . ( 12 ) . ک : وسائل الشیعه ، ج 7 ، ابواب 15 قواطع نماز ، ص . 266 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه