۱- جمعه ، ۴: (( این فضل خداست که به هر که خواهد مى بخشد، و خداوند داراى بخشش بزرگ است )) . ۲- کهف ، ۷۰: (( پس اگر دنبال من آیى از من چیزى نپرس تا خودم در آن باره سخنى برایت به میان آورم )) .

1- جمعه ، 4: (( این فضل خداست که به هر که خواهد مى بخشد، و خداوند داراى بخشش بزرگ است )) . 2- کهف ، 70: (( پس اگر دنبال من آیى از من چیزى نپرس تا خودم در آن باره سخنى برایت به میان آورم )) . 3- (( سنن ابن ماجه )) ج 1، ص 16. (( مسند احمد )) ج 4، ص 130: (( بر شما باد به شنیدن و اطاعت نمودن هر چند (امیر شما) بنده حبشى باشد )) . 4- (( عوالى اللئالى )) ج 1، ص 25. 5- (( مقصد اقصى )) فصل 2 و 4. 6- (( مقصد اقصى )) فصل 2 و 4. 7- فتح ، 10: (( همانا آنان که با تو بیعت مى کنند جز این نیست که با خدا بیعت مینمایند، (این ) دست خداست که بالاى دستهاست ، پس هر که پیمان شکند جز این نیست که بر ضرر خود شکسته است ، و هر کس به پیمان خود که با خدا بسته وفا کند پس به زودى خداوند پاداش بزرگى به او خواهد بخشید )) . 8- (( اى داود، هرگاه طالب مرا دیدى خادم او باش . )) (محجة البیضاء، ج 1، ص 131) 9- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 353 با اندکى تلخیص . 10- عنکبوت ، 7: (( و همانا البته بهترین چیزى را که عمل کرده اند به آنان پاداش میدهیم )) . 11- نساء، 100. 12- توبه ، 24. 13- این کتاب از ابومحمد جعفر بن احمد بن على قمى ساکن رى است . 14- (( تحصین )) ص 23، به نقل از کتاب مذکور با اندکى تفاوت در بعضى الفاظ. 15- (( شرح نهج البلاغه )) ابن میثم ، ج 4، ص 195. 16- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 184. 17- نساء، 100. 18- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 55 و 56. 19- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 55 و 56. 20- توبه ، 38. 21- (( تفسیر صافى )) ص 3. 22- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 6. 23- توبه ، 41. 24- (( محجة البیضاء )) ج 3 ص 57: (( الخفیف الحاذ )) و همین صحیح است . 25- (( مصباح الشریعة )) ، باب 71. 26- (( عوالى الئالى )) ، ج 1 ص 101، و شرح آن هم از صاحب (( عوالى )) است . 27- (( من لایحضره الفقیه )) ج 3، ص 156. 28- (( جواهر السنیة )) ص 26 به نقل از (( اخبار الزمان )) مسعودى . 29- نساء، 97. 30- (( مصباح الشریعة )) باب 23. 31- (( امالى طوسى )) ج 1 ص 44. 32- (( اوصاف الاشراف )) باب 3، فصل 1. و آیه در سوره انعام ، 70: (( و آنان را که دین خود را به بازى گرفته و زندگانى دنیا فریبشان داده است ، رها ساز )) . 33- (( صحیح مسلم )) ج 8، ص 72 با تعبیر (( مائة مرة )) . و در (( نهایه ابن اثیر )) مانند متن است . 34- هود، 114. 35- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 24. و نظیر آن در (( سنن ابن ماجه )) رقم 4248. 36- (( عیون اخبار الرضا )) باب 31، ج 2، ص 24. 37- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 8. 38- (( بحار الانوار )) ، ج 6، ص 35. 39- (( کافى )) ج 2، ص 430، فیلقى الله حین یلقاه و لیس ... 40- در معناى (( نصوح )) به تفاسیر ذیل آیه 8 از سوره تحریم مراجعه شود. 41- (( کافى )) ج 2، ص 435 - 436. 42- مراد از گناه معنى مصطلح آن نیست ، زیرا انبیاء علیه السلام معصوم از گناه اند. و اعتراف آن حضرت به عجز خود نشان کمال معرفت آن جناب به ساحت قدس و ربوبى مى باشد. 43- (( کافى )) ج 2، ص 435. 44- (( نهج البلاغه )) خطبه 76، و درمتن (( فعدلى )) بود که اصلاح شد. 45- خواجه عبدالله انصارى در (( منازل السائرین )) منازل سلوک را به ده منزل فوق تقسیم نموده . 46- عن التکدر بالتلوین . (منازل ) 47- (( شرح منازل )) ص 16. 48- یعنى توبه جنبه سلبى دارد و آن گناه نکردن است ، ولى انابه جنبه ایجابى و اثباتى دارد و آن علاوه بر گناه نکردن رجوع و بازگشت و سیر الى الله است . 49- فى المصدر: عمله . 50- (( مصباح الشریعة )) باب 79. و آیه در سوره عنکبوت ، 3. 51- بقره ، 222. 52- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 7. 53- (( عیون اخبار الرضا )) باب 30،ج 2، ص 3. 54- (( نهج البلاغه )) حکمت 87 و 88. و آیه در سوره انفال ، 33. 55- (( نهج البلاغه )) حکمت 87 و 88. و آیه در سوره انفال ، 33. 56- مجادله ، 19. 57- آل عمران ، 8. 58- میان این توضیح و سخن فوق رابطه اى دیده نشد، زیرا سخن در گناهان قبل از شناخت خداى متعال بود، نه گناهان بعد از آن . مگراین که سخن فوق در مورد گناهان بعد شناخت نیز ادامه داشته ، و در نسخه ها افتاده است . 59- در آیه (( واو )) ندارد و طبق قاعده نیز زائد است . 60- آل عمران ، 135 - 136. 61- (( امالى صدوق )) مجلس 11، ص 38 - 41. 62- (( محجة البیضاء )) ، ج 2 ص 149 و 148. 63- (( محجة البیضاء )) ج 2 ص 149 و 148. 64- (( احیاء العلوم )) ، ج 4، ص 34، (( صحیح مسلم )) ج 8 ص 103. 65- ر ک : (( فتوحات )) ج 2، ص 142. 66- به (( احادیث مثنوى )) ص 128 مراجعه شود. 67- در این حدیث دو احتمال هست : 1 - مراد این است که در توبه همیشه باز است ، زیرا هیچ گاه خورشید از مغرب طلوع نمى کند. 2 - مراد این است که درتوبه تا روز قیام ساعت باز است ، و پس از قیام ساعت در توبه بسته مى شود و توبه هیچ کس مقبول نمى افتد. و چون یکى از علائم ساعت آن است که خورشید برخلاف معمول از سوى مغرب طلوع مى کند، پس تا روزى که چنین نشده در توبه باز خواهد بود. 68- خلق . 69- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 66. 70- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 66. 71- (( محجة البیضاء )) ، ج 7، ص 25. 72- تندرست - ظ. 73- (( جامع الصغیر )) ، ج 2، ص 17. 74- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 351. 75- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 351. 76- در نسخه ها (( نظرک للاخرة )) بود که با (( آداب النفس )) ج 1/42 تصحیح شد. 77- یک فقره دیگر ذکر نشده ، یا درنسخه ها افتادگى دارد. 78- کلمه (( تاکل )) مربوط به جمله بعدى است که مؤ لف نیاورده است . به (( آداب النفس )) ج 1، ص 109 مراجعه شود. 79- وى ابوالحسن بوشنجى است ، به (( آداب النفس )) ج 1 ص 129 مراجعه شود . 80- دام و قلاب ماهیگیرى . 81- (( جامع الصغیر )) ج 1 ص 113، با اندکى اختلاف . 82- (( عیون اخبار الرضا )) باب 31، ح 36، با اندکى اختلاف . 83- (( نهج البلاغه )) حکمت 439. -84 85- (( آداب النفس )) ج 1، ص 212. و در آن (( و جعلتنى آکل )) است . 86- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 52. (( امالى صدوق )) مجلس 57، ص 219. و در متن (( مجالس ابن الشیخ )) ذکر شده که سهو است . و نیز (( حسابه و عقابه )) صحیح است چنان که در مصدر است . 87- (( مصباح الشریعة )) باب 31. 88- و ما لا حد عندنا شى ء - ظ 89- کریچه ، به ضم کاف : کومه ، خانه کوچکى که کشاورزان در کنار کشتزار خود درست مى کنند. 90- (( جامع الصغیر )) ، ج 1، ص 74، (( امالى طوسى )) ج 2 ص 149، و در هر دو با اندکى اختلاف . 91- (( شرح نهج البلاغة )) ابن میثم ، ج 1، ص 104. 92- (( آداب النفس )) ج 1، ص 110. 93- (( آداب النفس )) ، ج 1، ص 110. 94- (( اثنا عشریة )) ، باب 3، ص 79. 95- مرصاد: ننگرد. 96- تغابن : 14: (( همانا پاره اى از همسران و فرزندانتان دشمن شمایند، پس از آنان حذر کنید )) . 97- (( اتصال با حق به اندازه انفصال و جدایى از خلق است )) . 98- (( بحار الانوار )) ج 71، ص 153، به نقل از کتاب (( تمحیص )) ، و نظیر آن در (( کافى )) ج 2، ص 53. 99- ق ، 33. و در آیه (( ربه )) ندارد. 100- نظیر آن در (( بحار )) ج 70، ص 59. (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 197 از ابو سلیمان دارانى . 101- مائده ، 54: (( خداوند ایشان را دوست دارد و ایشان نیز خداوند را. )) 102- یونس ، 26: (( و بر رخسارشان گرد رو سیاهى و ذلت ننشیند )) . 103- کهف ، 27: (( وجه خدا را مى خواهند )) . 104- سفره چرمى . و در این جا مراد صفحه شطرنج است . 105- اسب زرد رنگ تیزرو 106- در دوران جاهلیت دراز ساختن لباس به حدى که زیر پا قرار مى گرفت و بلند نمودن آستین ها نشانه بزرگ منشى به شمار مى رفت ، و اسلام این کار را نشانه تکبر دانست ، و نیز اینکار موجب چرکین شدن لباس و عدم مبالات به طهارت بود، از این رو اسلام سخت آن را نکوهش فرمود. 107- مراد ذکر (( لا اله الا الله )) است که مرکب از دو جمله نفى و اثبات است . 108- (( کافى )) ج 2، ص 52. 109- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 49. 110- (( تاءویل الایات )) ص 147، ذیل آیه 116 نساء. 111- (( تاءویل الایات )) ص 639. و آیه در سوره حدید، 19. 112- (( تاءویل الایات )) ص 639. و آیه در سوره حدید، 19. 113- مصدر سابق ، ص 640. 114- همان کتا، ص 640. 115- (( کافى )) ، ج 2، ص 78. 116- (( مقصد الاقصى )) فصل دوم . 117- مائده : 27: (( جز این نیست که خداوند (عمل را) از پرهیزکاران مى پذیرد )) . 118- (( بحار الانوار )) ج 70، ص 286 و 285 به نقل از (( مشکاة الانوار )) . 119- (( بحارالانوار )) ج 70، ص 286 و 285 به نقل از (( مشکاة الانوار )) . 120- (( آداب النفس )) ج 1، ص 216، و ظاهرا باید (( فانه لایقل عمل بالتقوى )) باشد. 121- این فراز آخر عین لفظ آیه 72 از سوره اسراء است . 122- (( بحار )) ج 77، ص 89. 123- (( نهج البلاغة )) ، قسمتهایى از نامه 31. 124- (( نهج البلاغة )) خطبه 81. و در نسخه تصحیفاتى شده بود که اصلاح گردید. 125- زخرف ، 15. 126- (( احادیث مثنوى )) ص 225 به نقل از (( المنهج القوى )) ج 6، ص 631. 127- بقره ، 282: (( و تقواى الهى پیشه کنید و خداوند به شما آمرزش مى دهد )) . مرحوم علامه طباطبائى فرموده : این که پاره اى گفته اند تقوا سبب تعلیم الهى مى شود و به این آیه استدلال نموده اند هر چند سخن حقى است ولى این آیه بر آن دلالت ندارد، زیرا اولا واو استیناف دارد، ثانیا این معنى با سیاق آیه ملاثمت ندارد، ثالثا تکرار لفظ (( الله )) دلیل استیناف و استقلال جمله بعدى است . (المیزان ، ج 2، ص 435) 128- قمر، 54 و 55. 129- (( جامع الصغیر )) ج 1 ص 70. 130- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 8 -9. 131- منافقون ، 7. 132- ظاهرا (( یستفل )) با فاء صحیح است . 133- (( کافى )) ج 5، ص 63 - 64. (( تهذیب )) ج 6، ص 179 - 180. 134- (( جامع الصغیر )) ، ج 2، ص 136. و در آن (( الا الانسان )) است . 135- (( مصباح الشریعة )) ، باب 82. 136- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 205. و در آن (( ینسى الجذع )) است . 137- (( روضة الواعظین )) ص 4: قلوب العاقلین . 138- کذا. 139- (( امالى صدوق )) مجلس 10، ص 35. 140- سجده ، 12. 141- فاطر، 37. 142- ق ، 16. 143- نسخه بدل : در نیاید به درون هیچ که تا غیر در اوست . 144- (( مثنوى )) دفتردوم ، ص 58 با اندکى اختلاف . 145- (( عوالى الئالى )) ج 4 ص 7. 146- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 73. 147- (( مثنوى )) به ترتیب : دفتر 3/60، 5/23، 2/80 با اختلاف در بعضى تعبیرات . 148- (( نهج البلاغة )) حکمت 103. 149- در نسخه ها (( نقاء، نقاء )) هم خوانده مى شود. و (ج) (( فاذا راحتى فى نیاحتى )) . 150- (( نهج البلاغة )) خطبه 84. 151- به (( بحار )) ج 70 ص 56 و 60، و (( آداب النفس )) ج 1، ص 74 مراجعه شود. 152- بقره ، 214. 153- زمر، 54. 154- (( عوالى اللئالى )) ج 1، ص 25. 155- الرحمن ، 29: (( او هر روز در کارى است )) . 156- (( چیزى را ندیدم جز آن که خدا را با آن دیدم )) . 157- (( خداوندا، ظاهرم را با طاعتت ، و باطنم را با محبتت ، و دلم را با شناخت منور ساز )) . 158- (( کافى )) ج 2 ص 130. 159- همان کتاب ، ص 134. و در آن چنین است : (( مثل الحریص على الدنیا... تموت غما )) . 160- رعد، 4. 161- فى المصدر: (( کان من الله اقرب )) . 162- توبه ، 109. 163- (( مصباح الشریعة )) باب 82 و 54. 164- (( مصباح الشریعة )) باب 82 و 54. 165- آل عمران ، 76. 166- (( اطوار قلب هفت ، و انوار نه است )) . 167- (( به اخلاق خدا متخلق شوید )) . 168- (( بحار الانوار )) ج 77، ص 88 - 89. 169- (( کافى )) ج 2، ص 78. 170- نظیر آن در (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 140. 171- (( مکارم الاخلاق )) ص 468. 172- این سخن از مشایخ عامه است که به عصمت انبیا علیهم السلام قائل نیستند و افسانه هاى ساختگى اى را که از علماى یهودى تازه مسلمان بجاى مانده ، نقل نموده و بدان اعتقاد پیدا کرده اند، مثل نگاه داود علیه السلام به زن سردار لشکر خود، و تصمیم یوسف علیه السلام به زناى با زلیخا و... و همه این ها از نظر شیعه مردود است . در این زمینه مى توانید به کتاب (( تنزیه الانبیاء )) سید مرتضى (ره ) و شرح حدیث هفدهم ترجمه (( اربعین شیخ بهایى )) چاپ همین موسسه مراجعه نمایید. 173- دانق یک ششم درهم است . 174- (( بحار الانوار )) ج 77، ص 90. 175- منازل صح . (( شرح منازل السایرین )) ، ط بیدار، ص 350. 176- منازل صح . (( شرح منازل السایرین )) ، ط بیدار، ص 350. 177- (( کافى )) ج 2، ص 82، نیز به ص 84 مراجعه شود. 178- (( کافى )) ج 2، ص 86. 179- (( نهج البلاغة )) حکمت 97. و در آن (( فى شک )) است . 180- (( شهاب الاخبار )) ص 361،ش 722. 181- (( معانى الاخبار )) ص 399، باب نوادر المعانى . 182- (( بحار )) ج 93، ص 159. 183- (( کافى )) ج 2، ص 501. (( محاسن )) ص 39. 184- (( احیاء العلوم )) ، ج 1، ص 265. 185- (( کافى )) ج 2، ص 57. (( علل الشرایع )) ج 2، ص 560. و لفظ مطابق (( علل )) است . 186- (( امالى )) مجلس 50، ص 269. 187- در مصدر یافت نشد. 188- (( کافى )) ج 1، ص 17. 189- ملک ، 2. 190- اسراء، 84. 191- (( کافى )) ج 2، ص 16. 192- (( اوصاف الاشراف )) ص 52. 193- تجرع : جرعه جرعه نوشیدن . کووس : جمع کاس ، کاسه ها. 194- سام : ملال و دلتنگى . 195- (( کافى )) ج 8، ص 247. و آیه در سوره یس ، 52. 196- یونس : 62: (( هان که اولیاى خدا نه بیمى بر آنان است و نه اندوهى دارند )) . 197- شتر مرغ . 198- (( مسکن الفواد )) باب 2، ص 42. 199- (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 282. 200- (( جوهر السنیة )) ص 77. 201- (( مرصاد العباد )) ص 259. 202- (( کافى )) ج 2، ص 89. 203- (( تحف العقول )) ص 295 از امام باقر (ع ). (( وسائل )) ج 12، ص 39، از امام صادق (ع ). 204- (( کافى )) ج 2، ص 454. 205- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 49. 206- در نسخه ها (( معاملة )) بود که از روى (( محجة البیضاء )) تصحیح شد. 207- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 117. 208- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 117. 209- این دو مورد از باب (( تسمیه شى ء به اسم جزء غالب )) است . 210- (( بپرهیز از این که کسل باشى ، که هر یک از هالکین گذشته در این صفت به هلاکت رسید )) . 211- انعام ، 149: (( و براى خداست حجت رسا و قاطع )) . 212- (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 51: خشیت ان لایبقى احد الا دخلها. 213- حاقه ، 30 - 31: (( او را بگیرید و در زنجیر کشید، سپس در دوزخ سرنگون سازید )) . 214- جن ، 26 - 27. 215- اعراف ، 199. 216- (( کافى )) ج 2، ص 241 - 242. 217- (( کافى )) ج 2، ص 117. 218- عنکبوت ، 45. 219- آل عمران ، 200. 220- در این جا سهوى رخ داده زیرا پاداش صبر از گناه که به نظر مولف رتبه اش از صبر بر طاعت پائین تر است باید سیصد درجه باشد و صبر بر طاعت ششصد درجه . و به هر حال این مطلب با حدیثى که در (( کافى )) منقول است منافات دارد زیرا در آن وارد است : صبر بر معصیت ، سیصد درجه و صبر بر طاعت ششصد درجه و صبر از گناه نهصد درجه پاداش دارد. 221- در معناى این شعر، درباره صبر امام حسن مجتبى علیه السلام شعرى گفته شده است که : صبر هم از صبر تو بى تاب شد کوزه شد و زهر شد و آب شد 222- اطراف : فرو خوابانیدن چشم . تحدیق نظر: چشم دوختن . 223- ابو یزید بسطامى . 224- کذا. 225- لاسالنه - خ . 226- این مطلب با روایات شیعه در این زمینه منافات دارد. به تفاسیر روائى در ذیل آیات مربوطه مراجعه شود. 227- نازعات ، 40 - 41. 228- (( بحار )) ج 70، ص 71. 229- در بعضى نسخه ها: یاربس - کار بس . 230- در نسخه (( و لا حجاب و لا ظلم اوحش )) بود که طبق مصدر اصلاح شد. 231- در مصدر: مثل الافتقار. 232- عنکبوت : 69. 233- در نسخه ها (( کالرابض للغارة )) بود که طبق مصدر اصلاح شد. 234- (( مصباح الشریعة )) باب 80. 235- بعضى نسخه ها: الصالحین . 236- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 99. 237- مریم ، 71. 238- حمد، 6. 239- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 114. 240- یرتب - ظ 241- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 59. 242- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 59. 243- (( بحار )) ج 74، ص 411 به نقل از (( خصال )) صدوق . 244- (( بحار )) ج 71، ص 350،به نقل از (( امالى )) صدوق . 245- (( بحار )) ج 96، ص 150. 246- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 74 - 75. 247- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 42 و 72. 248- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 42 و 72. 249- در روایت است که : مؤمن کسى است که زیاد خود را کم ، و کم دیگران را زیاد بشمارد. 250- (( عیون اخبار الرضا )) ج 1، ص 276. و در آن (( لایجتمع )) است . 251- آل عمران ، 92. 252- توریه : اظهار کردن چیزى ، و در دل چیز دیگرى را در نظر گرفتن که با آن تشابه داشته باشد. 253- اسراء، 34. 254- (( کافى )) ج 2، ص 105. 255- (( امالى طوسى )) ج 1، ص 250. 256- (( امالى صدوق )) م 57، ص 320. 257- در بعضى نسخه ها: الفضل بن عباس . 258- حجر، 92 - 93. 259- به (( مجمع البیان )) ج 6، ص 346 مراجعه شود. 260- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 134، (( معانى الاخبار )) ص 187، با اندکى تفاوت . 261- (( توحید )) 28، و از اینجا به بعد نظیرش در (( ثواب الاعمال )) ص 331 و (( احیاء العلوم )) 4/191. 262- (( محجة البیضاء )) ج 2، ص 271. 263- (( کافى )) ج 2، ص 56. 264- (( پس اى طالب بر تو باد که از این درد بى درمان بپرهیزى )) . 265- الاقتداء بهم - خ ل 266- (( امالى طوسى )) ج 1، ص 152 - 153. و مرحوم مؤ لف در شماره سهو کرده ، و صحیح آن است که خصلت سوم و چهارم و پنجم و آن فقره اى که در کروشه قرار داده شده مجموعا دو خصلت قرار داده شوند، و ما در ترجمه رعایت کرده ایم . 267- (( مرصاد العباد )) ص 261. 268- یعنى من ابى جعفر علیه السلام الى سعد الخیر. 269- (( روضة الکافى )) ص 56، حدیث 17، با اختلاف در بعضى الفاظ. 270- (( تحصین )) ص 11 و 7 و 12. 271- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 112. و در آن (( هلک الناس )) است . 272- (( تحصین )) ص 11 و 7 و 12. 273- (( تحصین )) ص 11 و 7 و 12. 274- (( کافى )) ج 2، ص 297 و 298. و حدیث سوم را از حضرت رضا علیه السلام نقل کرده است . 275- (( کافى )) ج 2، ص 297 و 298. و حدیث سوم را از حضرت رضا علیه السلام نقل کرده است . 276- (( کافى )) ج 2، ص 297 و 298. و حدیث سوم را از حضرت رضا علیه السلام نقل کرده است . 277- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 131. 278- جواب (( اذا )) مذکور نیست . 279- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 12، و در آن : (( حریص و بى نوا )) . 280- ظاهرا (( ارتجلت )) صحیح باشد، یعنى بى مقدمه و بدون آمادگى مردم آمده است . 281- (( کافى )) ج 2، ص 131 - 132. 282- (( امالى طوسى )) ج 2، ص 140، با اندکى تفاوت . 283- (( احیاء العلوم )) ج 3، ص 141. 284- در نسخه چاپى : (( و استغن به )) است یعنى : و به او از دیگران بى نیازى بجو. 285- (( چون فقر کامل شد به خدا دست یافته است )) . 286- افتتاش : تفتیش ، جستجو و کنجکاوى . 287- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 10 - 11. و خروب : کور گیاه ، گیاهى است که به هر بنابروید آن بنا خراب شود. 288- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 51. 289- (( نفحات الانس )) ص 303. 290- (( کافى )) ج 2، ص 57. 291- (( امالى طوسى )) ج 1، ص 100 - 101 با اندکى تلخیص . 292- (( انجیل متى )) باب پنجم ، شماره 39 - 41. و در فقره سوم بجاى (( هجر )) (( جبر )) است . 293- این تعبیرات کنایه از شدت همراهى و رفق و مداراى با دیگران است ، و مفهوم لفظى آنها مراد نیست . و نیز معلوم است که رفق و مدارا در امور شخصى پسندیده است ولى در مورد حقوق اجتماعى و الهى ، وظیفه چیز دیگرى است . و درباره على علیه السلام روایت شده است که آن حضرت در امور الهى و حقوق اجتماعى بسیار سخت گیر بوده اند. 294- اراده ، ترک اراده کردن است ، و انابه درک ولایت (شیخ و استاد راه ) است . 295- (( عین الحیاة )) ص 134. 296- بستر. 297- خوابگاه . 298- جوانمرد. در نسخه ها: (( راز )) بود. 299- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 88 و 89. 300- (( قدسیه )) ص 25 - 27. 301- (( کافى )) ج 2، ص 63، و به جاى (( غضب )) ، (( سخط )) است . 302- غافر، 44: (( کارم را به خدا وا مى گذارم که خداوند به بندگان بیناست )) . 303- (( هر کس درى را بکوبد و پافشارى کند، وارد آن خواهد شد )) . 304- (( مثنوى )) دفتر سوم ، ص 126 با اندکى تفاوت . 305- (( مثنوى )) دفتر سوم ، ص 126 با اندکى تفاوت . 306- حماقت . 307- (( هر که براى خدا باشد خداهم براى اوست )) . (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 1. 308- (( هر که براى خدا باشد خدا هم براى اوست )) . (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 1. 309- بقره ، 143: (( و خداوند چنین نیست که ایمان شما را تباه سازد، همانا خداوند نسبت به مردم بسیار دلسوز و مهربان است )) . 310- فاطر، 15: (( اى مردم ، شما همه فقیر و به خدا نیازمندید، و خداست که بى نیاز بالذات و ستوده صفات است )) . 311- (( مصباح الشریعة )) باب 86، با تغییر در بعضى الفاظ. 312- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 96: (( همانا پروردگارتان را در ایام روزگارتان نسیمهایى است ، هان که خود را در معرض آن هادر آورید )) . 313- سوال ، یعنى درخواست و از دیگران چیزى خواستن . 314- (( محجة البیضاء )) ج 7، ص 337. (( مسند احمد )) ج 1، ص 147 با اندکى اختلاف . 315- (( دیوان منسوب به على (ع )) ) ص 102. و در نسخه ها: اعطاک سلسالا. 316- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 76. 317- مائده ، 119: (( خداوند از آنان خشنود و آنان نیز از خدا خشنودند )) . 318- پرده . 319- طه ، 24. 320- (( بحار )) ج 96، ص 156. 321- (( سنن ابن ماجه )) ج 2، ص 1271. 322- (( صحیح بخارى )) ج 8، ص 118. 323- درنسخه ها: (( هل ترى یا نوف من شیعتى ... )) بود که این مورد و بعضى موارد دیگر را با (( بحار )) اصلاح کردیم . 324- (( بحار الانوار )) ج 68، ص 191. 325- (( کافى )) ج 2، ص 148. 326- (( کافى )) ج 2، ص 148. 327- (( ارادت ، ترک اراده است )) . 328- (( مقصد الاقصى )) فصل دوم . 329- (( هر کس خدا را به کرم شناخت ، به او خوش گمان شود )) . 330- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 20، و در آن (( احسن بالله الظن )) است . 331- (( وسائل الشیعة )) ج 12، ص 47، و در آن (( معالى الامور )) است . 332- (( ثواب الاعمال )) ص 206 - 207، با تصرف در پاره اى از عبارات . 333- (( جواهر السنیة )) ص 359 به نقل از کتاب مذکور. 334- (( مصباح الشریعة )) باب 85، و در آن (( فى اسر هواه )) است ، یعنى در قید هواى نفس خود است . 335- (( کافى )) ج 2، ص 473. 336- سرگردان . 337- حماقت ، نادانى . 338- در حدیثى از امام هادى علیه السلام وارد است که : (( هر گاه عدالت بر جامعه حاکم باشد، روا نیست به کسى بدگمان بود مگر زمانى که از او بدى دیده شود. و هرگاه ظلم و بى عدالتى بر جامعه حاکم بود، روا نیست که به کسى خوش گمان بود مگر زمانى که خوبى از او دیده شود )) . (بحار، ج 75، ص 197) 339- نجم ، 6. در دو روایتى که صاحب (( برهان )) از (( تفسیر على بن ابراهیم )) و (( کافى )) نقل نموده ، (( مرة )) به خلط سوداء که یکى از اخلاط چهارگانه (خون ، بلغم ، سودا، صفرا) است تفسیر شده است . و طبق این تفسیر، (( ذومرة )) صفت رسول خداست نه صفت جبرئیل علیهما السلام . 340- (( روضه کافى )) ص 165، حدیث 177. 341- براى توضیح (( بداء )) به (( اصول کافى )) مترجم ، ج 1، ص 200 مراجعه شود. 342- کى - ظ 343- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 193، با اندکى تفاوت . 344- (((شهاب الاخبار))) ص 318، ش 507. (((قدسیه ))) ص 28. 345- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 30 با اندکى تفاوت . (( بحار )) ج 2، ص 23 به نقل از (( روضة الواعظین )) ص 12، و در هر دو کتاب (( فى عمله )) است . 346- (( محاسن )) برقى ، ج 1، ص 291. 347- (( روضة الواعظین )) ص 11. مرحوم مؤ لف علامت (ضه ) را در (( بحار )) با (فض ) اشتباه گرفته است . 348- مجادله ، 11. 349- (( اصول کافى )) ، ج 1، ص 33. 350- بقره ، 269. 351- (( مصباح الشریعة )) ، باب 99. 352- در نسخه : (( و یطالع فى الحرکات و الطاعات ... )) بود که اصلاح شد. 353- (( مصباح الشریعة )) باب 3. 354- فاطر، 28. 355- (( هر چیزى را آفتى است و علم را آفاتى )) . 356- تا اینجا در (( امالى طوسى )) ج 2، ص 146 با اندکى تخلیص . 357- (( بحار )) ج 70، ص 286. (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 356. 358- نازعات ، 37 - 41. 359- در (( عوالى )) : یفید. 360- (( محجة البیضاء )) ج 1، ص 82. 361- (( عوالى اللئالى )) ، ج 4، ص 60. 362- (( روضة الواعظین )) ص 11، و در نسخه ها بجاى (( فلیکف )) : فیلسف به - فلیلف به . 363- (( کافى )) ج 1، ص 34: (( پیامبران درهم و دینارى از خود باقى نمى گذارند، ولى علم و دانش ‍ را به ارث مى نهند )) . 364- (( مرا با خدا وقتى است (که هیچ فرشته مقرب و پیامبر مرسلى در آن حال به من نرسد )) ). 365- نجم ، 10: (( پس وحى کرد به بنده اش آن چه را وحى کرد )) . 366- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 122. 367- رعد، 39. 368- بقره ، 31. 369- در (( مثنوى )) در یک جا (( جوشد )) است و در جاى دیگر (( نوشد )) و در نسخه خطى این کتاب (( نوشد )) است . 370- (( کسى که کسب مجاهده نکند، مشاهده برایش حاصل نگردد )) . 371- (( کافى )) ج 2، ص 242. 372- (( محجة البیضاء )) ج 1، ص 62، با اندکى تفاوت . 373- (( صحیح بخارى )) ج 1، ص 41، و در نسخه ها (( اثبته )) بود که اصلاح شد. 374- اقتباس از آیه 112، از سوره انعام ، و در آن (( عدوا شیاطین الانس و الجن )) است . 375- فتح ، 23. 376- بقره ، 172. 377- معناى آن در جلد اول ، ص 175 گذشت . 378- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 66 و 20. 379- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 66 و 20. 380- این جمله دلالت بر رفعت شان او دارد، و حال آن که حدیث مذکور بى کفایتى و عدم استعداد او را مى رساند. 381- (( مجالس )) صدوق ، مجلس 50، ص 271. 382- (( نهج البلاغة )) خطبه 5. 383- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 18. دنگ : بیهوش و دیوانه . 384- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 2. 385- انعام ، 91. 386- مثنوى ، دفتر اول ، ص 1. 387- کافى ج 2، ص 242. 388- در تمام مصادر حدیث چنین است : (( ذکرت التقیة یوما عند على بن الحسین علیها السلام فقال )) . 389- (( بصائر الدرجات )) ص 25، (( بحار )) ج 2، ص 190، و در آن دو: (( فلذلک نسبه الینا )) ، و در (( کافى )) ج 1، ص 401: (( فلذلک نسبته الى العلماء )) است . 390- (( بحار )) ج 22، ص 373 و 391. 391- (( رجال کشى )) رقم 23، و در آن (( على مقداد )) است . 392- رک : (( بحار )) ج 2، ص 66. 393- ر ک : (( بحار )) ج 2، ص 66. 394- در نسخه خطى : (( در او هر دو گم )) . 395- (( نهج البلاغة )) ، نامه 31، و درنسخه ها (( لاتکلف )) . 396- در (( عین الحیاة )) : (( انفسخ )) و در (( امالى طوسى )) : (( انفتح )) . 397- (( عین الحیاة )) ص 367، در آن چنین است : (( آن انوار معنوى سبب گشادگى مى شود این گشادگى سبب ادراک قبول مى گردد... )) . 398- (( معانى الاخبار )) ص 28. 399- (( معانى الاخبار )) ص 352. 400- (( توحید )) ص 268. 401- (( خصال )) ص 208. 402- (( بصائر الدرجات )) ص 28. 403- همان کتاب ، ص 29. و ترجمه اش معلوم است . 404- همان کتاب ، ص 26. و در هر سه مورد در بعضى الفاظ اختلاف هست . 405- (( بصائر الدرجات )) ص 28 با اندکى اختلاف ، و در (( کافى )) نیافتم . 406- (( بصائر الدرجات )) ص 26. 407- (( غیبت نعمانى )) ص 241، و در آن (( یستنکر و یبطل )) است . 408- (( ارشاد القلوب )) ص 212. و (( نهج البلاغة )) حکمت 147. 409- (( آداب النفس )) ج 1، ص 92. 410- (( نهج البلاغة )) خطبه 187. 411- (( شرح نهج البلاغة ابن میثم )) ج 4، ص 200 و 198. 412- (( شرح نهج البلاغة ابن میثم )) ج 4، ص 200 و 198. 413- (( کافى )) ج 1، ص 401 با اندکى اختلاف ، و در (( ارشاد )) دیلمى نیافتم . 414- (( فى تفسیر المتقین )) صحیح است و در ص 221 گذشت . 415- (( تاءویل الایات )) ص 35، و کلمات میان کروشه در مصدر نیست . 416- (( کافى )) ج 1، ص 401. (( بحار )) ج 2، ص 184. 417- (( کافى )) ج 2، ص 117. 418- (( کافى )) ج 1، ص 402. و مناسب بود که مؤ لف فقره قبل از آن را نقل مى نمود. 419- (( حقایق )) ص 12، (( جامع الاسرار )) ص 35. 420- (( کافى )) ج 2، ص 224. 421- (( کافى )) ج 2، ص 401. و در آن (( لقتله )) است . 422- (( عین الحیاة )) ص 4. 423- (( محجة البیضاء )) ج 1، ص 64. 424- (( بصائر الدرجات )) جزء 6، ص 302 و 307. 425- (( کافى )) ج 1، ص 132. 426- توبه ، 129. 427- (( توحید )) ص 321 و 327. 428- در شرح این فقره به پاورقى توحید مراجعه شود. 429- (( توحید )) ص 321 و 327. 430- (( توحید )) ص 327. 431- رجوع شود به (( توحید صدوق )) ص 367، و (( محجة البیضاء )) ، ج 5، ص 46. 432- نجم ، 30. 433- (( مصباح الشریعة )) باب ... : (( حکمت را از دهان دیوانگان نیز بگیر )) . 434- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 124. 435- (( کافى )) ج 1، ص 23. 436- هود، 118 - 119. 437- (( معانى الاخبار )) ص 157. البته اختلاف در این حدیث شریف به معناى متعارف آن نیست بلکه طبق بیان حضرت صادق علیه السلام به معناى (( آمد و شد به حضور معصوم )) است . 438- (( علل الشرایع )) ج 2، ص 395، باب 131. 439- قذرا - ظ 440- به ص 214 مراجعه شود. 441- به ص 235 مراجعه شود. 442- (( مقصد اقصى )) فصل اول و در آن (( لکى اعرف )) است . 443- ج : الهوى . 444- ج : آلتند. 445- ب ، ج : مورى . 446- (( کافى )) ج 1، ص 21. 447- (((هر چیز به اصل خود باز مى گردد))). 448- انبیاء، 93. 449- فجر، 27 - 28. 450- (( سنن ابن ماجه )) کتاب ادب ، باب 58. و به جاى (( الى و الیه )) (( منى و منه )) است . (( مرصاد العباد )) ص 212. 451- مائده ، 54. 452- مائده ، 54. 453- به ص 271 مراجعه شود. 454- حاقه ، 32. 455- مجلى : الجزئى . 456- المعنویة - ظ. 457- من کل هذا، لا انه محتاج الى التطبیق . (حاشیه (( عوالى )) 4/107) (( من کل ید الا ان التطبیق لایکون صحیحا. (مجلى ) 458- (( مشکاة الانوار )) فصل 3. 459- (( مرصاد العباد )) باب سوم ، فصل اول ، ص 101. 460- رک : (( مجلى )) ص 190 - 192. 461- (( کافى )) ج 1، ص 102. 462- (( کافى )) ج 1، ص 182، و با توجه به اصل حدیث ، مراد، حجب مورد بحث نیست . 463- توحید: (((اول الحجب سبعة )))، و این با ادامه حدیث مناسبتر است . 464- توحید: (( سبعون سرادقا )) . 465- (( توحید )) باب 38، ص 278. 466- (( خصال )) ص 401، والفاظ حدیث مطابق (( خصال )) است . 467- (( بحار الانوار )) ج 58، ص 40. 468- در (( شرح صحیفه )) سید علیخان (ره) ص 78، حدیث فوق را در شرح دعاى سوم آورده ولى این جمله را در آن پیدا نکردم . 469- انعام ، 84 - 87. 470- در نسخه ها: جلس . 471- (( خصال )) ص 482، (( معانى الاخبار )) ص 306. 472- انعام ، 1. 473- (( امالى )) صدوق ، م 56، ص 316. و حدیث ادامه دارد، و در آن بجاى (( بلفظ و لغة )) و (( یلفظ بلغة )) است . 474- (( بحار الانوار )) ج 58، ص 42، به نقل از (( تفسیر على بن ابراهیم )) ص 373. 475- (( بحار الانوار )) ج 58، ص 44، از (( تفسیر در المنثور )) ج 1، ص 93. 476- (( بحار الانوار )) ج 58، ص 44، و تا اینجا خبر مجاهد است ، و دنباله آن منقول از سهل بن سعد وعبدالله بن عمرو است که در نسخه مؤ لف ما (ره) خلط شده است . 477- همان کتاب ، ص 44. 478- (( بحار )) ج 58، ص 44 - 45. 479- (( امالى )) صدوق ، م 77، ص 461 با اندکى تفاوت . 480- (( بحارالانوار )) ج 58، ص 45 - 47. و استاد محقق حاج شیخ محمد تقى مصباح یزدى ، در حاشیه همین صفحه مطالبى بسیار نفیس دارند؛ مراجعه شود. 481- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 16: (( دنیا حرام است بر اهل آخرت ... )) 482- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 42. 483- اقتباس از سوره قمر، آیه 55. 484- در نسخه ها: (( سجدوا العجل بعد ان سجدوا الله )) بود که اصلاح گردید. 485- بقره ، 93. 486- بقره ، 186. 487- (( کشف المحجوب )) هجویرى ، از قول محمد بن واسع . 488- بقره ، 257. 489- حدیث شریف به این تعبیر نیست ، بلکه چنین است : (( انا معاشر الانبیاء امرنا ان تکلم الناس ‍ على قدر عقولهم )) . (کافى ، ج 1، ص 23). 490- (( مصباح الشریعة )) باب اخلاص ، با اندکى تفاوت . 491- مراد از چهار ارکان ، آب و خاک و هوا و آتش است . 492- تا اینجا (( دیوان شمس تبریزى )) ط طلوع ، ص 966 و 1188 با اندکى اختلاف . 493- توبه ، 67: (( خدا را از یاد بردند، خدا نیز آنان را به فراموشى سپرد )) . 494- مائده ، 54: (( خدا آنان را دوست مى دارد و آنان نیز خدا را )) . 495- (( پروردگارا، ما را یک لحظه به خودمان وامگذار )) . (دعاى رسول اکرم صلى الله علیه و آله ). 496- (( هرگاه نیمى از خرما بخورم (مرا بس است) پس خاک بر سر دنیا باد )) . 497- اعراف ، 176: ... ولى او به پستى گرائید و از هواى نفس خویش پیروى کرد، پس مثل او چون سک (هار) است که اگر به او حمله کنى دهانش را باز و زبانش را برون خواهد آورد )) . 498- (( کافى )) ج 2، ص 135. 499- در نسخه ها: (( الحقیقة )) . (( من لا یحضره الفقیه )) ج 4، ص 418، باب نوادر. 500- در نسخه ها: (( الحقیقة )) . (( من لا یحضرة الفقیه )) ج 4، ص 418، باب نوادر. 501- (( عدة الداعى )) ص 110 و 111. 502- (( نهج البلاغة )) حکمت 89. 503- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 164، با اندکى تفاوت . 504- زمر، 36: (( آیا خداوند بنده اش را کافى نیست ! )) 505- سنگینى ها، بارها. 506- (( وسائل )) ج 12، ص 47. (( جامع الصغیر سیوطى )) ج 1، ص 75، و در هر دو (( معالى الامور )) است . و ترجمه اش گذشت . 507- (( مسند احمد )) ج 2، ص 358. در نسخه ها (( ملات یدک شغلا )) بود که اصلاح شد. و (( کافى )) ج 2، ص 83، با اندکى اختلاف . 508- غرض از نقل این داستان نمایش بى اعتبارى دنیاست ، که خاندان برامکه با همه خدماتى که به هارون نمودند سرانجام از سوى او بدین وضع ناهنجار به قتل رسیدند. 509- ذاریات ، 56. 510- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 19 با اندکى اختلاف . 511- (( محجة البیضاء )) ج 8، ص 244. و در آن کلمه (( اصل )) را ندارد. 512- رک : (( عوارف المعارف )) در حاشیه (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 366. 513- (( نهج البلاغة )) حکمت 236. در آن به جاى (( عندى )) (( عینى )) است . 514- اعراف ، 43: (( و آن چه در دلها از کینه و حسد دارند را بر مى کنیم )) . 515- (( بحار )) ج 14، ص 75 با اندکى اختلاف . 516- (( عوالى اللئالى )) ج 1، ص 39. (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 56. 517- (( جواهر السنیة )) ص 37، به نقل از (( روضه کافى )) ص 47، قسمتى از حدیث 8، و در آن دو به جاى (( لعقة )) (( نطفة )) است و آن ته مانده آبى است که در ته سطل یا مشک باقى مى ماند. و نیز به جاى (( و بلغة لفاجر )) و (( نقمة من فاجر )) است . 518- (( کافى )) ج 2، ص 127. (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 185. 519- (( کافى )) ج 2، ص 83. و در آن بجاى (( فى الجنة )) (( فى الاخرة )) است . 520- نظیر فقره دوم آن در (( صحیح مسلم )) ج 8، ص 165. 521- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 72 (( مرصاد العباد )) ص 343. 522- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 8. 523- (( نهج البلاغة )) خطبه 201. در نسخه ها (( دار مقر، خذوا )) بود که اصلاح شد. 524- (( تحصین )) ص 19. و در متن (( در کافى )) ذکر شده که اشتباه است . 525- (( تحصین )) ص 19. و در متن (( در کافى )) ذکر شده که اشتباه است . 526- (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . 527- (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . - (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . -527 (( تحصین )) ص 27. و در آن به جاى (( یعبد الله )) (( تعبد الله )) است . 528- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 355. 529- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 96. 530- (( کافى )) ج 2، ص 132، و در آیه در سوره آل عمران ، 141. 531- جاثیه ، 24. 532- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 160 با اندکى اختلاف . 533- مدرک و ترجمه آن در ص 300 گذشت . 534- مؤمنون ، 61. 535- کذا. 536- احقاف ، 20. 537- توبه ، 34 - 35. 538- جاثیه ، 28. 539- نظیر آن در (( بحار )) ج 14، ص 322. 540- (( سنن ترمذى )) ابواب لباس ، ص 155. 541- (( امالى طوسى )) ج 1، ص 286. 542- (( نهج البلاغة )) حکمت 116 و 251. 543- (( نهج البلاغة )) حکمت 116 و 251. 544- مائده ، 119. 545- رجوع شود به (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 46 و (( نوادر فیض )) ص 308. 546- فاطر، 37. 547- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 125. و در آن (( الى السبعین )) است . 548- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 34. 549- مریم ، 8. 550- (ج ): (( خمسین اوستین )) ، (( مجمع البیان )) : (( بضع و تسعون )) (نود و چند سال ). 551- (( مصباح الشریعة )) باب 94: دعوى . 552- به (( کافى )) ج 2، ص 252 به بعد مراجعه شود. 553- بقره ، 156. 554- (( کنوز الحقایق )) مناوى ، باب دال . 555- (( مصباح الشریعة )) باب 28: راحت . و در آن چهار صفت ذکر شده . و نیز در نسخه ها بجاى (( صمت )) (( صحة )) بود که اصلاح شد. 556- (( بحار الانوار )) ج 73، ص 357، با اندکى تغییر. 557- (( مصباح الشریعة )) باب 36: غرور. و در آن (( واورث حسرة )) است . 558- در صفحه 319 گذشت . 559- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 17. 560- کهف ، 77 - 78. 561- احزاب ، 33. 562- بلد، 13. 563- کهف ، 104. 564- هوا، خاک ، آب ، آتش . 565- معادن ، نبات ، حیوان . 566- انعام ، 98. 567- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 87. 568- (( علل الشرایع )) باب نوادر علل ، ح 28. 569- بقره ، 7: (( خداوند بر دلها و گوشهاشان مهر زده )) . 570- روم ، 32: (( هر گروهى به آن چه دارد دلخوش است )) . 571- بقره ، 30: (( من مى دانم آن چه را شما نمى دانید )) . (( مرصاد العباد )) باب سوم ، فصل اول ، ص 108 - 109 با اختلاف . 572- واقعه ، 7: (( و شما سه دسته شوید )) . 573- دهر، 5 - 6 و 17. 574- دهر، 5 - 6 و 17. 575- مطففین ، 27 - 28. 576- (( تناسخیه )) گروهى هستند که معتقدند ارواح پس از مرگ از شخصى به شخص دیگر منتقل مى شود و آن چه انسان از راحتى و آسایش یا رنج و مشقت در این دنیا مى بیند جزاى اعمالى است که با بدن قبلى انجام داده است . 577- (( به اخلاق الهى آراسته شوید )) . 578- (( مصباح الشریعة )) باب 33: ورع . و در آن (( عما اجترحت )) است . 579- رک : (( جواهر السنیة )) ص 82. 580- (( بحار )) ج 104، ص 38، به نقل از (( جامع الاخبار )) باب 207، و در آن ها بجاى (( السماع )) (( السمع )) است . 581- (((شب را نزد پروردگارم به صبح مى آورم و او مرا طعام و شراب مى دهد))). این حدیث از طریقین نقل شده ؛ به ((سیر و سلوک )) علامه بحرالعلوم پاورقى ص 34 چاپ همین موسسه مراجعه شود. 582- اعباء: سنگینى ها. 583- اقتباس از (( مرصاد العباد )) باب 3، فصل 2، ص 125. 584- (( بحار )) ج 4، ص 11. 585- فصلت ، 53: (( به زودى نشانه هاى خود را در طبیعت و در خودشان به آنان مى نمایانیم )) . 586- (( مرصاد العباد )) ، ص 3. و در نسخه ها: هر دو جهان . 587- (( شرح صد کلمه امیرالمؤمنین علیه السلام )) ابن میثم ، حدیث 6. 588- (( علم یادآورى است )) . 589- (( شى ء به سبب غیر خودش از جهتى که با آن مغایرت و مباینت دارد شناخته نمى شود )) . 590- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 161. (( کافى )) ج 2، ص 16 با اندکى تفاوت . 591- به پاورقى ص 234 مراجعه شود. و (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 46. 592- در مصدر یافت نشد. 593- (( مثنوى )) دفتر ششم ، ص 61 با اندکى اختلاف و پس و پیش . 594- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 172. 595- بقره ، 282. 596- در این که تقوا موجب افزونى علم است بحثى نیست ولى این آیه شریفه دلیل آن نیست ، زیرا جمله (( و یعلمکم )) مجزوم نیست تا جزاى (( اتقواالله )) باشد بلکه جمله استینافیه یا حالیه و یا عاطفه است . براى توضیح بیشتر به تفسیر شریف (( المیزان )) ذیل آیه مذکور مراجعه شود. 597- (( فردوس العارفین )) مخطوط. 598- (( مجلى )) 553 - 554. و در آن : (( من قلوبکم حتى یعطیکم و یعمرکم )) . 599- (( حقایق )) ص 10. 600- کذا. 601- کذا. 602- ادامه حدیث قدسى است که در صفحه 245 گذشت . 603- (( به وارداتى که بر دل وارد مى شود و زبان از بیان آن ها عاجز است )) . 604- (( عقل براى برگزارى مراسم عبودیت است نه ادراک سر ربوبیت )) . 605- (( ایمان بنده کامل نشود تا اینکه بگویند او دیوانه است )) . 606- نسخه خطى : (( ابن بادیه راه کاروان دگر است . )) 607- (( مثنوى )) دفتر ششم ، ص 51. 608- (( مثنوى )) ، دفتر اول ، ص 50. 609- الف و ج : نکنند. 610- انعام ، 122. 611- نحل ، 97. 612- نحل ، 21. 613- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 74. 614- (( مکاتیب فارسى غزالى )) ص 95. 615- زمر، 22. 616- (( جامع الصغیر )) ج 1، ص 70. 617- نور، 35. 618- ب : (( رویة العیان )) . ج : (( رویة العینان )) . 619- رک : (( بحار الانوار )) ج 4، ص 32 و 33. 620- حجر، 3. 621- انعام ، 91. 622- ظاهرا در عبارت عربى تصحیفى رخ داده ، لذا ما قیاسا ترجمه کردیم . 623- مریم ، 16 و 41. 624- مریم ، 16 و 41. 625- کذا. 626- ج : الواسى . ظ: الوابشى . 627- السختیانى - ظ. 628- اقتباس از آیه 108 سوره اسراء. 629- دوستى غیر خدا اگر براى خدا و در راه خدا باشد با دوستى خدا منافات ندارد بلکه عین دوستى اوست ، همچون دوستى انبیا و اوصیا و اولیا و دوستى مؤمنان نسبت به یکدیگر. و سخن فوق یکى از موارد لغزش این گونه صوفیان است . 630- صوفیان در دمى دو عید کنند عنکبوتان مگس قدید کنند 631- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 129. 632- مجادله ، 11. 633- زمر، 22. 634- نور، 40. 635- اقبال : هى التى توصل الیک . 636- (( اقبال الاعمال )) ص 349 - 350، و فقرات آن چنین است : (( و انت الذى تعرفت الى فى کل شى ء، فرایتک ظاهرا فى کل شى ء و انت الظاهر لکل شى ء )) . 637- فصلت ، 52. 638- فصلت ، 53، 54. 639- فصلت ، 53، 54. 640- فصلت ، 53، 54. 641- الرحمن ، 26 - 27. 642- فصلت ، 53، 54. 643- قصص ، 88. 644- حدید، 3. 645- بقره ، 115. 646- فصلت ، 54: انه بکل شى ء محیط. 647- فصلت ، 53. 648- الف ،ب : سامع . 649- الف ،ب : صحبت . 650- الف ،ب ، ج : حقیقت . 651- پروردگارت را به چه شناختى ؟... به وارداتى که بر قلب وارد مى شود و نفوس از تکذیب آن درمى ماند. 652- ... وصول بنده به پروردگارش و نزدیکى به او که مقصد اعلى و مطلب اسنى از تحصیل علوم و اعمال و طاعات و عبادات است ... . 653- بنابر این جاى طمعى براى نجات جز با حصول و به دست آوردن آن نیست و دستیابى به درجات جز با وصول بدان صورت نبندد. 654- افزوده مصحح است . 655- (( مقصد اقصى )) شیخ عزیز نسفى ، فصل اول . 656- (( توحید )) صدوق ، ص 67. 657- (( من لا یحضره الفقیه )) ج 4، ص 418، باب نوادر. 658- (( نهج البلاغة )) حکمت 385. 659- (( جواهر السنیة )) ص 363. 660- زنگ گردن شتران . 661- نسخه بدل و نسخه (ب ): گل باغ جویى و بى خار نیست سر گنج دارى و بى مار نیست 662- نضارت : خرمى ، و در (ج ): نظارت . 663- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 353. و در آن (( و ملعون مافیها )) است . 664- نحاس : مس . 665- ب و ج : دریا دلى مردانه اى 666- (( محجة البیضاء )) ج 6، ص 10. 667- فى المصدر: (( على راسه )) و هو الصواب . 668- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 357، با اندکى اختلاف . 669- (( محجة البیضاء )) ج 5، ص 353، (( بحار )) ج 73، ص 90. 670- (( بحار )) ج 73، ص 120 با اختلاف در لفظ. 671- ابراهیم ، 35. 672- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 114. 673- (( جواهر السنیة )) ص 361. 674- وسیله اى که با آن آب مقطر مى گیرند. 675- روح اضافى ، همان اولین تجلى الهى است که عقل اول و قلم اعلى و روح اعظم و روح محمدى صلى الله علیه و آله نیز گفته مى شود. 676- به پاورقى ص 347 مراجعه شود. 677- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 50، 51، 60، و دفتر اول ، ص 40. 678- (( عدة الداعى )) ص 118. 679- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 77. و در الف و ب : (( به حکم دل )) . 680- (( عین الحیاة )) ص 28. 681- رک : (( کلیات عراقى )) ص 282. 682- رک : (( احیاء العلوم )) ج 4، ص 253. 683- به پاورقى صفحه 13 از جلد اول مراجعه شود. 684- به فصل 33، از جلد اول ص 394 به بعد مراجعه شود. 685- در همه نسخه ها چنین است ، و صحیح آن (( السماء الدنیا )) است . و در مصدر (( السماء )) بدون (( الدنیا )) است . 686- ((کافى )) ج 2 ص 187. و آیه در سوره جمعه ، 4. 687- (( از دل به دل روزنه اى است هر چند بعد مکانى در میان باشد )) ، نظیر این ، مصراع : (( بعد منزل نبود در سفر روحانى )) . 688- (( جامع الاسرار )) ص 144: الروح . 689- (( بحار )) ج 25 ص 22. (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 99. 690- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 121. و در مدارک دیگرى نیز آمده که در پاورقى همان کتاب ذکر شده است . 691- جزئى از حدیث مشهور منزلت است که از طریقین روایت شده است . 692- (( مقصد اقصى )) باب پنجم . 693- مدرک آن در ص 401 گذشت . 694- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 171. 695- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 124. 696- (( جامع الاسرار )) ص 382. 697- ب و ج : لفظها. 698- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 124. 699- در مصدر (( وصیا )) است . 700- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 124. 701- بقره ، 177. 702- (( تاءویل الایات )) ص 90 به نقل از (( تفسیر قمى )) و از (( لان هذه الشروط )) سخن صاحب تاءویل است . 703- اعراف ، 172. 704- (( الفردوس )) ، ج 3، ص 354: لو علم الناس ... 705- (( تاءویل الایات )) ص 626. (( امالى مفید )) مجلس اول ، ص 6. 706- اضافه از (( جامع الاسرار )) است . 707- در (( مجلى )) چنین است ، و در نسخه ها: (( تبقیاته )) . 708- (( مسند احمد )) ج 1، ص 281 و 295: (( آدم فمن ... )) (( امالى )) صدوق ، مجلس 52، قریب به همین مضمون . 709- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 86 و 122. 710- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 86 و 122. 711- مجلى : فى العوالم و الخلق . 712- رک : بحار الانوار ج 25، باب اول . 713- رک : بحارالانوار ج 38، باب 76. 714- همان مدرک . 715- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 98. 716- (( مجلى )) ص 374. 717- (( عیون اخبار الرضا )) ج 1، ص 219، باب 20. 718- (( السوال الثالث عشر )) صحیح است . 719- (( فتوحات مکیه )) ج 2، ص 49 با اندکى اختلاف و تلخیص . 720- در تمام نسخه ها: (( نور السراج على قوته ... )) و از روى مصدر اصلاح شد. 721- نور، 35. 722- (( فتوحات مکیه )) ج 1، ص 117 و 119. 723- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 124. 724- به (( مستدرک سفینة البحار )) ج 5، ص 337 - 338 مراجعه شود. 725- همین کتاب ، ص 629. 726- به (( کافى )) ج 1، ص 145 و 192 مراجعه شود. 727- به (( کافى )) ج 1، ص 145 و 192 مراجعه شود. 728- به (( کافى )) ج 1، ص 145 و 192 مراجعه شود. 729- (( مجلى )) ص 373. (( بحار )) ج 39، ص 342، به نقل از (( بصائر الدرجات )) . 730- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 73. و درب و ج : (( غیر انه لانبوة بعدى ، انا خاتم ... )) . 731- رک : (( بحار الانوار )) 35/11، 14، 101، 104، و 38 / 125. 732- (( کافى )) ج 1، ص 412، و آیه در سوره شعراء، 193 - 195. 733- (( کافى )) ج 1، ص 426 و 437. و آیه در سوره اعراف ، 44. 734- (( کافى )) ج 1، ص 426 و 437. و آیه در سوره اعراف ، 44. 735- (( کافى )) ج 1، ص 426 و 437. و آیه در سوره اعراف ، 44. 736- این حدیث تکرارى است و در صفحه قبل ذکر شده است . 737- (( تاءویل الایات )) 85. (( کافى )) ج 2، ص 422. و آیه در سوره بقره ، 138. 738- (( کافى )) ج 1، ص 191، با اندکى اختلاف ، و آیه در سوره بقره ، 143. 739- در مصدر: سلیم بن قیس . 740- (( شواهد التنزیل )) ج 1، ص 92. 741- (( تاءویل الایات )) ص 99. و آیه در سوره بقره ، 208. 742- (( تاءویل الایات )) ص 121، و آیه در سوره آل عمران ، 81. 743- در مصدر: (( الواحدة )) و همین صحیح است و تالیف حسن بن محمد بن جمهور عمى از خواص حضرت رضا علیه السلام مى باشد. 744- (( تاءویل الایات )) ص 121 - 122. 745- (( تاءویل الایات )) ص 160. (( کافى )) ج 1، ص 423. و آیه در سوره مائده 66. 746- (( کافى )) ج 1، ص 437. 747- ((تاءویل الایات )) ص 183. ((کافى )) ج 1، ص 217. و آیه در سوره اعراف ، 69. 748- (( تاءویل الایات )) ص 196. و آیه در سوره انفال ، 24. 749- (( تاءویل الایات )) ص 196 و 198، با اندکى تخلیص و اختلاف در بعضى الفاظ. 750- (( تاءویل الایات )) ص 196 و 198، با اندکى تلخیص و اختلاف در بعضى الفاظ. 751- تاءویل الایات ، ص 198. (( شواهد التنزیل )) ج 1، ص 206، و در هر دو: (( مقعدى )) بجاى (( بعهدى )) . 752- (( تاءویل الایات )) ص 217. (( کافى )) ج 1، ص 422. و آیه در سوره یونس ، 2. 753- (( ابو عبدالله الحسین بن جبیر )) صحیح است (الذریعه ، ج 24، ص 88). 754- (( تاءویل الایات )) ص 220، و آیه در سوره یونس ، 25. 755- مصدر: منار الانام . 756- همان کتاب ، ص 236، (( شواهد التنزیل )) ج 1، ص 301. و آیه در سوره رعد، 7. 757- (( تاءویل الایات )) ص 284. و آیه در سوره اسراء، 89. 758- همان کتاب ، ص 296. و آیه در سوره مریم 50: (( و جعلنا لهم )) . 759- (( تاءویل الایات )) ص 298. و آیه در سوره مریم ، 58. و در نسخه ها به جاى (( الحبوة )) (( الحیوة )) بود. 760- (( تاءویل الایات )) ص 298. و آیه در سوره مریم ، 58. و در نسخه ها به جاى (( الحبوة )) (( الحیوة )) بود. 761- (( تاءویل الایات )) ص 313، ذیل آیه 115، از سوره طه . 762- همان کتاب ، ص 316. و آیه در سوره طه ، 124. 763- همان کتاب ، ص 427. و آیه در سوره روم ، 30. 764- (( تاءویل الایات )) ص 460. و آیه درسوره احزاب ، 72. 765- (( کافى )) ج 1، ص 413. 766- (( تاءویل الایات )) ص 467. و آیه در سوره سبا، 46. 767- همان کتاب ، ص 476. و آیه در سوره یس ، 7. 768- این کتاب تالیف شیخ هاشم بن محمد است و نسبت آن به شیخ طوسى (ره) غلط است . به پاورقى (( تاءویل الایات )) ص 111 مراجعه شود. 769- (( تاءویل الایات )) ص 483. و آیه در سوره صافات ، 24. 770- (( تاءویل الایات )) ص 484. 771- همان کتاب ، ص 545. و آیه در سوره زخرف ، 44. و در نسخه ها: و سوف تعلمون . 772- کذا، و الصواب : باسناده عن جعفر بن محمد، عن ابیه ... 773- کذا، و الصواب کما فى المصدر: نبیا. 774- (( تاءویل الایات )) ص 548، ذیل آیه 45 زخرف . (( امالى طوسى )) ج 1، ص 102. 775- همان کتاب ، ص 548. (( کافى )) ج 1، ص 437. 776- (( کافى )) ج 1، ص 437. 777- علیه - ظ. 778- (( مشارق الانوار )) ص 172 به نقل از (( عیون الاخبار )) . 779- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 49. 780- کذا، و الصواب : عن الشیخ محمد بن یعقوب (ره )؛ راجع الروضة من الکافى ، ص 267، ح 392. 781- ملک ، 27. 782- (( تاءویل الایات )) ص 681. 783- المطلقة - ظ. 784- رک : (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 122. 785- المطلقة -ظ. 786- اعراف ، 172. 787- (( تاءویل الایات )) ص 629. (( امالى طوسى )) ج 1، ص 238. 788- حدید، 28 بدون (( ذنوبکم )) . 789- (( تاءویل الایات )) ص 643: طفت بین یدى على علیه السلام ، فوکزنى رسول الله صلى الله علیه و آله ... 790- همان کتاب ، ص 671. (( کافى )) ج 1، ص 413. و آیه در سوره تغابن ، 2. 791- (( تاءویل الایات )) ص 703 و 704. و آیه در سوره جن ، 16. 792- (( تاءویل الایات )) ص 703 و 704. و آیه در سوره جن ، 16. 793- (( تاءویل الایات )) ص 760. (( کافى )) ج 1، ص 418. و آیه در سوره اعلى ، 16 - 19. 794- به زودى این بحث خواهد آمد که ائمه علیهم السلام از پیامبران گذشته برتر و بالاترند و مشمول قاعده فوق نمى باشند. 795- جمعه ، 4. 796- به (( احادیث مثنوى )) ص 172 مراجعه شود، و (( لولاک )) در نسخه ها مکرر است . 797- (( جامع الاخبار )) ص 118. (( کافى )) ج 6، ص 2. (( اکاثر )) به جاى (( اباهى )) . 798- مطلب میان کروشه در مصدر نیست . 799- طارق ، 9. 800- (( صحیح بخارى )) ج 1، ص 145. 801- (( مقصد الاقصى )) باب پنجم . 802- در ص 452 گذشت . 803- انبیاء، 107. 804- انبیاء، 30. 805- هود، 7. 806- دهر، 6 و 5. 807- دهر، 6 و 5. 808- کوثر، 1. 809- در نسخه ها: فى الوجدان دون النبى فى نشاة معینة مطلقا... حیا. 810- عبارات این فصل تا اینجا در (( جامع الاسرار )) ص 381 - 383 با اندکى تصرامیر المؤمنین و حدیث در (( مجلى )) ابن ابى جمهور، ص 169. 811- ((تفسیر صافى )) ص 20، ذیل آیه 6 از سوره حمد. و آیه در آل عمران ، 28. 812- (( تفسیر صافى )) ص 20، ذیل آیه 6 از سوره حمد، و آیه در آل عمران ، 28. 813- (( غیبت نعمانى )) صحیح است ، زیرا (( غیبت مفید )) جزوه اى کلامى است و داراى حدیث نیست . این اشتباه از سوى مرحوم سید شرف الدین صاحب کتاب (( تاءویل الایات )) رخ داده است . 814- آل عمران ، 103. 815- (( تاءویل الایات )) ص 123. (( غیبت )) نعمانى ، ص 41. 816- اضافه از (( جامع الاسرار )) ص 384 است ، و در همه نسخه ها افتاده است . 817- (( مناقب )) خوارزمى ، ص 2. (( امالى )) صدوق ، مجلس 28، ص 122 با اندکى اختلاف ، و آن را در (( کفایة الاثر )) نیافتم . و در نسخه ها به جاى (( جعل )) (( خلق )) بود. 818- به (( بحار الانوار )) ج 38، ص 199 مراجعه شود، و در (( کافى )) نیست و معلوم است که حدیث نقل به معنى یا تصحیف شده ، و یا دو حدیث بوده و در نسخه ها خلط گردیده است . 819- (( تفسیر امام )) ص 149. 820- (( امالى )) صدوق ، مجلس 51، ص 280. 821- (( امالى )) صدوق ، مجلس 55، ص 310. 822- (( مستطرفات سرائر)) ص 58، ط قم ، و در آن (( شى ء)) به جاى (( نبى ))). 823- (( کافى )) ج 1، ص 261. و در ا، وب : (( ایدیهما هذا )) . 824- به (( بحار )) ج 40، ص 127 به بعد مراجعه شود. 825- فى المصدر: و کذلک النصیریة لما... 826- (( جامع الاسرار )) ص 387 - 388. 827- پوشیده نیست که این بیان نجاشى در مورد محمد بن عباس بن ماهیار است که مرحوم شرف الدین از کتاب تفسیر وى بسیار نقل کرده است نه در مورد شرف الدین نجفى . 828- (( امل الامل )) ج 2، ص 131. 829- (( تاءویل الایات )) ص 80، ذیل آیه 74 از سوره بقره . 830- به پاورقى (1) صفحه قبل مراجعه شود. 831- این جمله در ملحقات (( صحیفه )) است . رک : (( صحیفه )) ط آخوندى ، ص 316. 832- (( بحار )) ج 38، ص 6. 833- دال - ظ. 834- (( توحید )) صدوق ، ص 173 - 175. 835- رک : (( بحار )) ج 25، ص 352 - 363. 836- رک : (( بحار )) ج 25، ص 352 - 363. 837- آل عمران ، 61. 838- (( حق الیقین )) ص 70. 839- (( لوامع صاحبقرانیه )) ج 2، ص 370، چاپ قدیم . 840- (( الى )) صحیح کما فى المصدر. 841- صافات ، 147. 842- بقره ، 124. 843- (( کافى )) ج 1، ص 174. 844- (( کافى )) ج 1، ص 175. 845- (( عیون اخبار الرضا )) ج 1، ص 217: فابطلت هذه الایة ... 846- (( کافى )) ج 1، ص 185. و آیه در سوره بقره 269. 847- (( تاءویل الایات )) ص 433. (( احتجاج )) ج 2، ص 258 با اختلاف در نام بعضى دریاها. و تصحیف در نامهاى فوق مشهود است . و آیه در لقمان ، 27. 848- بقره ، 37. 849- بقره ، 124. 850- (( مجلى )) ص 402. 851- رک : (( جامع الاسرار )) ص 382 و 401. 852- رک : (( بحارالانوار )) ج 38، باب 76. 853- همان مدرک . 854- (( بحار )) ج 20، ص 73. 855- (( نهج البلاغة )) خطبه 180 بااندکى تصرف درعبادت . 856- کذا، و الصواب : عقل کامل . 857- مجلى : فکانت حینئذ مرتبة النبوة المنشعبة عن مرتبة الولایة المطلقة المنشعب عنها الولایة . 858- کذا، و الصواب : هذان العالمان . 859- تین . 860- ج : فانک تعرف حل الرموز. 861- ب : (( کلها من حیث المرتبة الالهیة ، فبالثانى یکون مظاهرها کلها مظهر )) . 862- مجلى : فلکیا. 863- در انتساب این جمله به آن حضرت تردید است زیرا در زمان آن حضرت باى بسم الله خط کوفى بوده و نقطه نداشته است ، و طبعا شنوندگان تصورى از باء بسم الله نداشته اند. البته عرفا توجیهاتى در این زمینه دارند ولى قضیه در واقع سالبه به انتفاء موضوع است و در (( تمهیدات )) عین القضاة ، ص ‍ 114 به شبلى نسبت داده شده است . 864- از فقرات خطبة البیان است که در ص 627 به بعد خواهد آمد. 865- در انتساب این جمله به آن حضرت تردید است زیرا در زمان آن حضرت باى بسم الله به صورت خط کوفى بوده و نقطه نداشته است ، و طبعا شنوندگان تصورى از باء بسم الله نداشته اند. البته عرفا توجیهاتى در این زمینه دارند ولى قضیه در واقع سالبه به انتفاء موضوع است و در (( تمهیدات )) عین القضاة ، ص 114 به شبلى نسبت داده شده است . 866- حدید، 3. 867- (( مجلى )) ص 471 به نقل از (( فتوحات مکیه )) . 868- مجلى : (( کتاب )) و همین صحیح است . 869- (( عوالى اللئالى )) ج 4، ص 7. 870- (( بصائر الدرجات )) ص 21. (( کافى )) ج 1، ص 401. 871- (( خرایج و جرایح )) ج 2، ص 793. 872- (( مشارق الانوار )) ص 47، بدون لفظ (( مثل )) . 873- به اخبار طینت و عالم ذر مراجعه شد. 874- (( بحار )) ج 2، ص 186 از (( بصائر الدرجات )) . 875- (( علل الشرایع )) ج 2، ص 395، باب 131. 876- بنابر قولى ، مرجئه ، معتقدان به جبر محض در افعال ، و قدریه ، معتقدان به اختیار محض ‍ مى باشند. 877- (( کافى )) ج 1، ص 402. 878- (( خرائج )) ج 2، ص 792. 879- (( خرائج )) ج 2، ص 795. 880- (( خرائج )) ج 2، ص 795. 881- همان کتاب ، ص 800. 882- (( عیون اخبار الرضا )) ج 1، ص 297 ضمن خطبه شعبانیه . 883- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 13. 884- همان کتاب ، ص 58. 885- همان کتاب ، ص 136. 886- کذا. 887- کذا. 888- (( کافى )) ج 1، ص 61. و آیه در سوره نحل ، 89: و نزلنا علیک الکتاب تبیانا لکل شى ء. 889- (( عین الحیاة )) ص 129. 890- (( کافى )) ج 1، ص 61. 891- (( کافى )) ج 1، ص 148: و استثنى علیه ... 892- نمل ، 21. 893- رعد، 31. 894- اضافه از مضدر است ، و معلوم است که هنگام استنساخ افتاده است . 895- نمل ، 75. 896- فاطر، 32. 897- (( کافى )) ج 1، ص 226. 898- (( کافى )) ج 1، ص 224. و اضافه از مصدر است و معلوم است که هنگام استنساخ افتاده است . 899- (( کافى )) ج 1، ص 225 و 224. 900- (( کافى )) ج 1، ص 225 و 224. 901- (( بصائر الدرجات )) 199 - 201. (( کافى )) ج 1، ص 197، 196، 198. 902- (( بصائر الدرجات )) 199 - 201. (( کافى )) ج 1، ص 197، 196، 198. 903- (( تاءویل الایات )) ص 477. و آیه در سوره یس ، 12. 904- (( تاءویل الایات )) ص 480. 905- (( بصائر الدرجات )) ص 199. (( کافى )) ج 1، ص 198. 906- درنسخه ها: (( فمکث )) ، ولى تصحیف شده است . 907- (( کافى )) ج 1، ص 239 - 240. 908- اشاره به آیه 189، از سوره شعراء. 909- اشاره به آیه 41، از سوره ق . 910- رحمن ، 19 - 20. 911- اقتباس از آیه 26 و 27 سوره انبیاء. 912- اعراف ، 43. 913- (( بحار )) ج 26، ص 7 - 1 با تلخیص بسیار. 914- م : الروضة . 915- یعلمونها - ظ. و در مصدر: علموها. 916- (( تاءویل الایات )) ص 478، بدون لفظ (( فلک )) . 917- همان کتاب ، ص 185. (( کافى )) ج 1، ص 429. و آیه در سوره اعراف ، 156. 918- نحل ، 89. 919- (( نهج البلاغة )) خطبه 187 با اندکى اختلاف . 920- (( کافى )) ج 1، ص 197 و 198. 921- (( نهج البلاغة )) اواخر خطبه معروف به قاصعه ، شماره 190. 922- به (( بحار )) ج 39، ص 98 مراجعه شود. 923- (( مناقب )) خوارزمى ، ص 37. (( مجلى )) ص 401. 924- تلاشیا - ظ. 925- ج : الختمة . 926- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 131. 927- وعى - ظ. 928- رعد، 17. 929- (( کافى )) ج 1، ص 6. 930- (( بصائر الدرجات )) ص 112 با اندکى تلخیص . 931- (( کافى )) ج 1؛ ص 456. 932- (( بصائر الدرجات )) ص 201. 933- (( کافى )) ج 1، ص 230. 934- (( کافى )) ج 1، ص 230. (( بصائر الدرجات )) ص 208. 935- (( ارشاد القلوب )) ص 416 با اندکى اختلاف در بعضى الفاظ. 936- (( ارشاد القلوب )) ج 2، ص 419. 937- در مصدر یافت نشد. 938- نمل ، 40. 939- رعد، 43. 940- (( کافى )) ج 1، ص 257 و 261. 941- یعنى این علم از آن رو که خداوند آن را علم الکتاب مى داند بسیار است . 942- (( کافى )) ج 1، ص 257 و 261. 943- (( کافى /// ج 1، ص 261. و آیه در سوره نحل ، 89: تبیانا لکل شى ء. 944- زخرف ، 4. 945- احزاب ، 33. 946- ص ، 32. 947- السمندرى - ظ. 948- فى المصدر: سمعت الرضا علیه السلام و هو یقول : قال ابى علیه السلام ... 949- تمام احادیث مذکوره در (( تاءویل الایات )) ص 537 - 538. 950- دخان ، 1 - 4. 951- (( تاءویل الایات )) ص 555. (( کافى )) ج 1، ص 479. 952- (( ذخائر العقبى )) ص 78. 953- (( مناقب خوارزمى )) ص 40. 954- (( کافى )) ج 1، ص 192، از امام باقر علیه السلام با اختلاف در لفظ. 955- (( تاءویل الایات )) ص 611. 956- نحل ، 89: (( فى کل امة )) ، و در متن با آیه 84 همین سوره خلط شده است . 957- (( تاءویل الایات )) ص 611 - 612. (( تفسیر عیاشى )) ج 2، ص 266، و در (( احتجاج )) نیافتم . 958- (( تاءویل الایات )) ص 685. و آیه در سوره ن ، 1. 959- (( بصائر الدرجات )) ص 229 - 230 با اندکى اختلاف . 960- (( بصائر الدرجات )) ص 229 - 230 با اندکى اختلاف . 961- اضافه از مصدر است و معلوم است که هنگام استنساخ افتاده است . 962- اعراف ، 145. 963- زخرف ، 63. 964- نحل ، 89. 965- (( بصائر الدرجات )) ص 227، بدون لفظ (( علما )) . 966- (( بصائر الدرجات )) ص 228، و حدیث تنها از حضرت صادق علیه السلام است . 967- (( حلیة الاولیاء )) ج 1، ص 65. 968- (( کافى )) ج 1، ص 296. 969- (( کافى )) ج 1، ص 297. 970- (( کافى )) ج 1، ص 297. 971- (( رسائل الشریف المرتضى )) ج 3، ص 133. در این مورد در کتاب (( الامام على بن ابى طالب علیه السلام )) تالیف محقق گرانقدر رحمانى همدانى بحث کافى شده است ، مراجعه شود. 972- (( بحار الانوار )) ج 26، ص 199. (( تاءویل الایات )) ص 110. 973- ر ک به : (( کافى )) ج 3، ص 128 - 135. و (( بحار )) ج 6، ص 173 - 202. 974- این اشعار از امیر مؤمنان علیه السلام نیست بلکه سروده سید حمیرى است که مضمون فرمایش ‍ حضرت به حارث را به شعر آورده است . در این زمینه به (( امالى مفید )) مجلس اول ، تحقیق همین مصحح مراجعه شود. 975- (( امالى )) مفید، مجلس اول ، با اندکى اختلاف در بعضى الفاظ. 976- زمر، 69. 977- و الرب - ظ، و فى الحدیث : (( رب الارض یعنى امام الارض )) . (تفسیر قمى ، 2 / 253) 978- نور، 35. 979- (( مستدرک سفینة البحار )) ج 6، ص 42 به نقل از (( مدینة المعاجز )) سید هاشم بحرانى ، ص 158. 980- (( تفسیر قمى )) ج 2، ص 6. (( نوادر )) فیض ، ص 311. 981- حرکت عزرائیل در پیشاپیش حضرت به دلیل جسمیت او نیست ، چنان که درباره امام زمان علیه السلام وارد است که رعب و ترس یکماه جلوتر از حضرتش در حرکت است ، و این دلیل جسمیت رعب نیست . ثانیا تمثل غیر از تجسم است ، و فرشتگان جسم نیستند بلکه به صورت جسم متمثل مى شوند چنان که در جنگ بدر شدند. 982- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 32: (( رجل له )) در هر دو مورد و همین صحیح است . 983- همان کتاب و همان صفحه . 984- خرایج : (( عالم )) . 985- نمل ، 40. 986- (( خرایج )) ج 1، ص 17 و 18. 987- الاسماء العظام - ظ، و همچنین مورد بعد. 988- در نسخه ها: فلما دخلت المدینة و خرجت من عندنا انا آیس منها... 989- فاطرق - ظ. 990- (( خرایج )) ج 1، ص 294 و 295. 991- در مصدر (( سه هزار )) است ولى در (( بحار )) ج 50 ص 93 همان سى هزار است و مرحوم مجلسى اشکال نموده و آن را بعید دانسته است و براى توجیه آن هفت وجه ذکر فرموده که هیچ کدام وجیه نیست ، علاوه آن که طرح و پرسش سه هزار یا سى هزار مساله مشکل کلامى و غیره خود علم امامت مى طلبد!! و ظاهرا لفظ (( الف = هزار )) زاید است . 992- (( حق الیقین )) ص 289 و 298 - 301. و تناثر نجوم : فرو ریختن ستارگان ، به بیانى کنایه از درگذشت عالمان شیعه است که هر کدام چون ستاره اى در آسمان علم و عمل مى درخشند. و به بیانى مراد همان فرو ریختن ستارگان است که در فارسى (( ستاره باران )) گویند. در این زمینه به کتاب پرارزش (( راه سعادت )) تالیف مرحوم علامه ذوفنون : شعرانى ص 279 مراجعه شود. 993- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 9. 994- (( عین الحیاة )) ص 125. 995- اعراف ، 159. 996- (( عین الحیاة )) ص 125. 997- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 14، و در هر دو مورد: (( ناسخ است )) . 998- (( خرایج )) ج 2، ص 735 با اندکى اختلاف . 999- ر ک : (( بحار )) ج 25، ص 270. 1000- (( خرایج )) ج 1، ص 349 و 350. 1001- (( عین الحیاة )) ص 126. 1002- (( بصائر الدرجات )) ص 507 و در آن افتادگى دارد. (( بحار )) ج 25، ص 283. 1003- همان کتاب ، ص 236. 1004- (( خصال )) ص 614 حدیث اربعمائة . 1005- (( غیبت )) شیخ طوسى ، ص 172. 1006- (( نهج البلاغة )) نامه 28. 1007- (( زیرا خود اطلاق نسبت به کسى که اطلاق براى او واجب است تقییدى است براى او به این وصف ، با این که او مطلق از اطلاق است چنان که مطلق از تقیید است )) . 1008- شورى ، 11. 1009- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 2. 1010- ذاریات ، 56. 1011- بقره ، 116، روم ، 26. 1012- اسراء، 44. 1013- اسراء، 44. 1014- در (( فصوص )) نیافتم ، و با این که عبارات اولیه آن کمى مغشوش است ، ولى به جهت اتفاق نسخه ها تصرفى صورت نگرفت . 1015- (( نهج البلاغة )) خطبه 63: (( در اشیاء حلول نکرده تا گفته شود که او در آن ها وجود دارد ؛ و از آن ها جدا و دور نیست تا گفته شود که از آن ها جداست )) . 1016- اقتباس از حدیث استحباب نوافل ، (( صحیح بخارى )) ج 8، ص 131. 1017- (( شرح صد کلمه امیرالمؤمنین علیه السلام )) از ابن میثم ، کلمه 6. 1018- (( جاودان نامه )) فصل 9، (10)، با تصرف در بعضى عبارات و تلخیص . 1019- (( کفایة الاثر )) ص 255 - 256. 1020- (( کافى )) ج 1، ص 143. و در نسخه ها: (( الذى )) . و آیه در سوره اعراف ، 180. 1021- (( اللوامع النورانیة )) سید هاشم بحرانى ص 125 به نقل از بررسى در (( مشارق )) . 1022- (( کافى )) : سئل . 1023- (( کافى )) ج 1، ص 143. و آیه در سوره قصص ، 88. 1024- (( کافى )) ج 1، ص 144. 1025- الرحمن ، 26 - 27. 1026- (( عیون اخبارالرضا )) ج 1، ص 115. و آیه در سوره قصص ، 88. 1027- شیره خرما یا انگور. 1028- این داستان را مولوى در (( مثنوى )) دفتر سوم ، ص 34 آورده است . 1029- (( عین الحیاة )) ص 135 - 137. 1030- (( بحار )) ج 27، ص 33 - 40 به نقل از کتاب (( محتضر )) حسن بن سلیمان (ره )، و در پایان خبرگوید: (( این خبرى غریب است که دراصولى که نزد ماست نیافتیم ، ولى آن را رد نمى کنیم و علم آن را به خود امامان علیهم السلام وامى گذاریم )) . البته نسخه متن ، منقول از (( بحار )) نیست و با آن اختلافاتى دارد. 1031- کذا. 1032- لنزداد - ظ. 1033- کذا فى النسخ و فى البحار: طول احدهم مائة و عشرون ذراعا... 1034- این سخن درباره یاجوج و ماجوج مبالغه است ، زیرا این هیئت ، آنان را از صورت انسانى بیرون مى برد، و شکى نیست که آن ها انسانهایى بودند منتها قلدر و تنومند، ولى این وصف به غول افسانه اى شبیه تر است تا به انسان . مگر آن که گفته شود که این صورت برزخى آنان بوده است ، و این هم بعید به نظر مى رسد. 1035- ج : فنزل . 1036- ج : به شهرى رسیدیم و امیر مؤمنان علیه السلام فرود آمد... 1037- در اینجا به طور قطع افتادگى دارد، ولى درنسخه چاپى (( مشارق )) نیز چنین است . 1038- منقول از (( مشارق الانوار )) ص 114 با اندکى تصرف و اختلاف . 1039- عبارت نارساست و مراد روشن نیست ، و ما مطابق لفظ ترجمه کردیم . 1040- (( عوالى اللئالى )) ج 1، ص 436. (( کافى )) ج 2، ص 180: لا یقدر. 1041- انعام ، 115. 1042- در نسخه ها: سنن الحلال من الحرام . فهو... 1043- منافقون ، 8: و لله ... 1044- در نسخه ها: و البعد البهیج . 1045- ب : الاختیار. 1046- مصدر: (( الساعة )) یعنى روز قیامت . 1047- قصص ، 50. 1048- آل عمران ، 34. 1049- ابراهیم ، 36. 1050- یا: بیابانش را از چشمه سارش . 1051- (( مشارق الانوار )) ص 114 - 117. (( بحار )) ج 25، ص 169 - 174. 1052- ص 439. 1053- (( مثنوى )) دفتر اول ، ص 78. 1054- حجر، 3: (( رهاشان ساز تا بخورند و بهره برند و آرزو سرگرمشان سازد، که بزودى خواهند دانست )) . 1055- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 50. 1056- (( کافى )) ج 2، ص 352: (( خداى متعال فرموده : بنده ام به چیزى محبوبتر نزد من از آن چه بر او واجب کرده ام به من تقرب نجسته است ، و او بسا که با نافله و امور مستحبى به من تقرب مى جوید تا آن جا که او را دوست مى دارم ، و چون دوستش داشتم گوش شنوا و چشم بینا و زبان گویا و دست گیرنده او خواهم شد، چون مرا بخواند اجابتش کنم و اگر از من درخواست کند به او عطا نمایم )) . 1057- (( امالى )) صدوق ، مجلس 77، ص 461. 1058- دهر، 30: (( و شما نمى خواهید مگر آن که خدا بخواهد )) . 1059- (( بحار )) ج 67، ص 75. 1060- اعراف ، 195. 1061- (( بحار )) ج 70، ص 242. 1062- (( مثنوى )) دفتر سوم ، ص 1. 1063- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 35. پیسه : چیز رنگارنگ . 1064- غافر، 16. 1065- (( عین الحیاة )) ص 55 - 57. 1066- کذا. 1067- کذا. 1068- کذا. 1069- اسراء، 85. 1070- فجر، 7 - 8. 1071- با دقت در آیه 26 سوره بقره معلوم مى شود که (( بعوضه )) به عنوان کمترین و پست ترین موجود،مورد مثل واقعه شد، از این رو اطلاق آن بر حضرتش مناسب نیست . 1072- بقره ، 89. 1073- کذا. 1074- کذا. 1075- قصص ، 88. 1076- اعراف ، 40. 1077- کذا. 1078- کذا، و الصواب : نوره . 1079- کذا، والصواب : بموسى . 1080- (( بحار )) ج 39، ص 41. و (( ذوقرنى )) صحیح است . 1081- مدثر،9 - 10. 1082- مریم ، 1. 1080- تین ، 1. 1084- ایلاف ، 3. 1085- کذا. 1086- (( مشارق الانوار )) ص 170 - 172 با اختلاف بسیار در بعضى الفاظ و فقرات . در (( الزام الناصب )) ج 2، ص 178 به بعد خطبه البیان را به نحو دیگرى که تنها در بعضى فقرات شبیه این خطبه است آورده و در (( الشیعة و الرجعة )) حاج شیخ محمد رضا طبسى نجفى ص 125 همان را نقل کرده و در پاورقى مدارکى را براى خطبه از (( الذریعة )) ذکر نموده است . ولى هیچ کدام آن را در کتب حدیث نشان نداده اند و حتى علامه مجلسى (ره) آن را در (( بحار )) نقل نفرموده است . و نیز مرحوم محقق قمى در اواخر (( جامع الشتات )) آن را رد کرده و از امام (ع) نمى داند. و اخیرا علامه جعفر مرتضى عاملى در کتاب (( جزیره خضراء افسانه یا واقعیت )) با بررسى جامعى آن را نقد کرده اند. آرى برخى از فقرات این خطبه به صورت پراکنده در فرمایشات حضرت دیده مى شود و ظاهرا کسى اینها را تلفیق کرده و به صورت خطبه درآورده و مطالبى هم بر آن افزوده است و الا ذکر این مطالب به صورت خطبه در حضور جمعى که وصایت و اخوت حضرت رسول خدا (ص) را به سختى مى پذیرفتند نامیسر است . و نیز پاره اى از فقرات آن غلط ادبى و محتوایى دارد و عدم انتساب آن به حضرت روشن است . 1087- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 184. 1088- (( جامع الصغیر )) ج 2، ص 184. 1089- در شمار اسماء حسنى . 1090- (( مثنوى )) دفتر دوم ، ص 80. 1091- (( مقصد اقصى )) باب هشتم . 1092- به (( مشارق الانوار )) ص 29 و 65 مراجعه شود. 1093- (( منهاج الکرامة )) ص 22، نسخه خطى کتابخانه مجلس ،ش 4322. 1094- بروج ، 20. 1095- در نسخه ها چنین است و در (( بحار )) : و (( حملة العرش و خزنة الکرسى من قسم ... )) است و همین صحیح است ، زیرا اینها مجموعا سه قسم مى شوند و قسم چهارم را در جمله بعد توضیح مى دهد. 1096- (( بحار )) : فى مقام الحب ما شاء الله ، ثم جعله اقساما، فخلق القلم من قسم ، و اللوح من قسم ، و الجنة من قسم ، و اقام القسم الرابع فى مقام الخوف ما شاء الله . 1097- (( بحار الانوار )) ج 25، ص 21 - 22 به نقل از (( ریاض الجنان )) . 1098- تا اینجا همان مدرک سابق . و نیز (( مشارق الانوار )) ص 39 - 40. 1099- (( بحار )) ج 57، ص 170. 1100- (( مشارق الانوار )) ص 31 با اندکى اختلاف . و فى ب و ج : فى ذوات الذات . 1101- سابقا در پاورقى ص 435 گفتیم که این کتاب از شیخ طوسى (ره) نیست ، و باید دانست که در (( تاءویل الایات )) هر جا از شیخ طوسى (ره) بدون ذکر نام کتابى نقل مى کند از همین کتاب است که انتسابش به شیخ (ره) صحیح نمى باشد. 1102- (( بحار )) ج 57، ص 192. (( تاءویل الایات )) ص 144. 1103- شعراء، 219. 1104- امام باقر (ع) ظ. 1105- م : لا هوتیته الذى ابتدا من لاه اى من الاهیته من اینیته (انیته - ظ) الذى (ا) بتدامنه . 1106- یطیقوا - صحیح . 1107- انعام ،9. به عبارت (( و جعل احدهما... اجمعین بهما )) در بحار نیست . و استشهاد به این آیه صحیح به نظر نمیرسد، زیرا معناى (( لبس )) به اشتباه انداختن است نه پوشاندن لباس بشریت ، (دقت شود). 1108- در نسخه ها: فهما مقام . 1109- ب : بداء فتح : ج : بدو فتح . 1110- این ترجمه که ترجمه صحیح آیه شریفه است با مورد استشهاد سخن مطابقت ندارد، ولى درمتن کلمه (( لبس )) به معناى پوشش گرفته شده و معناى آن چنین در نظر گرفته شده است : (( و حتما مى پوشاندیم برآن ها همان را که خود مى پوشند، (لباس بشریت به اندام آنان مى پوشاندیم تا مردم بتوانند با آن ها تماس بگیرند )) ). و منظور این است که آن دو بزرگوار هر چند حقیقتشان از عالم لاهوت است ولى جامه بشرى پوشیده اند تا مردم بتوانند آنان را ببینند و با ایشان تماس حاصل نمایند. 1111- الصواب کما فى المصدر: انیته . 1112- ب و ج و بعضى نسخ مصدر: فیهم . 1113- (( تاءویل الایات )) ص 393 - 395. و آیه در سوره انبیاء، 23. 1114- (( امالى طوسى )) ج 1، ص 311. 1115- کذا، و فى ج : خلافة الحقیقة . 1116- صف ، 9. 1117- ر ک : (( الدر المنثور )) ج 1، ص 5. 1118- کهف ، 110. 1119- جن ، 19. و در نسخه ها لفظ (( انه )) افتاده است . 1120- انفال ، 17. 1121- نسخه ها: المتصرف . 1122- (((جامع الاسرار/// ص 420. 1123- تلفیقى از آیه 50 سوره قمر و 77 سوره نحل . 1124- قسمت میان کروشه از متن مصدر آورده شد. 1125- (( مقصد اقصى )) باب هشتم . 1126- آباء یعنى افلاک هفتگانه . امهات یعنى عناصر چهارگانه (خاک و آب و هوا و آتش ). موالید سه گانه یعنى معدن و نبات و حیوان . 1127- (( مقصد اقصى )) اواسط باب هفتم . 1128- (( مثنوى )) دفتر چهارم ، ص 86 با اندکى اختلاف در دو مورد. 1129- ص 35 و 39. 1130- این قسمت را از روى مصدر اصلاح کردیم ، و در نسخه ها چنین است : انه یقول : ماخوذ... 1131- ص ، 35 و 39. 1132- حشر، 7. 1133- حشر، 7. 1134- رعد، 16: قل الله ... 1135- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 202. و آیه در سوره روم ، 40. 1136- پوشیده نیست که استدلال به این آیات به حسب فهم مخاطب بوده است و گرنه این گونه آیات منافاتى با خلق و رزق امامان علیهم السلام ندارد چنان که به زودى مرحوم مؤ لف نیز بدان اشاره مى فرماید، زیرا مقصود این آیات خلق و رزق بالاصاله است ، چرا که در آیات دیگر میراندن را به ملک الموت نسبت مى دهد. (( آن چه من گفتم به قدر فهم توست - مردم اندر حسرت فهم درست )) . 1137- (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 203: تزوج منهم . 1138- (( کافى )) ج 1، ص 267. و آیه در سوره حشر، 7. 1139- قلم ، 4. 1140- (( کافى )) ج 1، ص 267. 1141- (( کافى )) ج 1، ص 267. 1142- همان کتاب ، ص 268. 1143- همان کتاب ، ص 268. 1144- انعام ، 91. 1145- (( عین الحیاة )) ص 431 و 432. 1146- (( نوادر )) فیض ، ص 136 و 137، (( عیون اخبار الرضا )) ج 2، ص 203. 1147- روح - صح . 1148- مصدر: بلال . 1149- (( الغیبة )) ص 238. 1150- (( خرایج )) ج 2، ص 850. 1151- (( کافى )) ج 1، ص 441. و در نسخه ها: (( فاءشهدهم خلقهم )) . 1152- ص ، 39: (( او امسک )) و در (( کافى )) : اعط. 1153- حجر، 75 - 76. 1154- حجر، 75 - 76. 1155- روم ، 22. 1156- (( کافى )) ج 1، ص 438. 1157- ص ، 39. 1158- حشر، 7. 1159- (( بصائر الدرجات )) ص 383 و 384. و در آن : لان الائمة ... 1160- (( بصائر الدرجات )) ص 383 و 384. و در آن : لان الائمة ... 1161- (( ارشاد )) دیلمى ، ص 235. 1162- (( بصائر الدرجات )) ص 414: وضع منبر... 1163- (( بصائر الدرجات )) ص 416. (( تاءویل الایات )) ص 152. 1164- زیاده در مصدر نیست . 1165- زیاده از یک نسخه خطى مصدر است . 1166- قیامت ، 22 - 23. 1167- این کلمه ظاهرا زیاد است . 1168- (( تاءویل الایات )) ص 716. و آیه در سوره صافات ، 61. 1169- اعراف ، 46. 1170- (( تاءویل الایات )) ص 182. (( کافى )) ج 1، ص 184. 1171- (( تاءویل الایات )) ص 180. و آیه درسوره اعراف ، 44. 1172- (( علل الشرایع )) باب 130، ص 162 با اختلاف در لفظ. 1173- در نسخه ها: ثم توضع على ... 1174- (( امالى )) صدوق ، مجلس 95، ص 598. 1175- (( ارشاد )) دیلمى ، ص 426. 1176- (( امالى )) طوسى ، ج 1، ص 209. 1177- در (( ارشاد )) حدیث دیگرى را که قبل از این است از (( مناقب ابن مردویه )) نقل نموده و این حدیث را به کتابى اسناد نداده است . 1178- در اینجا چند جمله افتادگى دارد. 1179- (( ارشاد )) دیلمى ، ص 235 - 236. (( امالى مفید )) ص 285. و آیه در سوره بقره ، 166. 1180- ر ک : ص 681. 1181- (( علل الشرایع )) ص 164: (( و یقف علیه رجل ... )) . 1182- (( علل الشرایع )) ص 162. 1183- فى المصدر: شى ء. 1184- (( مستطرفات السرائر )) ص 58. 1185- (( کافى )) ج 1، ص 437. 1186- (( امالى )) صدوق ، مجلس 50، ص 272. 1187- (( امالى )) صدوق ، مجلس 39، ص 196 - 197. 1188- (( امالى )) صدوق ، مجلس 11، ص 41. و در نسخه ها: بین المؤمن ... .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه