زکات فطره

آیا زکات فطریه نوعی صدقه هست؟ مگر زکات می تواند صدقه باشد؟ زکات: «زکات» به معنی رشد و نمو یا طهارت است و در فرهنگ آیات و روایات، معنایی وسیع با مصادیق متنوع دارد. کارهای زیادی وجود دارد که می تواند باعث گسترش رزق، طهارت روح یا پاک کردن مال باشد.(1) بعضی از این کارها واجب و بعضی مستحب هستند. تعبیر «زکات علم» تعبیری رایج و آشناست که نشانگر دایره وسیع مصادیق زکات است.(2) زکات اموال که در کنار خمس یکی از واجبات اصلی و اقتصادی است، تنها یکی از مصادیق زکات واجب می باشد. فطریه: «فطریه»، «فطره»، «زکاة الفطرة» یا «زکاة البدن» یکی از واجبات مالی و از انواع زکات است چون گذشته از جنبه معنوی، آیات و روایات آن را عامل موثری در تزکیه مالی و در حکم بیمه ای برای سلامت بدن معرفی کرده اند.(3) زکات فطره بعد از یک ماه روزه‌داری در ماه مبارک رمضان در روز عید فطر - اولین روز از ماه قمری شوّال- باید با قصد قربت و قبل از شرکت در نماز عید فطر پرداخت شود. موارد مصرف زکات فطره، موارد چندگانه مصرف زکات اموال است که در فقه ذکر شده است. بسیاری از اوقات، جهت کمک به فقرا و مستمندان هزینه می‌شود. صدقه در قرآن و روایات: صدقه مصادیق گسترده ای دارد و هر چه نشانی از صدق و راستی بنده و بدون عوض باشد می تواند از مصادیق آن محسوب شود.(4) مثلا روایات «وقف» را «صدقه جاریه» نامیده اند.(5) در روایات، هر خیر و کار نیکو، صدقه محسوب می شود.(6) زیرا بنده به قصد قربت انجام می دهد و از این رو نشانه صداقت او در عبودیت و اطاعت حق تعالی خواهد بود. در قرآن، از زکات اموال با عنوان صدقه یاد شده و موارد مصرف آن نیز مشخص شده است.(7) همچنین در آیه «خُذ مِن اَموالِهم صَدَقة»(8)، خدای متعال به پیامبر فرمان می هد که صدقه یا همان زکات واجب را از اموال مسلمانان بگیرد و قبول این صدقه –زکات- توسط ایشان را باعث تطهیر و زدودن ناپاکی های افراد معرفی می فرماید. صدقه در فقه: فقها صدقه را در معنای عام آن استفاده می کنند. «الصَّدَقَةُ: ما أعطى الغير أن تبرعا بقصد القربة كذا هدية، فتدخل قول الزكاة و المنذورات و الكفارة و أمثالها»؛ صدقه هر چیزی است که بقصد قربت و تبرعا و بدون عوض (مانند هدیه) باشد. بنا بر این زکات، نذروات مختلف، کفاره و امثال آن از مصادیق صدقه خواهد بود.(9) بعضی از مصادیق صدقه واجب و برخی مستحب می باشد. زکات اموال، زکات فطره، رد مظالم، کفارات، فدیه روزه و امثال آن از صدقات واجبه هستند. صدقه روزانه و معمولی که برای دفع بلا و مانند آن پرداخت می شود، یکی از مصادیق مستحب آن است (10) که به دلیل رواج بیشتر، خود را در ذهن عرف، به جای معنای اصلی جازده است تا جایی که استعمال این لفظ در دیگر مصادیق، باعث تعجب می شود. رابطه زکات و صدقه: با توضیحات بالا مشخص شد به امری مانند زکات، چون نشانه صدق در ایمان به خداست، می توان صدقه گفت. راغب در مفردات در این باره می گوید: «صَدَقَة چيزى است كه انسان به قصد قربت از مالش خارج مى‏كند مثل زكات ... و گاهى كه صدقه دهنده قصدش صدق در كردارش باشد زكات و امر واجب هم «صدقة» ناميده مى‏ شود.(11) .

پرسمان قرآن

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/24

لینک کوتاه