آیا آیات قرآن به ترتیب نازل شده‌اند؟

این سؤال در دو پرسش قابل بررسی است: 1 به چه دلیل قرآن به ترتیب فعلی نازل نشده است؟ 2 چرا قرآن به همان ترتیب نزول تنظیم نشده است؟ جواب پرسش اول: از شواهد استفاده می‌شود قرآن به صورت فعلی نازل نشده است: 1 نزول بعضی از آیات زودتر در مکه و بعضی دیرتر در مدینه نازل شده‌اند؛ ولی در ترتیب فعلی قرآن آیات مدنی اول و آیات مکی بعداً قرار گرفته است. 2 قرینة خطابه‌ها، آیاتی که در اول بعثت (و در مکّه) نازل شده‌اند اغلب خطاب یا ایها الناس دارد و آیاتی که در مدینه نازل شده‌اند یا ایها الذین آمنوا دارد ولی در ترتیب فعلی قرآن گاهی یا ایها الذین آمنوا قبل از یا ایها الناس قرار گرفته است.[1] 3 آیات اول بعثت سوره‌هایش کوتاه و کوبنده و با قسم همراه است ولی آیات مدنی طولانی و معتدل‌تر است منتها در چینش فعلی، سوره‌های بلند اول و سوره‌های کوتاه آخر قرار گرفته است. 4 از نظر محتوی آیات مکی در مورد امور اعتقادی، نفی شرک، داستان اخلاقی پیامبران و... می‌باشد، ولی آیات مدنی که بعداً نازل شده‌اند در مورد احکام الهی رد یهود و نصاری و منافقین و امور جنگی و جهاد است، منتها در چینش کنونی آیات مدنی در اول قرآن قرار دارند. 5 تاریخ تنظیم سوره‌ها، گاهی میان نزول آیات یک سوره بیش از یک سال فاصله بود و در میان نزول آیات این سوره آیات سورة دیگر نازل می‌شد. اما پاسخ پرسش دیگر که چرا ترتیب فعلی قرآن بر اساس ترتیب نزول قرآن نمی باشد؟ طبق نظر محققان و مفسران قرآنی، قرآن مجید در مکه و مدینه،[2] در حالت سفر و غیر سفر،[3] شب و روز، هنگام جنگ و صلح، پیشامدها و حادثه‌های گوناگون، هنگام پرسش و احتیاجات فرهنگی و علمی، در اصول عقاید، اخلاقیات، مواعظ و احکام الهی و هزاران نکتة دیگر، در پدیده‌های مختلف نازل می‌شد. در مابین این دو زمان احتیاج به بیان موضوع دیگر پیش می‌آمد که آیاتی در این زمینه نزول می‌یافت. گاهی چند آیه از یک سوره نازل می‌شد ولی پیش از آنکه بقیة همان سوره نازل شود به مناسبتی خاص آیاتی از سورة دیگر وحی می‌شد و پیامبر(ص) دستور می‌دادند که هر آیه در محلش و در سورة مناسب خودش قرار داده شود. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1 آیت الله محمد هادی معرفت، تلخیص التمهید فی علوم القرآن، بحث نزول قرآن. 2 جلال‌الدین سیوطی، الاتقان فی علوم القرآن، ج اول، ترجمة سید مهدی حائری قزوینی. 3 آیت الله خویی، البیان در زمینة علوم کلی قرآن، ترجمة هاشم‌زادة هریسی، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوی. 4 دکتر محمود رامیار، تاریخ قرآن، بحث مکی و مدنی در قرآن. 5 علامة طباطبایی(ره)، قرآن در اسلام، انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 74ش. -------------------------------------------------------------------------------- [1]. رامیار، محمود، تاریخ قرآن، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1379، ص604. [2]. طباطبایی، محمد حسین، قرآن در اسلام، تهران، انتشارات بنیاد علوم اسلامی، 1361، ص144. [3]. سیوطی، جلال‌الدین عبدالرحمن، اتقان فی علوم القرآن، ترجمة مهدی حائری قزوینی، تهران، انتشارات امیرکبیر، 1363، ج1، ص75. .

موتور جستجوی پرسش و پاسخ دینی امین

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/03

لینک کوتاه