نظریه انتصاب و نظریه انتخاب به چه معنا است و کدام‌یک در مورد ولایت فقیه درست می‌باشد؟

هر چند برخى کوشیده‌اند نظریات گوناگونى از علماى اسلام پیرامون مسئله حکومت اسلامى، ارائه دهند و این تصوّر را ایجاد کنند که «نظریه ولایت فقیه» یکى از چند نظریه موجود در این باب است که خود به دو شاخه کوچک‌تر: «نظریه انتصاب» و «نظریه انتخاب» تقسیم می‌شود، ولى سخنان فقیهان بر جسته گذشته تا حال، به خوبى نشان می‌دهد که تنها نظریه پذیرفته شده در میان آنها، «نظریه انتصاب فقیه، به عنوان ولى و زمام‌دار» بوده و هست.در نظریه انتصاب، شرع، فقها را به عنوان ولى منصوب می‌کند و در نظریه انتخاب، شرع با تعیین شرایطى براى فقیه از آنان می‌خواهد که از بین حائزین شرایط یکى را انتخاب کنند.برخى انتصاب فقها را به عنوان زمام‌دار محال دانسته و گفته‌اند: اگر در یک زمان، تعدادى فقیه واجد شرایط یافت شود، پنج احتمال براى نظریه انتصاب وجود دارد:1. هر یک از آنها به تنهایى از سوى امامان معصوم(ع) به عنوان زمام‌دار نصب شده باشد و بتواند مستقلاً در این زمینه عمل کند.2. همگى براى زمام‌دارى برگزیده شده باشند، امّا تنها یک نفر از آنها بتواند اعمال ولایت کند.3. تنها یکى از آنها براى زمام‌دارى گمارده شده باشد.4. همگى به عنوان ولى گمارده شده باشند، امّا اعمال ولایت هر یک مشروط به موافقت دیگران باشد.5. مجموع آنها به عنوان زمام‌دار منصوب شده باشند، به گونه‌اى که همگى با هم به منزله رهبر و زمام‌دار واحد تلقّى شوند. نتیجه این احتمال با احتمال پیشین یکسان و در عمل ‏به یک‌چیز بازگشت ‏خواهند کرد.سپس با ردّ تمام این احتمالات، در مورد احتمال نخست گفته‌اند:این احتمال مستلزم هرج و مرج در جامعه خواهد بود؛ زیرا هر فقیه ممکن است در یک مسئله نظرى مخالف دیگران داشته باشد و در این صورت نظم جامعه بر هم می‌خورد و هدف از تشکیل حکومت که انتظام امور و هماهنگ ساختن اجزاى مختلف جامعه است، حاصل نمی‌شود و این امر با حکمت حکیم متعال سازگار نیست.اما ما با پذیرش احتمال نخست از احتمالات پنج‌گانه مشکل پیدایش هرج و مرج را با توجّه به دو نکته: 1. لزوم اطاعت از حکم رهبر و ولى بر همگان حتّى سایر فقها 2. عدم جواز دخالت سایرین حتّى فقها در حوزه تصدّى یک فقیه، منتفى می‌دانیم. بنابراین، نظریه انتصاب فقیه به ولایت با اشکالى در عالم ثبوت یا اثبات مواجه نیست. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه