این که در جنگ قادسیه سپاه عرب سپاه اسلام بود و طرف مقابل کفر، بر چه مبنایی امام خمینی (ره) در جنگ دفاع مقدس می گویند سپاه عراق و هرکس با آن هست در طرف کفر قرار می گیرد؟

یک . قداست و امور مقدس در فرهنگ اسلام از نظر دین ، هر فعل یا امرى که جنبه الهى و صبغه ربوبى داشته باشد ، مقدس است . « صِبْغَهَ اللّهِ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللّهِ صِبْغَهً » . ( بقره ( 2 ) ، آیه 138 ) قدسى بودن مبتنى بر بهره مندى از صبغه و جنبه الهى در عقاید ، اخلاق و افعال فردى و اجتماعى است و آن نیز در پرتو حسن و نیکویى فعل و فاعل به دست میآید . بنابراین هر چیزى که صبغه ربوبى و جنبه الهى داشته و تحت نظارت و دستور خداوند متعال باشد ، از امور مقدس محسوب مى‌شود . حتى افعالى که انسان‌ها به مقتضاى طبیعت و نیازهاى طبیعى خود ، انجام مى‌دهند و در راستاى دستورات خداوند متعال است ، از امر قدسى شدن مستثنا نیست . ( جوادى آملى ، عبد الله ، نسبت دین و دنیا ، قم: مرکز نشر اسراء ، 1381 ، صص 100- 89 ) امام صادق ( ع ) در این باره مى‌فرمودند : « الکاد على عیاله کالمجاهد فى سبیل الله » « کسى که براى تأمین خانواده خویش تلاش کند ، اجر او مانند پاداش مجاهد در راه خداست » . ( وسائل الشیعه ، ج 17 ، ص 67 ) دقت در این حدیث و سایر احادیث مشابه آن ، نشان مى‌دهد که شرع با دخالت در امور دنیوى حتى در امور ضرورى بشر ، همانند به دست آوردن مخارج زندگى سبب مى‌شود بین امور دنیوى بشر و مفاهیم کاملا مقدس ( همانند قرآن کریم ، پیامبران و امامان و . . . ) ارتباط برقرار و آنها نیز امورى قدسى و الهى شود . حتى ممکن است آن قدر میزان تقدس و الهى بودن آنها بالا باشد ، که انسان به یارى آنها بتواند در معاد به بالاترین مدارج عالى بشریت و لقاى پروردگارش نایل آید . تشخیص امور مقدس ، مى‌تواند هم از طریق دلایل نقلى و آیات و روایاتى باشد که براى اعمال خاصى نظیر نماز ، روزه ، حج و جهاد و . . . ارزش و جایگاه ویژه اى قائل شده اند و هم مى‌تواند از طریق دلیل عقلى دین و حکم آن درباره اعمالى صورت پذیرد که مربوط به امور زندگى دنیوى و معیشتى جامعه است . در این قبیل از اعمال و رفتار ، هیچ فرقى ( بین امور مهم و غیر مهم وجود ندارد به گونه اى که از اعمال به ظاهر کم اهمیت مانند خوردن ، آشامیدن ، تفریح ، مسافرت و . . . ) تا امور سرنوشت ساز اجتماعى ( نظیر تهیه امکانات اقتصادى ملت ، ارایه خدمات و بهداشت و درمان ، حفظ امنیت داخلى و خارجى ، قانونگذارى و . . . ) همه در صورتى که در راستاى تعالیم و ارزش‌هاى الهى بوده و صبغه دینى به خود گیرد و براى تحصیل قرب و رضاى الهى باشد مى‌تواند امورى مقدس شوند گرچه درجه قداست آنها متفاوت است . ( جوادی آملی ، عبد الله ، نسبت دین و دنیا ، صص 94 - 93 ) بالاخره اینکه با همه ارزش و اهمیتى که دین اسلام براى هدایت مردم و فهم درست و اقبال انسان‌ها به سوى خداوند متعال و تعالیم او قائل است ، هیچ‌گاه تقدّس و ارزشى ماورایى دین و مقدسات ربوبى را بر دیدگاه ها ، فهم‌ها و تلقى‌هاى آنان مبتنى نمى‌کند این گونه نیست که قداست امرى ، بستگى به نظر و رأى مردم داشته باشد و براساس نظرات موافق و مخالف و توهم و خیال پردازى‌هاى اشخاص ، قداست آنان در تغییر باشد بلکه امور مقدس داراى پشتوانه مستقل و ثابت دینى است . دو . مقدس بودن جهاد و دفاع در اسلام از منظر اسلام ، جهاد و دفاع از جایگاه ارزشى بسیار بالایى برخوردار است و در زمره مهم‌ترین امور مقدس دینى به شمار مى‌آید . شهید مطهرى ( ره ) در این زمینه مى‌نویسد : « اسلام دینى نیست که بگوید اگر کسى به طرف راست چهره ات سیلى زد ، طرف چپ را جلو ببر و دینى نیست که بگوید کار خدا را به خدا و کار قیصر را به قیصر وابگذار ، و همچنین دینى نیست که ایده مقدس اجتماعى نداشته باشد و یا کوشش در راه دفاع یا بسط آن ایده را لازم نشمارد . قرآن کریم سه مفهوم مقدس را در بسیارى از آیات خود توأم آورده است : « ایمان » ، « هجرت » و « جهاد » . انسان قرآن ، موجودى است وابسته به ایمان و وارسته از هر چیز دیگر ، این موجود وابسته به ایمان براى نجات ایمان خود ، هجرت مى‌کند و براى نجات ایمان جامعه و در حقیقت براى نجات جامعه از چنگال اهریمن بى ایمانى جهاد مى‌نماید » . ( مطهرى ، مرتضی ، قیام و انقلاب مهدى ( عج ) ، تهران : صدرا ، 1374 ، ص 73 ) امام على ( ع ) در نهج البلاغه در اهمیت جهاد مى‌فرماید : « ان الجهاد باب من ابواب الجنه فتحه الله لخاصه اولیائه » « همانا جهاد درى از درهاى بهشت است که فقط به روى دوستان خاص خویش گشوده است » و در ادامه مى‌فرماید : « و هو لباس التقوى » « جهاد جامه تقوا است » . تقوا یعنى ، پاکى راستین و پاکى از آلودگى‌هاى روحى و اخلاقى که در خودخواهى‌ها و خودپسندى‌ها و خودگرایى‌ها ریشه دارد . به همین دلیل ، مجاهد واقعى با تقواترین افراد است زیرا هر کسى از جنبه اى پاک و متقى است . یکى از نظر حسادت ، دیگرى از نظر بخل و . . . اما مجاهد از هستى خود گذشته و آن را فداى دین و مردم خود کرده است . بنابراین درى که به روى مجاهدین باز مى‌شود ، با سایر پاکان متفاوت است . سپس مى‌فرماید : « و درع الله الحصینه و جنته الوثیقه » « جهاد زره نفوذ ناپذیر خدا و سپر مطمئن خداست » . اگر روح ملّتى ، روح جهاد باشد و همیشه به این سپر الهى مجهّز شود ، دیگر هیچ دشمن توانایى تجاوز و سلطه بر آنان را نخواهد داشت . امام على ( ع ) ضمن برشمردن آثار مثبت جهاد ، به بعضى از آثار منفى که بر ترک آن مترتب است اشاره نموده ، مى‌فرماید : « آن که از جهاد به دلیل بى‌میلى و بى‌رغبتى روبرگرداند ، خداوند جامه ذلت و روپوش بلا برتن او مى‌پوشاند و او را لگدکوب حقارت مى‌گرداند و حجاب‌ها و پرده‌ها روى بصیرت دل او قرار مى‌دهد و بینش را از او سلب مى‌کند ، برخوردارى از دولت حق به جریمه ترک جهاد از او برگردانده مى‌شود و به سختى‌ها و شداید گرفتار مى‌گردد و از رعایت انصاف درباره اش محروم مى‌شود » . ( نهج البلاغه ، خطبه 27 ) از این روست که پیامبر گرامى اسلام مى‌فرماید : « الخیر کله فى السیف و تحت ظل السیف » « خیر و برکت در شمشیر و زیر سایه شمشیر است » . ( شیخ طوسى ، تهذیب الاحکام ، ج 6 ، کتاب الجهاد ) و در جاى دیگر مى‌فرماید « آن که جهاد نکرده و لااقل اندیشه جهاد را در دل خود نپرورده باشد ، با نوعى از نفاق خواهد مرد » . ( ر. ک : قیام و انقلاب مهدى ، همان ، ص 79 ) در هر صورت ، بررسى آیات و روایات متعدد ، بیانگر جایگاه والاى ارزشى جهاد و دفاع در اسلام و قداست آن است . البته اسلام دین رحمت و صلح و همزیستى مسالمت آمیز است و وجود و وجوب جهاد در آن ، صرفاً جنبه‌اى تدافعى دارد و به هیچ وجه ، تجاوزگرى ، ظلم و ستم به حقوق دیگران را تجویز نکرده و برنمى‌تابد . ( حسینی ، سید ابراهیم ، اصل منع توسل به زور ، قم: نشر معارف ، 1382 ) ح . دفاع مقدس : همان‌گونه که گذشت اصل جهاد و مبارزه در راه خداوند و دفاع از دین و کیان اسلامى ، از قداست ویژه اى در اسلام برخوردار است اما اینکه آیا دفاع ملت مسلمان ایران در جنگ تحمیلى از خود ، از دیدگاه اسلامى مقدس شمرده مى‌شود یا نه نیازمند در نظر گرفتن چند موضوع است : 3 . 1 اسلامى بودن نظام جمهورى اسلامى ایران اثبات اسلامى بودن جامعه و نظام ما ، مبتنى بر شناخت دقیق از جامعه و نظام اسلامى و ویژگى‌هاى آن از یک سو و تطبیق آن بر جمهورى اسلامى ایران است . جامعه دینى ، جامعه‌اى است « دین‌باور » ، « دین مدار » ، « دین‌داور » و « مطلوب دین » . ( میر مدرسی ، سید موسى ، جامعه برین ، 1380 ، صص 209 ج 210 ) جامعه دینى جامعه‌اى است که شبکه روابط اجتماعى ، اقتصادى ، سیاسى ، حقوقى و اخلاقى آن بر اساس دین و آموزه‌هاى آن تنظیم شده باشد . بر این اساس مى‌توان دو معیار اصلى براى جامعه اسلامى نام برد : الف . افراد جامعه به دین مبین اسلام باور داشته و آن را در رفتار فردى و اجتماعى خود جلوه‌گر سازند . ب . کلیه نظام‌هاى حقوقى و ساختارهاى سیاسى بر اساس دین مبین اسلام ، تنظیم شده باشد . نکته مهمّى که در اینجا قابل ذکر است ، توجه به مراتب متعدد جامعه اسلامى است یعنى ، اینکه به هر مقدار این دو معیار در جامعه‌اى رعایت شود ، درصد و میزان اسلامى بودن آن بالاتر مى‌رود . در هر صورت با نگاهى به واقعیات جامعه ایران بعد از انقلاب اسلامى ، مشخص مى‌شود که جامعه ما از دو معیار جامعه اسلامى برخوردار است زیرا اکثر افراد جامعه به دین مبین اسلام عقیده و باور دارند و نظام حقوقى و ساختار سیاسى جامعه نیز بر اساس آموزه‌هاى دین مبین اسلام ، شکل گرفته است . در اصول قانون اساسى ایران اصل دوم بیانگر توحیدى بودن نظام اسلامى و اهداف و آرمان‌هاى آن است . اصل دوازدهم ، اسلام را دین رسمى اعلام مى‌کند و بر اساس اصل پنجم در رأس نظام ، ولى فقیه جامع شرایط و نایب عام امام زمان ( عج ) حکومت را در دست داشته و سایر بخش‌هاى نظام از ایشان کسب مشروعیت مى‌کنند . 3 . 2 کافر و متجاوز بودن حزب بعث و صدام قبل از بررسى این موضوع ، ابتدا لازم است به این نکته توجه شود که باید بین صدام و حزب بعث حاکم در عراق ، با ملت مسلمان عراق تفکیک گذاشت زیرا مردم عراق قطعاً مسلمان بوده و کسى ادعاى کفر آنان را نکرده است . آنان از مرام و اعمال حکومت بعثى صدام و جنگ با ایران راضى نبودند و چه در زمان جنگ و چه بعد از آن و حوادثى که اکنون مشاهده مى‌کنیم ، پاى‌بندى و علاقه خود را به دین مبین اسلام نشان داده اند . ارتشیان عراق نیز که با ما در طول هشت سال جنگیدند ، بر سه دسته‌اند : بعثیان و کارگزاران حکومت صدام ، افراد فریب خورده ، اشخاص مجبور . از نظر فقهى حکم دسته اول و دوم که کارگزاران و حامیان حکومت ظالم و جائر بعث بودند با حکم دسته سوم که هیچ راه فرارى از اجراى دستورات صدام نداشتند متفاوت بوده و حساب جدایى دارند . بعد از بیان این مقدمه ، توجه به نکات ذیل در مورد کافر بودن حزب بعث عراق و به‌خصوص صدام بایسته است : حضرت امام خمینى ( ره ) به عنوان فقیه و مجتهد اسلام شناس و مرجع تقلید جهان تشیع ، درباره صدام چنین فرمودد : « صدام حسین به حسب حکم شرعى کافر است و هم او طرفدار کفار است » . ( صحیفه نور ، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى ، 1372 ، ج 7 ، ص 535 ) اثبات این حکم نیازمند بررسى مبانى فکرى و عقیدتى حزب بعث عراق و صدام از یک سو و عملکرد این حزب در مقابل ملت مسلمان عراق و ایران اسلامى از سوى دیگر است . 23 . 1 مبانى فکرى و عقیدتى حزب بعث عراق و صدام این حزب داراى مرام سوسیالیستى بوده که از همان ابتداى تأسیس خود ، به صراحت مرام الحادى و انکار رسالت پیامبر اسلام ( ص ) را سرلوحه عقاید خود قرار داد . از نظر اعتقادى شعار معروفشان این بود : « آمنت بالبعث ربا لاشریک له و میشیل نبیا ما له ثانى یعنى ، به حزب بعث به عنوان خداوند لا شریک و به میشیل عفلق به عنوان پیامبر بى‌نظیر ایمان آورده ام ! این شعار بارها در اوایل تأسیس حزب بعث عراق از گوینده رادیوى آن رژیم ، شنیده شد . ( جمهورى اسلامى ، 81 / 6 / 3 ) 23 . 2 عملکردها و اقدامات غیراسلامى رژیم بعث و صدام عملکرد ننگین و سیاه این حزب از قبیل سرسپردگى به دنیاى کفر و امپریالیسم ، ظلم و ستم و اعدام جمع زیادى از مردم مسلمان و بى‌گناه عراق ( بالاخص فقهایى چون شهید آیت‌الله صدر و شهداى بیت آیت‌الله حکیم و علما و مراجع تقلید دیگرى از قبیل آیات عظام شهید سیدمحمد باقر صدر ، شهید میرزا على غروى و شهید شیخ محمد على بروجردى و . . . ) بیانگر کفر و الحاد عملى این حزب است . همچنین راه‌اندازى جنگ تحمیلى علیه حکومت اسلامى ایران به نمایندگى از استکبار و کفر جهانى از دیگر دلایل قطعى براى اثبات کفر این حزب است . توضیح آنکه : از دیدگاه فقهى هر کس که بر امام و پیشواى عادل خروج و مسلحانه شورش کند ، باغى و اهل بغى محسوب مى‌شود . چنین شخصى محکوم به کفر است و جهاد با او بر سایر مسلمانان واجب مى‌باشد . ( ابوالفضل شکورى ، فقه سیاسى اسلام ، ص 229 ) چنانکه قرآن کریم مى‌فرماید : « وَ إِنْ طائِفَتانِ مِنَ الْمُؤْمِنینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُما فَإِنْ بَغَتْ إِحْداهُما عَلَى اْلأُخْرى فَقاتِلُوا الَّتى تَبْغى . . . » ( حجرات ، آیه 9 ) « هرگاه دو گروه از مؤمنان با هم به نزاع و جنگ بپردازند ، در میان آنها صلح برقرار کنید و اگر یکى از این دو بر دیگرى تجاوز و ستم نماید ، شما با طایفه باغى و ظالم پیکار کنید ، تا به فرمان خدا بازگردد و اگر طایفه ظالم تسلیم حکم خدا شود و زمینه صلح فراهم گردد . . . » . جنگ امام على ( ع ) با ناکثین و مارقین ، قاسطین نیز از نوع جهاد با باغیان بود . از نظر مصداقى باغیان و اهل بغى داراى موارد متعددى است که یکى از آنان ، جمعیتى است که با تشکیلات سازمان یافته با اعمال فشار سیاسى ، تبلیغاتى و نظامى و راه‌اندازى توطئه‌ها از خارج دارالاسلام و نفوذ در داخل ، بخواهند به صورت یک حرکت خزنده مردم را علیه امام یا نایب بر حق او بشورانند و حاکمیت دولت اسلامى را نقض و حکومت را ساقط کنند . ( عباسعلى عمید زنجانى ، فقه سیاسى ، ج 3 ، ص 336 ) با توجه به این ویژگى ها ، عملکرد حزب بعث در راه اندازى جنگ تحمیلى و تجاوز نظامى به جمهورى اسلامى ، قطعاً از مصادیق بغى بوده که به منظور ساقط کردن حکومت اسلامى راه اندازى شده بود و قطعا از نظر اسلام ، نه تنها دفاع در مقابل چنین گروه کافر و متجاوزى مشروع و واجب بوده بلکه از ارزش و قداست ویژه‌اى نیز برخوردار است . امام راحل ( ره ) مى‌فرماید : « شما براى حفظ اسلام دارید جنگ مى‌کنید و او براى نابودى اسلام ، الان اسلام به تمامه در مقابل کفر واقع شده است » ( سید على بنى لوحى ، امام خمینى و دفاع مقدس ، ص 54 ) و یقیناً این موضع‌گیرى حضرت امام ( ره ) در مقابل حزب بعث و صدام چیزى جز ترجمه کلام خداوند متعال نیست که مى‌فرماید « وَ قاتِلُوهُمْ حَتّى لا تَکُونَ فِتْنَهٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ لِلّهِ » ( بقره ( 2 ) ، آیه 193 ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه