آداب غسل در آداب غسل جمعه و سایر اغسال : بدان که غسل هاى واجب بنابر مشهور میان علما شش غسل است ، جنابت و حیض و استحاضه و نفاس و مس میّت و غسل میّت .

آداب غسل در آداب غسل جمعه و سایر اغسال : بدان که غسل هاى واجب بنابر مشهور میان علما شش غسل است ، جنابت و حیض و استحاضه و نفاس و مس میّت و غسل میّت . مستحب است که در وقت غسل جنابت این دعا را بخواند: اَللّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبى وَ زَکِّ عَمَلى وَ تَقَبَّلْ سَعْى وَ اجْعَلْ ماعِنْدَکَ خَیْرا لى اَللّهُمَّ اجْعَلْنى مِنَ التَّوابینَ وَ اَجْعَلْنى مِنَ الْمُتِطَهِّرینَ و اگر این دعا بخواند بهتر است : اَللّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبى وَ اشْرَحْ صَدْرى وَ اَجْرِ عَلى لِس انى مَدْحَکَ وَالثَّناءَ عَلَیْکَ، اَللّهُمَّ اجْعَلْهُ طَهُورا وَ شِفآءً وَ نُورا اِنَّکَ عَلى کُلَّ شَیْى ءٍ قَدیرٍ و بعضى این دعا را بعد از غسل ذکر کرده اند. در تقسیر حضرت امام حسن عسکرى علیه السّلام مذکور است که : هر که بعد از وضو یا غسل جنابت این دعا بخواند گناهان او بریزد، چنان چه برگ از درختان می ریزد و به هر قطره از قطرات وضو و غسل او، حق تعالى ملکى خلق فرماید که تسبیح و تهلیل و تقدیس الهى کند و صلوات بر محمّد و آل محمّد بفرستد و ثوابش از او باشد و گناهانش آمرزیده شود دعا این است : سُبْحانَکَ اللّهُمَّ وَ بِحَمْدِکَ اَشّهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاّ اَنْتَ اَسْتَغْفِرُکَ وَ اَتوُبُ اِلَیْکَ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَّمَدا عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ وَ اَشْهَدُ اَنَّ عَلِیّا وَلِیُّکَ وَ خَلیفَتُکَ بَعْدَ نَبِیِّکَ عَلى خَلْقِکَ وَ اَنَّ اَوْلِیآئَهُ خُلْفآوُکَ وَ اَوْصِیآئَهُ اءَوْصِیائُکَ. امّا غسل هاى سنّت شصت و دو غسل است ، از جمله آنها غسل جمعه است و بعضى از علماء واجب می دانند و احوط آن است که تا مقدور باشد ترک نکنند. در احادیث معتبره وارد شده است که : غسل جمعه واجب است بر مردان و زنان در سفر و حضر، مگر آن که رخصت داده اند زنان را که ترک کنند در سفر براى کمى آب . از حضرت صادق علیه السّلام منقول است که : غسل جمعه پاکیزه کننده و کفّاره گناهان است از جمعه تا جمعه دیگر. در حدیث دیگر، از آن حضرت منقول است که : هر که غسل جمعه بکند و بگوید:اَشْهَدُ اَنْ لااِلهَ اِلاّ اللّهُ وَحْدَهُ لاشَریکَ لَهُ وَ اَشْهَدُ اَنَّ مُحَمَّدا عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اَللّهُمَّ صَلِّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اجْعَلْنى مِنَ التَّوابینَ وَ اجْعَلْنى مِنَ الْمُتَطَهِرینَ، این غسل و دعا پاک می گرداند او را تا جمعه دیگر و به تر آن است که این دعا را نیز بخواند: اَللّهُمَّ طَهِّرْنى وَ طَهِّرْ قَلْبى وَ اَنْقِ غُسْلى وَ اَجْرِ عَلى لِسانى و باز بگوید: اَللّهُمَّ طَهِّرْنى وَ طَهِّرْ قَلْبى مِنْ کُلِّ آفَةٍ تَمْحَقُ بِها دینى وَ تُبْطِلُ بِها عَمَلى و در فقه الرّضا مذکور است که : چون از غسل فارغ شدى ، بگو: اَللّهُمَّ طَهِّرْ قَلْبى وَ اَنْقِ غُسْلى وَ اَجْرِ عَلى لَسانى ذِکْرَکَ وَ ذِکْرَنَبِیِّکَ مُحَمَّدٍ صَلَى اللّهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ وَ اجْعَلْنى مِنَ التَّوابینَ وَالْمُتَطَهَّرینَ و وقت آن از صبح صادق روز جمعه است تا پیشین (زوال ظهر) و مشهور آن است که : هر چند نزدیک تر است به پیشین به تر است که اگر خوف داشته باشد: که در روز جمعه آب یافت نشود، در روز پنچشنبه می تواند کرد و اگر فوت شود، بعد از وقت پیشین تا شام روز جمعه می تواند کرد و نیّت قضا در کار نیست و از صبح روز شنبه تا شام به قصد قضا می تواند کرد و در فقه الرّضا مذکور است که : در روزهاى دیگر هفته هم می تواند کرد و ظاهراً کسى از علماء قائل نشده است این را. از حضرت امام جعفر صادق علیه السّلام منقول است که چون خواهى غسل عید فطر به جا آورى ، در زیر سقفى به جا آور و چون خواهى شروع کنى بگو اَلّلهُمَّ اِیْمانا بِکَ وَتَصْدیقا بِکِتابِکَ وَاِتّباعَ سُنَّةِ نَبّیِکَ مُحَمَّدٍ صلّى اللّه علیه وآله وسلّم و چون از غسل فارغ شوى بگو اَلّلهُمَّ اجْعَلْهُ کَفّارَةً لِذُنُوبى وَطُهْرا لِدَنَسى اَلّلهُمَّ اءَذْهِبْ عَنّى الرِّجْسَ . حلیه المتّقین - علاّمه محمّد باقر مجلسی رحمه الله آداب غسل : مستحبات غسل جنابت : 1 - استبرا به بول پیش از غسل جنابت ؛ در صورتى که جنابت به علت خروج منى باشد. 2 - سه مرتبه شستن دو دست تا مرفق یا نصف ذراع یا تا بند دست . در این خصوص فرقى میان غسل ترتیبى و ارتماسى نیست . 3 - سه مرتبه مضمضه (گرداندن آب در دهان ) و استنشاق کردن (آب در بینى کردن و بیرون ریختن ) پس از شستن دو دست ؛ البته یک مرتبه نیز کفایت مى کند. 4 - دست کشیدن بر اندام براى اینکه یقین پیدا شود که آب به همه جاى بدن رسیده است . 5 - سه بار هر یک از اعضا را غسل دادن . 6 - ذکر نام خداوند متعال با گفتن ((بسم اللّه )) یا بسم اللّه الرحمن الرحیم که ذکر دومى بهتر است . 7 - خواندن دعایى که در حال انجام غسل روایت شده است به این که بگوید: اللهم طهر قلبى و تقبل سعیى واجعل ما عندک خیرالى واشرح صدرى و اجر على لسانى مدحتک و الثناء علیک ، اللهم اجعله لى طهورا و شفاء و نورا انک على کل شیى ء قدیر؛ البته اگر این دعا پس از تمام شدن غسل خوانده شود، بهتر است . 8 - رعایت کردن موالات (پى در پى شستن ) و شستن از بالا به پایین در غسل ترتیبى . 9 - مستحب است که زنان موهاى بافته سر خود را هنگام غسل باز کنند. 10 - براى غسل از یک صاع (سه کیلو) آب استفاده شود، نه بیشتر. مکروهات مربوط به شخص جنب : 1 - خوردن و آشامیدن ؛ ولى اگر وضو بگیرد، خوردن و آشامیدن مکروه نیست و با شستن دست یا مضمضه و یا استنشاق کردن ، کراهت آن رفع نمى شود. اگر چه این کراهت کاهش مى یابد. 2 - خواندن بیش از هفت آیه از سوره هاى که سجده واجب ندارند. (یعنى ثواب آن کاهش مى یابد). 3 - رساندن جایى از بدن به جلد و حاشیه و میان خطهاى قرآن . 4 - همراه داشتن قرآن . 5 - خضاب کردن به حنا و مانند آن . 6 - مالیدن روغن به بدن . 7 - خوابیدن ؛ البته اگر وضو بگیرد یا اگر آب ندارد به جاى وضو یا غسل ، تیمم کند، خوابیدن به این حال مکروه نیست . 8 - آمیزش کردن پس از آن که محتلم شده باشد. 9 - عبور از مسجد، اما عبور از مسجدالنبى و مسجدالحرام حرام است. مستحبات غسل میّت : 1 - مستحب است که زن ، شوهر خود و شوهر زن خود را غسل ندهد. 2 - مستحب است که تمام بدن میت پیش از شروع به غسل ، پاک باشد. 3 - در غسل ترتیبى مستحب است که هر یک از سه قسمت بدن میت را در آب فرو نبرند، بلکه آب را روى آن بریزند. 4 - مستحب است که میت در حال غسل رو به قبله خوابانده شود، به نحوى که محتضر را مى خوابانند. 5 - قبل از غسل دادن میت ، مستحب است که او را وضو بدهند. 6 - مستحب است که میت را بر روى تخته یا تخت بخوابانند. 7 - مستحب است که پیراهن میت را از طرف پاهایش بیرون آورند، هر چند که مستلزم پاره کردن لباس باشد، البته اگر بخواهند به این دستور عمل کنند، باید از ورثه که مالک پیراهن میت هستند، اجازه بگیرند. 8 - بهتر است میت را در زیر سایه (زیر سقف و یا خیمه و امثال آن ) غسل دهند. 9 - بهتر است عورت میت را بپوشانند، هر چند کسى به آن نظر نکند و یا غسل دهنده کسى باشد که نگاه کردن او به عورت میت حلال باشد. 10 - مستحب است که انگشتان و مفاصل میت را با مدارا نرم کنند. 11 - مستحب است که قبل از غسل دادن میت ، دستهایش را تا نصف ذارع بشویند. 12 - مستحب است که سر میت را با کف سدر یا خطمى بشویند. 13 - بهتر است قبل از غسل دادن میت ، عورت او را با سدر یا اشنان بشویند. 14 - در غسل اول و دوم به طور ملایم دست بر شکم او بکشند، مگر آن که میت زنى حامله باشد. 15 - مستحب است که دست ها و عورت هاى میت را سه بار بشویند. 16 - مستحب است که هر عضوى از اعضاى میت را در هر غسلى سه بار بشویند که در نتیجه روى هم ، بیست و هفت بار مى شود. 17 - خوب است که بعد از فراغت از غسل ، اندام میت را با پارچه اى نظیف خشک کنند و از این قبیل آداب که در روایات وارد شده است. 18 - بدن میت را بر بلندى بگذارند تا آب غسل به او برنگردد، بلکه طرف پاهایش سرازیر باشد تا آب غسل زیر او جمع نشود. 19 - مستحب است آب غسل میت را در چاه نجاست (چاه توالت ) نریزند و افضل آن است که در گودالى مخصوص آن بریزند. 20 - مستحب است غسل دهنده سوار بر میت نشود؛ یعنى او را در میان دو پاى خود نگیرد. 21 - مستحب است میت را براى غسل ننشانند. 22 - مستحب است ناخن میت را نگیرند و مویش را شانه نکنند، اما اگر این دو کار را کردند، واجب است مو و ناخن جدا شده را در کفنش گذاشته و با میت دفن شود. ان شاء اللّه آداب مربوط به کفن ، دفن و نماز میت خواهد آمد . غسل هاى مستحبى : 1 - غسلهاى زمانى ؛ یعنى به جهت زمان خاصى مستحب هستند: مثل شب قدر، روز عرفه و... 2 - غسلهاى مکانى ؛ یعنى به جهت رفتن به مکان معینى مستحب مى شوند: مثل رفتن به مسجدالحرام . 3 - غسلهاى عملى ؛ یعنى به جهت انجام کار خاصى مستحب هستند: مثل غسل احرام عمره یا حج . غسل هاى مستحبى زمانى : 1 - غسل جمعه که از مستحبات مؤ کد است ؛ وقت این غسل از طلوع فجر دوم روز جمعه تا ظهر جمعه و از بعد از ظهر جمعه تا غروب جمعه است . همچنین از اول روز شنبه تا آخر آن روز هم به عنوان قضا انجام مى شود. و لکن از بعد از ظهر تا غروب جمعه اگر نیت ادا و قضا نکند و به نیت قربت به جا بیاورد به احتیاط نزدیک تر است . همچنین مستحب است هنگام غسل جمعه بگوید: اشهد و ان لا اله الا اللّه وحده لا شریک له و ان محمدا عبده و رسول اللهم صل على محمد و آل محمد و اجعلنى من التوابین و اجعلنى من المتطهرین . 2 - غسلهاى شب هاى ماه مبارک رمضان ، یعنى شب هاى فرد: یکم ، سیم ، پنجم ، هفتم ... و همه شب هاى دهه آخر رمضان و از همه مؤ کدتر غسل شب هاى قدر و شب پانزدهم ، هفدهم ، بیست و پنجم ، بیست و هفتم ، و بیست و نهم است . همچنین در شب بیست و سوم یک غسل دیگر در آخر شب مستحب است . وقت همه این غسل ها تمام مدت شب است و انجام آن قبل از غروب آفتاب بهتر است ، مگر در غسل هاى دهه آخر که بهتر است بین نماز مغرب و عشا انجام شود 3و4 - غسل روز عید قربان و روز عید فطر؛ وقت این دو غسل از طلوع فجر تا ظهر است . 5 - غسل روز هشتم و نهم ذى الحجه ؛ غسل روز نهم (روز عرفه ) در هنگام ظهر بهتر است . 6 - غسل ایام سه گانه رجب ؛ یعنى اول ، نیمه و آخر رجب . 7 - غسل روز عید غدیر که انجام آن در اوایل روز بهتر است . 8 - غسل روز مباهله ؛ روز بیست و چهارم ذى الحجه . 9 - غسل روز دحوالارض ؛ یعنى روز بیست و پنجم ذى القعده . 10 - غسل روز مبعث ؛ یعنى بیست و هفتم رجب . 11 - غسل شب نیمه شعبان . 12 - غسل روز میلاد رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) یعنى هفدهم ربیع الاول . 13 - غسل روز نوروز. 14 - غسل روز نهم ربیع الاول. غسل هاى مستحبى مکانى : 1 - غسل ورود به حرم مکه (شهر مکه و قسمتى از اطراف آن تا حدودى که مشخص شده است ، منطقه حرم مى باشد که داراى احترام و احکام خاصى است ). 2 - غسل ورود به شهر مکه . 3 - غسل رفتن به مسجدالحرام . 4 - غسل رفتن به مدینه منوره . 5 - غسل رفتن به مسجدالنبى (صلى الله علیه و آله و سلم ). 6 - غسلهاى دیگرى که هنگام ورود به سایر مشاهد مشرفه انجام مى شود. غسل هاى مستحبى فعلى : الف ) غسلهایى که براى کارهایى که مى خواهد انجام دهد: 1 - غسل براى احرام بستن . 2 - غسل براى طواف کردن . 3 - غسل براى زیارت . 4 - غسل براى وقوف در عرفات . 5 - غسل براى ذبح و کشتن شتر. 6 - غسل براى تراشیدن سر در منى . 7 - غسل براى دیدن هر یک از امامان و اهل بیت علیهم السلام در خواب . امام کاظم (علیه السلام ) فرمودند: ((هر گاه خواستى یکى از امامان علیهم السلام را در خواب ببینى ، سه شب پشت سر هم غسل کن و با آن امام مناجات کن و به یاد او باش که اگر چنین کنى ، او را در خواب مى بینى )). 8 - غسل براى نماز حاجت . 9 - غسل براى استخاره . 10 - غسل براى عمل معروف ام داود. 11 - غسل براى برداشتن تربت شریف امام حسین (علیه السلام ) از محل آن . 12 - غسل براى سفر، مخصوصا زیارت ابى عبداللّه الحسین (علیه السلام ). 13 - غسل براى نماز طلب باران . 14 - غسل براى توبه از هر معصیت و براى تظلم و شکایت از کسى به درگاه خداوند از ظلمى که به او کرده است . چنین کسى غسل مى کند و سپس در زیر آسمان دو رکعت نماز مى خواند و عرضه مى دارد: اللهم ان فلان بن فلان ظلمنى و لیس لى احد اصول به علیه غیرک فاستوف لى ظلامتى الساعة الساعة بالاسم الذى اذا سائلک به المضطر اجبته فکشفت ما به من ضر و مکنت له فى الارض و جعلته خلیفتک على خلقک فاسئلک ان تصلى على محمد و آل محمد و ان تستو فى ظلامتى الساعة الساعة ؛ بار الها! فلانى پسر فلانى به من ظلم کرده و من کسى جز تو را سراغ ندارم که علیه او به وى پناهنده شوم . پروردگارا! پس انتقام مرا الساعة الساعة از او بگیر! به آن اسمت که مضطر وقتى تو را به آن اسم سوگند مى دهد و از تو حاجت مى خواهد، اجابتش مى کنى و گرفتاریش را برطرف مى کنى و به او در زمین زندگى بدون مزاحمتى دادى و خلیفه خودت بر خلق کردى . من نیز از تو درخواست مى کنم که نخست بر محمد و آل محمد درود بفرستى و سپس انتقام مرا در همین ساعت و همین ساعت از او بگیرى !)). 15 - غسل براى ایمنى از شر ظالم و برطرف شدن ترس از او. چنین کسى غسل مى کند و دو رکعت نماز به جا مى آورد. سپس جامه خود را تا به زانو بالا مى زند و دو زانو را به محل نماز نزدیک مى کند و صد مرتبه مى گوید: یا حى یا قیوم یا لا اله الا انت برحمتک اءستغیث فصل على محمد و آل محمد و اءن تلطف لى و اءن تغلب لى و اءن تمکرلى و اءن تخدع لى و اءن تکید لى و ان تکفینى مؤ ونة فلان بن فلان بلاموونة ؛ اى خداى حى و قیوم ! اى کسى که جز تو هیچ معبودى نیست ! من به رحمت تو پناهنده شدم . پس بر محمد و آل محمد درود فرست و به من لطفى فرما و به نفع من بر دشمنم غلبه کن و به نفع من علیه او مکر و خدعه کن و زحمت قطع ، یعنى فلانى پسر فلانى را از من بردار و خودت او را از من دفع کن !)). ب ( غسلهایى مستحبى براى کارهایى که قبلا انجام داده است : 1 - غسل براى کشتن وزغ . 2 - غسل براى کشتن مارمولک . 3 - غسل براى دیدن شخصى که به دار آویخته شده ؛ البته این در صورتى است که به خاطر دیدن او از خانه خارج شده و عمدا به تماشاى او رفته باشد. 4 - غسل براى این که در خواندن نماز آیات در خسوف و کسوف عمدا کوتاهى کرده است ؛ در صورتى که تمام قرص آن گرفته باشد. 5 - غسل براى این که به میت بعد از آنکه او را غسل داده اند، دست زده است. غسل هاى مستحبى دیگر : 1 - غسل دادن بچه اى که تازه به دنیا آمده . 2 - غسل زنى که براى غیر شوهرش بوى خوش استعمال کرده است . 3 - غسل کسى که در حال مستى خوابیده است . 4 - غسل براى حاجت خواستن از خدا. 5 - غسل براى نشاط جهت عبادت کردن. آداب معنوی 2000 عمل مستحب و مکروه- روح الله ولى ابرقوئى .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه