چرا با توجه به وجود فطرت در انسان، انسان ها باز هم گناه می کنند؟

آنچه که در باره این مسئله باید مورد توجه قرار گیرد؛ ساختار وجود انسان است. وجود انسان، معجونی است از فطرت الاهی و طبیعت حیوانی که هر کدام خواسته های ویژه خود را دارد. انسان بر اساس فطرت الاهی اش موجودی است خداشناس، خداجوی، دین طلب، عدالت خواه، ظلم ستیز و... ولی بر اساس طبیعت حیوانی اش موجودی است؛ شهوت پرست، خودخواه، و... . باید به یاد داشته باشیم که اصل وجود این دو جنبه، بدون اختیار، در هستی ما، قرار داده شده است. امّا نقش آن ها در مقام عمل چگونه است؟ این سؤال مهمی است که پاسخ به آن، روشنگر مشکل ناسازگاری فطرت و گناه است. اگر بگوییم انسان در مقابل فطرت از خود هیچ نقشی ندارد و باید بر اساس خداجویی که در سرشت او نهاده شده است، عمل نماید؛ در این صورت ارتکاب گناه از وی توجیه ناپذیر است و اگر بگوییم انسان در مقابل غرایز و طبیعت حیوانی خود، اختیاری ندارد؛ در آن صورت فطرت الاهی بی فایده و اساساً بی معنا و عبث است. ولی خوشبختانه، نه این است و نه آن. بلکه انسان در مقام عمل، کاملاً مختار است. نه تحت مجبور فطرت الاهی است و نه مجبور طبیعت حیوانی. خداوند می فرماید: «و هدیناه النجدین؛ ما راه حق و باطل و خیر و شر را به انسان نشان دادیم»(بلد، 10) حال این که کدام راه را انتخاب نماید، آزاد است. «از آن جا که انسان دارای دو جنبه آسمانی و حیوانی است که هر یک او را به سوی خواسته های خود می کشاند. در قرآن شریف دو دسته آیات وجود دارد: آیاتی که انسان را نکوهش می کنند که در واقع هشداری است به انسان تا خواسته های طبیعی خود را تعدیل کند و آیاتی که انسان را تکریم می کند».[1] بنابراین فطرت الاهی هرگز تغییر پذیر نیست و بر اساس آفرینش اولی خود کاملاً شفاف می باشد. امّا پیروی از خواسته های نفسانی این چراغ پر فروغ را کم نور و ضعیف می کند و پیامبران الاهی برای زدودن گرد و غبار و بیدار کردن فطرت الاهی برانگیخته می شوند.[2] امّا منشأ گناهان، آن جنبۀ حیوانی است که در وجود انسان نهفته شده است و در عین حال خداوند راه های اشباع درست آن را بیان فرموده است تا انسان آن را اصلاح نموده و از افراط و تفریط در آن خودداری نماید. گمان نشود که وجود غرایز و طبیعت حیوانی، انسان را اجباراً وادار به گناه می کند. بلکه انسان کاملاً اختیار دارد. همان گونه که در مقابل پیروی از فطرت یا مخالفت با آن اختیار داشت. پس فطرت الاهی تبدیل پذیر نیست؛ هر چند بر اثر گناهان تضعیف می شوند. معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر: 1. جوادی آملی، عبدالله، فطرت در قرآن، انتشارات اسراء. 2. شیروانی، علی، سرشت انسان، معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی. 3. سیاهپوش، سید محمود، آیین فطرت، انتشارات امیر کبیر.   .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه