قرآن کریم اتحاد و انسجام میان مسلمانان را به چه کسی نسبت می دهد؟

برای پاسخ به این پرسش نخست واژه وحدت را از نظر لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار میدهیم. وحدت در لغت به معنای یگانه بودن و یکی بودن است ولی در معنای اصطلاحی به مفهوم اتحاد و یکی شدن دو چیز و یا بیشتر به کار میرود. علامه شیخ محمد بخار در توضیح بیشتر این اصطلاح میگوید: «سخن ما از وحدت اسلامی است، همان وحدتی که اگر از بین نمیرفت مسلمانان معنویت خود را از دست نمیدادند و جهان اسلام این چنین تجزیه نمیشد و ظلم، فساد و تباهی جانشین فضیلت، راستی، معنویت و ارزشهای واقعی اسلام نمیگردید و استعمار نمیتوانست افکار خود را به مسلمین تحمیل کرده و اسلام راستین را از پیشرفت باز دارد»{1}. با تبیین واژه و اصطلاح وحدت به خوبی روشن میشود که وحدت اسلامی اصل اساسی است که در سایه آن میتوان مجد و تمدن بزرگ اسلامی را احیا نمود؛ اما پرسش اینجاست که حاکم اسلامی برای تحقق وحدت بین مذاهب اسلامی و مسلمانان چه وظایفی را بر عهده دارد. بی شک هیچ وحدت و اعتمادی بدون تمسک به مشترکات بین گروهها و به تبع آن مذاهب اسلامی به وجود نخواهد آمد. تکیه بر اصول مورد قبول و باور مذاهب اساسیترین راهکاری است که میتواند به وحدت بین مذاهب بینجامد. حاکم اسلامی با عنایت به این که ابراز قدرت و سازکار حکومت را در دست دارد میتواند نقش اساسی و کارسازتر از دیگران در این راهگذار ایفا کند. ایجاد زمینه های که بتوان در حیطه آن به مشترکات دست یازید همواره برای حاکم اسلامی امکان پذیرتر است و در این خصوص راهکارهای متعددی را میتوان در نظر گرفت. ایجاد زمینه ارتباط علمای مذاهب با یکدیگر و امکان گفتگوی آنان با یکدیگر، جلوگیری از تبلیغات سوء هر مذهب علیه دیگری و اهانت به مذاهب دیگر، پاسخگویی پیروان هر مذهب به شبهاتی که ممکن است در اذهان پیروان سایر مذاهب وجود داشته باشد و از همه مهم تر تبیین و ترمیم مشترکات بین مذاهب و محورهای مورد اتفاق پیروان مذاهب و بسیاری دیگر از راهکارها میتواند زمینه ساز وحدت باشد که ایجاد امکانات دست یافتن به آنها برای حاکمان مسلمان ممکن تر و آسان تر است. در میان راهکارهای که برای نیل مسلمانان به وحدت پیشنهاد گردیده، تکیه بر مشترکات مذاهب از سایر راهکارها راهگشاتر است که برای تبیین بیشتر موضوع به برخی از آنان اشاره میشود: 1 - یکتا پرستی و ایمان به خدای یگانه، غیب، فرشتگان، کتابهای آسمانی، پیامبران الهی وروز بازپسین. قرآن کریم راه اتحاد بین مسلمانان را همانا چنگ زدن به ریسمان الهی میداند:(و اعتصموا بحبل اللَّه جمیعاً ولا تفرّقوا){2}. همگی به ریسمان خداوند چنگ زنید و پراکنده نشوید. و یا در جای دیگر با تکیه بر راه واحد و آیین یگانه همگی را به پرستش خدای متعال فرا میخواند که یکی شدن راه، دست یافتن به محوری مشترک برای وحدت میباشد: (إنَّ هذا اُمتکم اُمتة واحدةً و انا ربکم فاعبدون){3}. شما امت یگانه اید و من پروردگار شمایم؛ پس مرا بپرستید.2 - پیروی و اطاعت از پیامبر. آیین اسلام میراث گرانبهای پیامبر اسلام است دستورات آن حضرت بعد از قرآن اساسیترین منبع راهیابی به اسلام ناب و پیروی از سنت رسول اللَّه مسأله ای است که مورد توافق پیروان تمامی مذاهب بوده و میتواند به عنوان محور وحدت مورد توجه قرار گیرد.3 - ترویج اخوت دینی. قرآن اصل اخوت و برادری را در بین مسلمانان مورد تأکید قرار داده و به آن سفارش نموده است: (انّما المؤمنون اخوة فاصلحوا بین اخویکم) همانا مسلمانان با هم برادرند پس بین برادرانتان صلح و آشتی برقرار کنید. با تکیه بر این اصل و ایجاد زمینه های برادری و عطوفت میان برادران دینی میتوان وحدت اسلامی را تسهیل نمود. 4 - ترویج همیاری بر مبنای تقوا در بین مردم. قرآن کریم در راستای استحکام بخشیدن به وحدت و هم بستگی بر همیاری بین مسلمانان تأکید میکند (و تعاونوإ؛ّّ علی البر و التقوی ولا تعاونوا علی الائم والعدوان){4}. باید شما یکدیگر را در نیکوکاری و تقوا کمک کنید نه بر گناه ستمکاری. 5 - احیا وزنده نگه داشتن شعایر اسلامی. احیا وبه پاداشت شعایر اسلامی میتواند روح وحدت و همبستگی را در میان مردم تقویت کند؛ حج، اعیاد اسلامی زاد روز پیامبر وائمه(ع) و یا رحلت آن بزرگواران، فرصتهای است که با بزرگداشت آنها میتوان روحیه وحدت را در بین مسلمانان زنده نگه داشت و تقویت نمود. 6 - اصلاح اختلافات بین پیروان مذاهب؛ حاکم اسلامی باید برای حفظ وحدت گروههای مختلف اسلامی، هرگاه در بین آنان اختلافی پدید آمد آن را اصلاح کند{5}. از آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت که حاکم اسلامی وظیفه دارد با ایجاد زمینه های دست یابی پیروان مذاهب به مشترکات گام نخستین تحقق وحدت را در بین آن برداشته و با ایجاد ارتباط سالم و جلوگیری از اهانت به پیروان مذاهب و راهکارهای دیگری که پیشتر به آن اشاره شد زمینه های ایجاد وحدت را به وجود آورد.پی نوشت [1]. همان. [2]. آل عمران، آیه 103. [3]. انبیاء، آیه 91. [4]. شوری، آیه 40. [5]. مجموعه مقالات کتاب وحدت، مقاله وحدت رمز پیروزی وتداوم انقلاب. مهدوی کنی، ص 36. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه