در کتاب فرازهایی از تاريخ پیامبر اسلام استاد جعفر سبحاني آمده است: حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ وقتي در غار حراء به او وحي شد و براي اولین بار جبرئيل را ديد اضطراب و وحشتي در او رخ داد. و اين کلام در اين کتاب با مقامات عرفانی و الهي حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ سازگار نیست؛ و شايد حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله ـ وقتي از غار حراء پایین آمده است فقط ضعف بدن داشته است؟ و تعبیر اضطراب و وحشت از کتب تاريخ اهل سنت باشد که ديد ناقصي از پیامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ دارند؟ نظر شما دراین باره چيست؟ وآيا این مطلب را تاييد مي کنيد؟

در کتاب فرازهایی از تاریخ پیامبر اسلام استاد سبحاني برخي از ایرادات و انتقادات دیگر هم هست که مورد غفلت واقع شده، احتمال دارد که اين کتاب خلاصه اي از کتاب اصلي ايشان فروغ ابديت باشد که ايشان فقط نظارت ظاهري نموده است و توسط فرد ديگري نوشته شده است که بايد ایرادات فاحش آن را متذکر شد تا اصلاح گردد. مطالعه و جمع بندي و نوشتن تاريخ اسلام تخصص و مهارت و جامعيت زیادی مي خواهد از اين رو برخي از نويسندگان از اين تخصص بي بهره بوده و تنها با جمع آوري برخي از موضوعات، کتاب هايي چاپ مي کنند که در آينده مشکل آفرين خواهد شد. نوشتن تاريخ اسلام به سبک جديد در ايران که به منظور تدريس در دانشگاها انجام گرفت ابتدا توسط دکتر فياضي و دکتر شهيدي صورت گرفت و کتاب هاي آنان نسبتاً جامع و مفيد است. کتاب هايي که بعدا نوشته شده توسط عده اي با اقتباس از آنان نوشته شده است. اخيراً کتابي توسط دکتر زرگري نژاد نوشته شده که جامع تر است. در تاريخ نگاري اسلامي توجه به جنبه هاي کلامي و عقايد شيعه نيز لازم است؛ آشنايي کامل بر رجال و حديث و علم الحديث تخصص و مهارت کامل در تاريخ و تشخيص مطالب صحيح از غير صحيح نيز مهارت لازمي است که نويسنده بايد داشته باشد. برخي از نويسندگان از اعتقادات شيعه درباره نبوت و عصمت و ساير مسائل اعتقادي و محوري بي بهره اند درباره مطلب مورد سوال ذکر چند نکته قابل توجه است: 1. استاد سبحاني خودشان از بزرگان ديني و اهل فن و تخصص هستند و فردي هستند که تسلط به مسائل کلامي نيز دارند از اين روي کمتر کسي مثل ايشان وجود دارد که با تسلط به جنبه هاي مختلف تاريخ و عقايد اسلامي و فقه و حديث بتواند نظر بدهد. 2. منظور از اضطراب يا ترس و وحشت که درباره پيامبر- صلی الله علیه و آله - گفته يا نوشته شده ترسي نيست که ما تصور مي کنيم يا بر ما عارض مي شود، بلکه پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ نيز انسان است و بر اساس سرشت انساني و مقتضاي جسمي، طبيعي است که وقتی براي اولين بار با فرشته الهي مواجه مي شود، دگرگوني در او ايجاد شود؛ چنان که در منابع معتبر آمده که وقتي وحي نازل مي شد از سنگيني و ثقل آن حال حضرت دگرگون مي شد و عرق مي کرد. چون اين مسائل عارضي از اقتضائات جسمي انسان است؛ از طرفي تلقي وحي و دريافت آن نيز امری آسان نيست. چنان که شما اگر حامل يک امانت يا نامه اي حساس به فردي باشيد، تا رسيدن آن به دست صاحبش از نظر روحي با اضطراب و دلهره خواهيد بود. در بعضي از موارد مثل گفتن و شنيدن يک خبر خوب و بد، جان صاحب خبر يا شنونده را گرفته است. اين مسائل همه از نظر روحي، عوارضي است که انسان به خاطر طبع و سرشت وجودي از آنها برخوردار است. پيامبر- صلی الله علیه و آله - نيز مثل ما داراي جسم و روح انساني و طبع و سرشت خاص انسان بوده که در برابر حوادث مختلف از خود ابراز عواطف مي نمود چنان که در وفات فرزندش ابراهيم يا فرزندان ديگرش گريست و فرمود: دل غمگين مي شود و ابراز عواطف مي کند.چون پيامبران همه داراي عواطف کامل بودند و از هر لحاظ بيش از ديگران درک و دريافت داشته اند مقام عرفاني پيامبر- صلی الله علیه و آله - به هيچ وجه با اين مسائل در صورت درست بودن خبر نقل شده مخدوش نخواهد شد. اگر چه اساس اين خبر که حالات پيامبر- صلی الله علیه و آله - را توضيح داده ظاهرا بدون سند يا سندش مخدوش است و اين خبر چندان اعتبار ندارد و برخي از نويسندگان اين مسائل را پاسخ داده و رد کرده اند. دانشمنداني چون طبرسي در مجمع البيان دراين باره گفته است: «خداوند به رسول خدا وحي نمي کند مگر آنکه آن را با دلائل روشن همراه مي سازد و او اطمينان پيدا مي کند که آنچه بر او وحي مي شود از جانب خداست و نياز به چيزي ديگر پيدا نمي کند و دستخوش ترس و اضطراب نمي شود». در کتاب استاد سبحاني مسئله ترس و اضطراب در صفحه 94 تحت عنوان «دنباله وحي» آمده است. و ايشان مقداري در اين باره توضيح داده اند. علامه عسکری و برخي از دانشمندان بزرگ اين مسئله را قبول نکرده اند؛ آيت الله معرفت نيز به اين مسئله پاسخ داده اند. از طرفي علامه شرف الدين نيز آنرا نقد و مورد بررسي قرار داده است. استاد مهدی پيشوايي نيز در کتاب خود تاریخ اسلام اين مسئله را به اختصار نقد و بررسي کرده است . آنچه استاد سبحاني آورده است ظاهراً بدون تجديد نظر و بررسي ذکر شده که با انتقاد بسیاری روبرو بوده است و احتمالا در چاپ جديد اصلاح خواهد شد. البته استاد سبحاني آن را به عنوان نظر شخصي ننوشته بلکه نقل کرده است (صرف نقل قول است). .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه