طلب آب در کربلا توسط امام حسین (ع) صحت دارد؟

انتساب جملة «اسقونی شربةً من الماء»[1] به امام حسین† تا ده قرن پس از شهادت امام در منابع کهن تاریخی وجود ندارد و دیده نشده است اما به یکباره و پس از هزار سال این جمله در کتابی تحت عنوان: المُنْتَخَب فی جمع المَراثی و الخُطَب (مشهور به «الفخری») دیده می‌شود. در مورد این نویسنده و کتابش می‌توان به مطالب زیر اشاره نمود:مؤلف المُنْتَخَب، فخرالدّین طُرَیْحِی ابن‌محمّد بن‌علی (979 ـ 1085 ق) است. طُرَیْحِی را عالمی فاضل، فقیهی نبیل، محدّثی جلیل‌القدر، دانشمندی ادیب،‌ لغوی، شاعر، و از بزرگان علمای امامیّه معرفی کرده‌اند. او صاحب آثار و تألیفات متعدّد علمی و شروح و تعلیقاتی بر بعضی از آثار علمای گذشته در موضوعات اصولی، فقهی، حدیثی، رجالی، و ... است که یکی از آنها «مجمع البحرین و مطلع النیّرین»[2] در شرح لغات و مفردات قرآن و حدیث است. این کتاب نظیر «النِّهایة فی غریب الحدیث و الأثر» تألیف ابن‌اثیر، مجدالدّین مبارک جَزَرِی (544 ـ‌ 606 ق) از علمای اهل سنّت به شمار می‌رود و در موضوع خود اثری ارزنده و ماندگار و در محافل علمی همواره مورد استفادة محققان است.المُنْتَخَب را نمی توان یک نگاشتة تاریخی دربارة زندگی امام حسین† و یا تاریخ قیام عاشورا و مقتل سیّدالشّهدا†دانست، بلکه مجموعه ای از روایات و مراثی حزن برانگیز و گریه‌آور است که در قالب نثر خطابی و شعر سامان یافته است. بیشتر مباحث این کتاب در باره امام حسین† و پاره ای از آنها دربارة برخی امامان دیگر است و به صورت کشکول، تدوین و نگارش شده است. این اثر، دارای دو جزء و هر یک، دارای ده مجلس و هر مجلس، شامل چند باب است. در هر مجلس و هر باب، مباحثی متعدّد و بی ارتباط به هم مطرح شده است. وی در نگارش این کتاب بر نقلیّات کتاب روضة‌الشّهدای کاشفی اعتماد کرده است و بسیاری از مطالب نادرست را از کتاب یاد شده نقل کرده است. طُرَیْحِی، برخلاف سایر آثارش در نگارش آن دقّت علمی به خرج نداده است.* مرحوم محدّث نوری، یکی از عوامل راه یافتن مطالب دروغ و بی‌اساس در مقاتل را، تسامح علما در این مورد دانسته آن را چنین معرفی می‌کند:«استقرار سیرة علماء در مؤلّفات خود بر نقل اخبار ضعیفه و ضبط روایات غیرصحیحه، در ابواب فضایل و قصص و مصائب، و مسامحة ایشان در این مقامات،‌ خصوص مقام اخیر، چنانکه مشاهد و محسوس است».[3] متن کتاب نشان‌گر آن است که وی ابتدا مطالب آن را در ایّام محرّم در محافل و مجالس روضه‌خوانی می‌خوانده و سپس آن را در قالب مجالس‌نگاری، سامان داده است. این کتاب به سبب نقل گزارش‌ها و نقلیّات غیرمعتبر و بی‌اساس، از سوی اندیشمندان و حدیث شناسان، مورد انتقاد قرار گرفته است.[4] با این وجود، این اثر، جایگاه خود را به خوبی در میان روضه‌خوانان باز کرده و بسیاری از نقلیّات آن در مقاتل بعدی منعکس شده و در قرون اخیر، زمینة تحریفات بسیاری را در مقتل‌خوانی امام حسین† فراهم ساخته است.برخی از نمونه‌های تحریفات در این کتاب1. هفتاد هزار نفر بودن سپاه عمرسعد[5] 2. انتساب جملة «اسقونی شربةً من الماء»[6] به امام حسین† در حالی که در منابع معتبر نقل نشده است.3. عروسی حضرت قاسم [7]4. کشته شدن ده‌هزار نفر از سپاه دشمن به دست امام حسین†!؛ امّا چون تعداد لشکریان بسیار بودند، این تعداد کشته در سپاه آنان شکاف ایجاد نکرد!.[8] 5. قصة ساربان امام و بریدن انگشت آن حضرت در شب یازدهم محرم[9] که به بحارالانوار نیز راه یافته است. 6. گزارش قصة شیری که بر امام گریه می‌کرد.[10] [1]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص452. [2]. میرزا محمّدعلی مدرّس، ریحانة الادب، ج3، ص30-31.* . طبق نقل بعضی از علمای مُطلِع ساکن نجف اشرف، مرحوم طریحی، این کتاب را در دوران جوانی، هنگام اقامت در روستای طُریح، و پیش از ورود به حوزة‌ علمیة نجف و طی مراحل عالی علمی، نوشته بود. و بعداً راضی به رونویسی و نشر آن نبود، امّا دیگر فایده نداشت و ذاکران، آن را رونویسی می‌کردند و قابل جمع‌آوری نبود، طبق این نقل، از نوادگان او، دو روحانی فاضل به نام‌های شیخ عباس و شیخ عبدالمولی در حوزة ‌نجف بودند و شیخ عباس، به تدوین منتخب در دوران جوانی جدّش در طُریح تأکید داشت.[3]. محدّث نوری، لؤلؤ و مرجان، ص187.[4]. میرزا محمّد اشراقی معروف به ارباب، الاربعین الحسینیّة، ص14، 56 و 208.[5]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص37. [6]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص452. [7]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص367 ـ 365.[8]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص451. [9]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص90 ـ 92. [10]. طُرَیْحی، المُنْتَخَب للطُّرَیْحی، ص322 ـ 323. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه