وظایف اخلاقی مرد در برابر همسرش چیست؟

نخست باید دانست:
آفرینش و ساختار وجودی و زیستی جنس زن برای کارهای عاطفی و سبک و لطیف آفریده شده و کارهایی که به توانایی بالای جسمی نیازمند است، متناسب وجود مرد می باشد. از این رو، وظایفی که اسلام برای هر یک از زن و مرد مقرر کرده، بر اساس هماهنگی و تناسب با ساختار وجودی آنهاست. در اینجا به برخی از وظایف مردان که در ایجاد روابط دوستانه و صمیمانه بسیار مؤثر و سازنده است، اشاره می شود:
1. تأمین رفاه خانواده
شکی نیست؛ که بر اساس آیات و روایات اسلامی، نظام مطلوب خانواده براساس مشورت و در نهایت با سرپرستی و مدیریت اجرایی مرد سامان دهی می شود.
خداوند می فرماید: «الرِّجالُ قَوَّامُونَ عَلَی النِّساءِ»؛ نساء (4)، آیه 34.؛ «مردان، سرپرست زنانند».
مرد از آن جهت که به طور معمول از جنبه اداره زندگی و نیروی جسمی قوی تر است، سرپرست خانواده می باشد. او در این زمینه دو وظیفه دارد؛ یکی وظیفه شرعی و قانونی به عنوان تأمین نفقه زن و فرزند و فراهم سازی شرایط ضروری زندگی و دیگری از نظر اخلاقی و انسانی وظیفه تأمین رفاه و راحتی خانواده را دارد که چیزی فراتر از تأمین نفقه و هزینه زندگی است. از این رو تکالیفی را بر دوش او می گذارد. اگر مرد در هزینه کردن حاصل دسترنج خود سخاوت و گشاده رویی به خرج داد، مِهر و شادابی و صفا را در خانواده چند برابر کرده و باعث افزایش محبت و تحکیم بنیان خانواده می شود.
این نوع تعامل و رفتار همان نیکی و احسان است؛ که در روایات به آن تأکید شده است.
از رسول اکرم صلی الله علیه وآله نقل شده: «بهترین شما کسی است که بهترین برای خانواده اش باشد و من برای خانواده ام بهترین هستم» «خَیْرُکُمْ خَیْرُکُمَ لِاَهْلِهِ و أنا خَیْرُکُمْ لِاَهلی»؛ (وسائل الشیعه، ج 14، ص 221)..
و نیز آن حضرت می فرماید: «از ما نیست کسی که وسعت زندگی بر او داده شود و او بر خانواده اش سخت بگیرد» «لَیْسَ مِنَّا مَنْ وُسِّعَ عَلَیْهِ ثُمَّ فَتَّرَ عَلی عِیالِهِ»؛ (مستدرک الوسائل، ج 15، ص 256)..
و در حدیث دیگری می فرماید: «هرکس به بازار رود و هدیه ای برای خانواده اش بخرد و ببرد، (-(پاداش او)-) مانند کسی است که برای نیازمندان صدقه می برد» «مَنْ دَخَلَ السُّوقَ فَاشْتَری تُحْفَةٌ فَحَمَلَها اِلی عِیالِهِ کانَ کَحامِلِ صَدَقَةٍ اِلی قَوْمِ مَحاوِیجِ»؛ (وسائل الشیعة، ج 15، ص 227)..
امام رضاعلیه السلام می فرماید: «سزاوار است انسان بر خانواده اش فراخی و توسعه دهد تا مرگ او را آرزو نکنند». «یَنْبَغی لِلرَّجُلِ اَنْ یُوَسِّعَ عَلی عِیالِهِ لِئَلاَّ یَتَمَنّوا مَوْتَه»؛ (من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 68).
مرد نباید تصور کند؛ که بخل ورزیدن و جمع آوری اموال و سخت گیری بر زن و فرزند، زهد و ارزش محسوب شده و با این کار از پاداش الهی بهره مند می شود؛ بلکه بر اساس روایاتی که گذشت این نوع تصور تصوری باطل و ضدارزش است و مرد می بایست در زمینه توسعه مالی و رفاهی خانواده بسیار مثبت و با سخاوت و گشاده رویی با آنان برخورد کند.
2. تأمین آسایش خانواده
مرد که در بیرون خانه مشغول کار و تلاش است، سزاوار است زمان رفت و آمد خود را تنظیم نموده و بر طبق برنامه عمل نموده و بدون علت، تأخیر در بازگشت به منزل نداشته باشد که باعث نگرانی و اضطراب خانواده نشود.
مرد باید خود را ملزم بداند که بعد از فراغ از کار برای استراحت به کانون گرم خانواده بازگردد و نسبت به آنان بی توجهی نشان ندهد.
از امام صادق علیه السلام نقل شده که: «بر مرد سزوار نیست در شهری که خانواده اش آنجا زندگی می کند، جای دیگری به استراحت بپردازد». «هَلکَ بذی المروةَ انْ یبیت الرّجل عن مَنْزِله بالمصر الذی فیه أهلُه»؛ (وسائل الشیعه، ج 14، ص 122).
رسول اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «نشستن مرد در کنار خانواده اش، نزد خدای بزرگ دوست داشتنی تر از اعتکاف (-(و نشستن )-) در این مسجد من است.» «جُلُوسُ الْمَرْءِ عِنْدَ عِیالِهِ اَحَبُّ اِلَی اللَّهِ تَعالی مِن اِعْتِکافٍ فِی مَسْجِدی هذا»؛ (میزان الحکمة، ج 4، ص 287).
این به جهت تأمین نیروی عاطفی زن است. خانواده هر کس، چشم امیدشان به او است؛ پدر در عین این که پدر و مدیر بوده، همسر است، باید دوست و دلسوز برای خانواده باشد و اگر ثروتی دارد، از آن ها است و اگر زحمتی می کشد، برای راحتی آنان است. پس باید در خانواده به گونه ای عمل کند که همسر و فرزندان، در رفاه و آرامش باشند.
هر گونه خشونت و سخت گیری و یا بی توجهی به خواست خانواده، ممکن است زندگی را تلخ و محبت را از دل خانواده بیرون ببرد. سخت گیری های بی مورد و بهانه گیری های نابجا و در تنگنا قرار دادن خانواده شایسته نیست. سخت گیری در هزینه زندگی و در فشار اقتصادی قرار دادن خانواده به صلاح نیست یا سخت گیری در رفت و آمد ممکن است پیامدهای ناگواری در پی داشته باشد.
پدر خانواده باید در عین نظارت و جدیت در تربیت، از سخت گیری های بی مورد دوری جوید. زمانی که اعضای خانواده همه در کنار هم هستند به قدری لذت بخش است که بعضی خانواده ها به طور منظم زمانی را برای بحث و گفت وگو در مورد مشکلات یا حتی صحبت در مورد اتفاقات خوشایندی که برای شان رخ داده است، اختصاص می دهند.
سپری کردن اوقاتی از روز یا هفته برای دور هم جمع شدن اعضای خانواده به کودکان حس همبستگی می دهد، تا جایی که حتی وقتی بزرگ شوند به خانواده خود احساس تعلق و وابستگی دارند. بعضی خانواده ها به طور مرتب و به صورت دسته جمعی در مراسم مذهبی شرکت می کنند (مثلاً همه با هم به مسجد می روند) و بعضی ها آخر هفته به پارک می روند. یک شام ساده و لذت بخش که همه آن را دوست دارند، انجام چند بازی با حضور همه اعضای خانواده، به سینما رفتن و همین جشن های کوچک کودکان را به صرف وقت بیشتر در کنار دیگر اعضای خانواده علاقه مند می کند.
3. احترام به زن
زن از نظر اسلام امانت خدا در دست شوهر و از نظر دخالت در امور زندگی شریک مرد و از نظر تربیت فرزندان مادر خانواده است. هر مردی وقتی ازدواج می کند، باید همسرش را احترام کند و هرگز او را اذیت و آزار نرساند و ایشان را تحقیر و به استهزاء نگیرد.
خداوند می فرماید «وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ»؛ نساء (4)، آیه 19..
حضرت صادق علیه السلام از پدرش نقل کرده که فرمود: «هر کس زن گرفت، باید او را گرامی دارد و به او احترام کند» «مَنْ اِتَّخَذَ اِمْرَأةً فَلْیَکْرِمْها»؛ (بحارالانوار، جلد 103، ص 224)..
حضرت علی علیه السلام می فرماید: «زنان امانت خدا بر شما هستند. به ایشان زیان نرسانید و برایشان سخت نگیرید. «اِنَّهُنَّ اَمَانَةُ اللَّهِ عِنْدَکُمْ فَلا تُضارّوهنُنَّ وَلا تَعْضِلُهُنَّ»؛ (مستدرک الوسائل، ج 4، ص 251). همانگونه که سایر امانت های الهی ارزشمند و قابل اکرام و احترام است، زن نیز باید آنگونه که شایسته است مورد احترام شوهر قرار گیرد؛ چه اینکه در قیامت خداوند متعال از امانت های خود سؤال می کند که با آنها چگونه رفتار کردید. آیا حق امانتداری را به جا آوردید؟!
به همین جهت است که وقتی حضرت، همسر خود حضرت فاطمه علیها السلام را به خاک می سپارند، می فرماید: «امانت خدا از دست من گرفته شد».
4. اظهار محبت به زن
گفته شد که ثبات بنیان خانواده بر پایه مهر و محبت است. هم زن باید به مرد اظهار مودت و دوستی نماید و هم مرد به زن ولی نیاز زن به عشق و علاقه بیشتر است و مرد باید محبت قلبی خود را بیرون بریزد. مرد باید بداند که زن از نظر ساختار زیستی با او تفاوت دارد مرد بنده شهوت است و زن در بند محبت مرد است مرد زنی را دوست دارد که او را پسندیده و انتخاب کرده باشد و زن مردی را دوست دارد که ارزش او را درک کرده باشد و محبت خود را از قبل اعلام کرده باشد. هر کسی می تواند با دو زبان سخن بگوید؛ زبان عاطفه و احساس، و زبان عقل و منطق. زبان عاطفی به خاطر ارتباط مستقیمی که با قلب و جان شنونده دارد، تأثیر بسیاری در ایجاد محبت می گذارد.
ابراز عشق صریح و صادقانه (جملات عاشقانه) لحظه های زندگی را شیرین و لبریز از لذت و هیجان می کند.
به قول «مترلینگ»: «زندگی وقتی لذت بخش است که در آن، لذات کوچک و عشق های کوچک وجود داشته باشد و همین چیزهای کوچک است که ما را به زندگی پای بند می کند» راز تفاهم در زندگی زناشویی، ص 99..
واژه های عاشقانه و دلنشین، به طور شگفت انگیزی می تواند آفریننده ی لذت های کوچک باشد. ابراز محبت با صراحت و در عین صداقت و راستی در حالی که آمیخته با هیجانات روحی است، محبت را تا مرز عشق می رساند که شیرینی و لذت آن را باید در عمق دل ها جستجو کرد ولی پنهان کردن عشق، محبت را خفه می کند و می میراند. هیچ گاه نباید غرور مرد مانع از ابراز عشق و علاقه به همسرش شود، یا در طول زمان مشکلات زندگی و گاه مشاجرات و درگیری ها، باعث ترک ابراز عشق و علاقه شود؛ بلکه باید همواره و در همه حالات زندگی طوری رفتار کند که فضای عاطفی از بین نرود و جایی برای گفتن جملات عاشقانه و البته صادقانه بماند.
نبی اکرم صلی الله علیه وآله می فرماید: «این سخن مرد که به همسرش می گوید: واقعاً تو را دوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد» «قَوْلُ الرَّجلِ لِلْمَرْأَةِ اِنّی اُحِبُّکَ لایَذْهَبُ مِنْ قَلْبِها اَبَداً»؛ (وسائل الشیعة، ج 20، ص 23)..
و نیز می فرماید: «هر چه ایمان انسان کامل تر باشد به همسرش بیشتر اظهار محبت می نماید.» «کُلَّما اَزْدادَ الْعَبْدُ اِیمانً اِزْدادَ حُبًّ لِلنِّساءِ»؛ (بحارالانوار، ج 103، ص 228).
امام صادق علیه السلام می فرماید: «محبت و دوستی زنان یکی از اخلاق پیامبران است». «من اخلاق الانبیاء حب النساء»؛ (بحارالانوار، ج 100، ص 236).

.

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه