نظر اسلام راجع به میزان آسایش انسان چیست؟ منظورم چیزی شبیه این مثال است: ممکن است خیلی عادی به نظر برسد که شخصی به پارک برود و پولی خرج کند. آیا با توجه به اینکه میتوان آن پول را صرف کمک به فقرا کرد، و نیاز آن فقیر به آن مال بیشتر از نیاز ما به آن تفریح است، این عمل را ناشایست نمیکند؟ آیا این طرز فکر افراطی است که باید چنین کارهایی را حذف کرد و هزینه آن را برای کمک به دیگران استفاده کرد؟ آیا این طرز فکر به نحوه ی زندگی حضرت علی نزدیک است یا برداشت غلطی از آن است؟

آسایش و تفریح یکی از نیازهای بشر می باشد. روح و جسم آدمی در مواقعی دچار خستگی می گردد. و طبیعی است که برای رفع آن نیاز به آسایش و استراحت دارد. از طرفی مستحضر هستید که اگر در وجودهای ما نیازی قرار داده شده قطعا باید پاسخ مناسب آن وجود داشته باشد. و الّا باید خالق و صانع این مخلوقات را حکیم ندانیم. امّا پرواضح است که خالق ین عالم و تمام موجودات آن از جمله انسان، خالق حکمت و خود حکیم علی الاطلاق است. پس باید برای رفع خستگی ها و رسیدن به آرامش، تفریحات سالم و کاملی که حقیقتا از انسان رفع خستگی نماید وجود داشته باشد. در روایات اهل بیت علیهم السلام در این باره به ما راهنمایی های مفیدی شده است. امام کاظم علیه السلام می فرمایند: بکوشید در وقت شما چهار ساعت باشد. ساعتی برای مناجات با خداوند متعال و ساعتی برای کار و ساعتی برای معاشرت با برادران و معتمدان که عیبهای شما را به شما بفهمانند و در درون با شما پاکدل باشند و ساعتی هم که در آن برای لذّتهای غیر حرام خلوت کنید. و بدین ساعت برای انجام امور آن سه ساعت دیگر توانایی یابید.(تحف العقول، ترجمه پرویز اتابکی) این تقسیم بندی یه روشنی به ما می فهماند که اساسا با کمک گرفتن از تفریحات سالم است که ما توان رسیدن به بخشهای دیگر را پیدا می کنیم. و اگر این استراحتها را ترک کنیم در واقع به عبادات، کار و سیر صحیح و طبیعی زندگیمان لطمه زده ایم.بنابراین اوّلا دیدگاه اسلام درباره آسایش، نگرشی تائیدی و در عین حال روشمند است تا استفاده بهینه برده شود و واقعا آسایش حاصل گردد نه اینکه مانند بسیاری از روشهای غربی، توهّمِ آسایش و راحتی برای انسان بوجود آید و در آینده هم آسیب های شدید چند جانبه آن دامن آدمی را بگیرد.ثانیا پاسخ مناسب، کامل و بجای نیازهای شما، از وظایف شما در قبال روح و جسمتان می باشد. زیرا حفظ و نگهداری از این بدن از تکالیف همه ماست و لازم است تا از این امانتهای الهی به نحو احسن مراقبت نمائیم. و حق آسیب زدن به آنها را به هیچ وجه به ما نداده اند.بنابراین اگر مثلا پارک رفتن و خرج کردن در پارک، برای شما یک نیاز است و شما برای تامین مقاصد دنیوی و یا اخروی خود به آن احتیاج دارید و در صورت ترک آن لطمه ای به شما می رسد، بر شما لازم است تا به آن بپردازید و این نیاز با به طور طبیعی و کامل پاسخ دهید. و اگر توان داشتید به فقرا هم کمک نمائید. و الّا اولویت با رفع نیاز شخصی است و در مرحله بعد رفع نیازهای دیگران متوجه شما می شود. البته برخی جوان ها پارک رفتن را مقدمه خوشگذرانی های افراطی می دانند که درست نیست.در پایان لازم است به عرض برسانیم که ممکن است تقدیم دیگران بر خویش را شیوه مولای متقیان امام علی علیه السلام بدانیم و از زندگی ایشان نمونه های زیادی را برای آن بیاوریم امّا باید توجه داشته باشیم که جایگاه و شان ایشان با موقعیت های ما بسیار متفاوت است. علم، توان، سلوک، و وظیفه امام با ما فاصله های نجومی دارد. خود ایشان در نامه ای می فرمایند: از دنیای خود به دو جامه فرسوده، و دو قرص نان را غذای خویش نمودم. بدانید که شما چنین نتوانید کرد. لکن مرا یاری کنید به پارسایی و کوشیدن در آن و پاکدامنی و درستی ورزیدن.(نهج البلاغه، نامه 45)براین اساس این طرز فکر که همیشه نیازهای دیگران بر نیازهای شخصی مقدم است، یک دیدگاه افراطی است. بلکه راه میانه و معتدل، بررسی شرایط و تک تک موارد و اولویت بندی لازم است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه