مگر فدک به فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و فرزندان او تعلق نداشت پس چرا امیرمؤمنان (علیه السلام) در دوره خلافت فدک را برنگرداند؟

برخی عدم بازپس گیری فدک از سوی علی (علیه السلام) در دوره تصدی خلافت ایشان را علامت رضایت امام به حکم تصرف فدک از سوی خلفاء می دانند و با این مدعا در صدد پاک نمودن مسئله غصب حق واقعی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) و بی حرمتی های صورت گرفته هستند! در پاسخ چند نکته ارائه می شود: 1- هنگامی که امر خلافت به علی (علیه السلام) رسید درباره باز گرداندن فدک خدمتش سخن گفتند، فرمود: «انّی لاستحیی من اللَّه ان اردّ شیئا منع ابوبکر و امضاه عمر؛ [1] من از خدا شرم دارم چیزی را که ابوبکر منع کرد و عمر بر آن صحه نهاد به صاحبان اصلیش بازگردانم». در حقیقت امام (علیه السلام) با این سخن؛ هم بزرگواری و بی اعتنائی خود را نسبت به فدک به عنوان یک سرمایه مادی و منبع درآمد، نشان می دهد و هم مانعین اصلی این حق را معرفی می کند! 2- پیشوایان معصوم (علیهم السلام) در پاسخ به پرسش چرایی باز نستاندن فدک از سوی امیرمؤمنان (علیه السلام) در دوره خلافت، هماره از این ظلم صورت گرفته یاد کرده، ستاندن حق خویش را به پروردگار واگذاری کرده اند؛ امام صادق (علیه السلام) در پاسخ به ابی بصیر این گونه فرمود: «برای این که ظالم و مظلوم هر دو به پیشگاه خداوند وارد شدند، خداوند به مظلوم اجر و پاداش داد و ظالم را عقاب نمود، از این جهت آن حضرت خوش نداشت چیزی را پس بگیرد که خداوند غاصب آن را عقاب کرده و به مظلوم آن پاداش داده است»[2]. 3- در روایات درباره راز برنگرداندن فدک، بر محافظت از حقوق مؤمنان و نادیده گرفتن حق خود اشاره شده است؛ امام کاظم (علیه السلام) می فرمود: «حق ما اهل بیت را از کسانی که به ما ظلم کرده اند، جز خدا نمی گیرد، ما اولیای مؤمنان هستیم به نفع آنها حکم می کنیم و حقوق آنها را از کسانی که به آنان ظلم نموده اند می ستانیم و برای خودمان در این باره تلاش نمی کنیم»[3]. امام رضا (علیه السلام) فرمود: «ما اهل بیت هر گاه خداوند ما را ولایت دهد حقوق ما را خودش اخذ می کند، ما ولی مؤمنین هستیم و فقط حقوق آنها را حفظ می کنیم و حق آنان را از ظالمین می گیریم، و از حق خود منصرف می شویم»[4]. 4- اگر امام در دوران قدرت، فدک را از دست عاملان خلفا پس می گرفت، بدیهی بود که متهم به دنیاگرایی می شد و اتهام مخالفینی چون معاویه و پیروانش را مبنی بر این که امام منافع خویش را در نظر می گیرد قوت می بخشید[5] و خود حضرت در نامه ای که به عثمان بن حنیف نوشته، می گوید: «آری از میان آنچه که آسمان بر آن سایه افکنده، تنها فدک در اختیار ما بود که گروهی بر آن هم حسادت ورزیده و گروه دیگری آن را سخاوت مندانه رها کردند، بهترین حاکم خداست. مرا با فدک و غیر فدک چه کار؟ در حالی که جایگاه فردای هر کس قبر اوست که در تاریکی آن، آثارش محو و اخبارش ناپدید می شود». [6] 5- امام علی (علیه السلام) در زمان خلافت، آزادی عمل کامل نداشت و در صورت انجام چنین کاری، فریاد مخالفین بر می خواست که علی (علیه السلام) بر خلاف سیره شیخین عمل می کند، و «پس دادن فدک به وارثان فاطمه (سلام الله علیها)» پراکندکی لشکریان و شورش اهل بدعت را در پی داشت؛ نکته مهمی که امیرمؤمنان (علیه السلام) نیز بدان اشاره نموده بود[7]. به دو قضیه ذیل درباره تغییر جای منبر و نماز تراویح که از تعصب مردم به سیره شیخین گواهی می دهد، بنگیرد: خلفاء منبر موجود در مسجد النبی (صلی الله علیه و آله و سلم) را از محلّی که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گذارده بود برداشتند و جای او را عوض کردند وقتی آن حضرت در دوره خلافت خواست منبر را به جای اوّلی که رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) گذارده بود برگرداند فریاد مردم برخاست و زیر بار نرفتند که بر خلاف سیره شیخین عمل شود! عمر بر خلافت دستور رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) با اعلان و ترویج یک بدعت، دستور داد مردم در رمضان نماز مستحب را به جماعت بخوانند؛ زمانی که امیرمؤمنان (علیه السلام) در دوره خلافت خود، مردم را از نماز تراویح به جماعت منع نمود فریادها بلند شد که علی می خواهد بر خلاف حکم خلیفه عمر رفتار نماید. ازاین رو امام در مسئله بازستانی فدک، از روی ناچاری صبر پیشه کرد، مخصوصاً که صاحب حق هم از دنیا رفته بود[8]. 6- اگر فدک به عنوان یک زمین حاصل خیز هم بازگردانده می شد بهای غصب آن که جسارت به حضرت زهرا (سلام الله علیها) است جبران نمی شد و بی شک این مسئله باید برای قیامت بماند. امام کاظم (علیه السلام) در جواب این سؤال که چرا امیرالمؤمنین (علیه السلام) در زمان خلافت ظاهری خود فدک را برنگردانید فرمود: «ما اهل بیتی هستیم که ولی و صاحب اختیار امور ما خداوند عز و جل است و جز او حق ما را از ظالمین بر ما نمی گیرد»[9].  .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه