منظور از توحيد در الوهيت چيست؟

يکي از اقسام توحيد، توحيد در الوهيّت است که بر اساس آن، تنها موجودي که شايستگي پرستش و عبادت دارد، خداوند يکتاست. شعار توحيدي اسلام و کلمه طيبه لا اله الاّ الله به صورت آشکار بر توحيد در الوهيّت تأکيد مي ورزد. الوهيت در لغت به معناي خدايي، ربوبيّت، معبوديّت و خدا بودن است. و در اصطلاح صوفيه نام مرتبه اي است جامع تمامي مراتب اسماء و صفات. صاحبِ «الانسان الکامل» گويد: الوهيّت شمول مراتب الهيه و کونيه و دادن هر صاحب حقي است حقش را از مرتبه وجود و الله نام صاحب اين مرتبه است و آن جز براي ذات واجب الوجود نيست و بدين سبب بلندترين مظاهر ذات الوهيت است زيرا او بر هر مظهري احاطه دارد. يکي از اوصاف يگانه خداوند که به هيچ وجه بر غير او حمل نمي شود صفت الوهيت است. اله به لحاظ صرفي، بر وزن «فعال» است و فعال در برخي استعمالات به معناي مفعول به کار مي رود. مانند «کتاب» که به معناي «مکتوب» نوشته شده به کار مي رود. در اينکه ريشه اله چيست اختلاف نظر وجود دارد ولي بر طبق ديدگاه شايع، اله به معناي معبود است. و بر شيئي اطلاق مي شود که مورد عبادت قرار گرفته است، يا شايسته عبادت است. البته گروهي نيز معتقدند که اله به همان معنايي است که در فارسي از آن به خدا تعبير مي کنيم. با توجه به معناي اله، توحيد در الوهيت عبارت است از اعتقاد به اينکه تنها معبود حقيقي و تنها موجودي که شايسته و سزاوار پرستيدن است خداست. توحيد در الوهيت اهميت خاصي دارد و اساسا مخالفت اصلي مشرکان عربستان با همين اصل اعتقادي بوده است. قرآن کريم گواهي مي دهد که مشرکان عرب به توحيد در خالقيت باور داشته اند وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلِ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ. و اگر از آنها بپرسي چه کسي آسمان ها و زمين را آفريده است؟ مسلما خواهند گفت خدا! ولي مشکل آنان در بخش هاي ديگر توحيد، به ويژه توحيد در الوهيّت و ربوبيّت بوده است. از اين رو قرآن کريم تأکيد بليغي بر اين قسم از توحيد داشته است. تا از انحراف بزرگي که نه تنها در ميان مشرکان عرب بلکه در بين غالب مشرکان تاريخ رواج يافته بود جلوگيري کند. بر همين اساس شعار توحيدي اسلام، به طور خاص، بر محور توحيد الوهيّت مي گردد و تعابيري مانند: لا اله الا الله، لا اله الاّ هو، لا اله الاّ أنا، آشکارا هر گونه معبود راستيني را غير از ذات الهي، انکار مي کنند. ممکن است پس از روشن شدن معناي توحيد الوهيت اين پرسش مطرح شود که چرا مقام الوهيت تنها زيبنده ذات مقدس خداوند است و ديگران در خور چنين مقامي نيستند؟ براي پاسخ به اين پرسش ابتدا بايد به سئوال ديگري جواب داد: اصولا چه موجودي شايستگي دارد که انسان آن را اله و معبود خويش قرار دهد؟ در پاسخ بايد گفت: با دقت در معناي الوهيت معلوم مي شود که موجودي شايسته اين مقام است که از هر جهت کامل بوده، فاقد هرگونه ضعف و نقص و محدوديت باشد. موجودي که هستي بخش کل جهان و از جمله انسان است و اسباب کمال را فراهم آورده و او را در راه وصول به سعادت حقيقي خود رهنمون ساخته است، موجودي که مالک و صاحب اختيار انسان هاست و امور عالم و آدم به دست قدرت اوست، بي گمان اوصاف بالا اوصاف انحصاري خداوند متعال است؛ خدايي که بر اساس توحيد ذاتي، ذاتي يگانه و بي همتا دارد و وجود، مثل و نظيري براي او ممتنع است. بنابراين خداي هستي به دليل اوصاف کمال بي منتهايش، شايستگي الوهيّت را دارد و از آنجا که چنين خداي، واحد و يگانه است، اله و معبود حقيقي جهان نيز واحد و يگانه است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه