ولایت فقیه رو امام خمینی(ره) طرح ریزی کردند یا کس دیگری؟ فرق بین ولایت فقیه و ولایت مطلقه فقیه چیست؟

ولایت فقیه موضوعی نیست که مرحوم امام آن را ابداع کرده باشند بلکه این موضوع پیشینه ای به قدمت فقه اسلامی دارد و از دیر باز مورد توجه فقهاء بوده است این مساله به قدری در نزد علما روشن بوده است که علمای بزرگی مانند؛ محقق اردبیلی در کتاب مجمع الفائده و البرهان (قم:موسسه نشر اسلامی ،1403،ج 12،ص28)و محقق کرکی در رسائل محقق الکرکی (قم:مکتبه آیت الله العظمی مرعشی ،1409،ج 1،ص 142)محقق نراقی در عوائد الایام (مکتبه العلام السلامی 1417 ،ص 536-538)میر فتاح مراغی در العناوین (قم:مؤسسه نشر اسلامی ،1417، ج 2،ص 563)و محمد حسن نجفی در جواهر الکلام (تهران:دار الکتب السلامیه ،1376 ج 16 ص 178)در این مساله ادعای اجماع فقها را مطرح نموده اند حتی صاحب جواهر عموم ولایت فقیه را از مسلمات یا ضروریات در نزد فقها می داند (جواهر الکلام ،ج16 ،ص 178)1) حضرت امام خمینی ره این نظریه را تا آن حد بدیهی می شمارند که می فرمایند: «قضیه ولایت فقیه، بعد از تصور اطراف، موضوع، محمول و مورد آن به گونه ای روشن است که از مسایل نظری شمرده نمی شود و احتیاجی به بحث و دلیل ندارد»(البیع قم:اسماعیلیان ،ج2،ص 467)بنابراین مساله ولایت فقیه موضوعی نبوده است که مرحوم امام آن را ابداع کرده باشد و پیوند عمیقی با فقه اسلامی داشته و از دیر باز مورد توجه فقها بوده است هر چند در طول تاریخ تشیع به دلیل دور بودن فقها از حکومت و فراهم نبودن زمینه های آن و شرائط خاص سیاسی و اجتماعی در پاره ای موارد این مساله کمتر بسط داده شده است ( در این زمینه به کتاب پیشینه نظریه ولایت فقیه ،مصطفی جعفر پیشه فرد قم :دبیرخانه مجلس خبرگان و کتاب اندیشه های سیاسی شیعه در عصر غیبت ، علی کربلائی پازوکی قم: نشر معارف مراجعه نمایید)در مورد اختیارات و محدوده ولایت فقیه دو دیدگاه عمده وجود دارد ؛ یک دیدگاه معتقد است که حوزه اختیرات ولی فقیه محدود به امور حسبیه( اموری که شارع مقدس راضی به تعطیل شدن آن نیست مانند ولایت بر صغار و محجورین و..)و امور ضروری جامعه است از این دیدگاه به ولایت مقیده فقیه تعبیر می شود مرحوم آیت الله نائینی و آیت اله خویی قائل به این نظریه بودند در مقابل این دیدگاه ، دیدگاه فقهایی است که معتقدند ولی فقیه تمام اختیارات پیامبر و امامان معصوم را در باب حکومت وسیاست دارا هستند و حوزه اختیارات او محدود به امور حسبیه نیست از این دیدگاه به ولایت مطلقه فقیه تعبیر می شود بسیاری از فقها و در راٌس آنها مرحوم امام قائل به این دیدگاه هستند تفاوت این دو دیدگاه در این جا آشکار می شود که به عنوان مثال اگر توسعه خیابانی متوقف بر تخریب مسجدی شد بر اساس دیدگاه اول این کار در صورتی برای ولی فقیه جایز است که ضروری بشود و به اصطلاح کارد به استخوان برسد. اما براساس دیدگاه دوم همین که مصلحت مسلمانان اقتضای این امر را داشته باشد ولی فقیه می تواند این کار را انجام بدهد -البته روشن است که ولایت فقیه در این مورد محدود به رعایت احکام اسلامی و در چارچوب آن و بر اساس مصالح مسلمانان است - در حقیقت دیدگاه اول یک موضع انفعالی نسبت به امور جامعه دارد در حالیکه دیدگاه دوم دیدگاهی فعال و پویا نسبت به مسائل و مشکلات جامعه دارد .( برای اطلاع بیشتر ر.ک به کتاب ولایت فقیه ،ولایت فقاهت وعدالت ،عبدالله جوادی آملی ، قم :مرکز نشر اسرا و کتاب نگاهی گذرا به نظریه ولایت فقیه ،محمد تقی مصباح یزدی ، قم: مؤسسه آموزشی و پژو هشی امام خمینی ره و کتاب دین و دولت در اندیشه اسلامی ،محمد سروش قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه). .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه