در جهان علم گفته می شود که ماده خود به خود به وجود نمی آید و ماده و انرژی می توانند به هم تبدیل شوند. بنا بر این خداوند متعال این جهان را از چه آفریده است؟ آیا خداوند جهان از هیچ (عدم) بوجود آورده است؟

مباحث در مورد «ماده» گاهی فیزیکی و طبیعی است و گاهی متافیزیکی، فلسفی و کلامی است. دو نظریه در میان دانشمندان علوم طبیعی و فیزیک در مورد ازلیت ماده وجود دارد: 1- نظریه ای که معروف به قانون«ترمودینامیک» است؛ بر اساس این قانون جهان ابدی نیست زیرا دنیا همواره به سوی حرارت پست مشابهی در حرکت است و روزی که به آن درجه از حرارت پست مساوی برسد دیگر در آن جا اثری از حیات نخواهد بود. به این ترتیب اثبات می کنند که موجودات مادی انتها دارند و چون انتها دارند پس باید ابتدا نیز داشته باشند زیرا اگر جهان آغازی نداشت و از اول موجود بود، باید پیش از این چنین مرگ و رکودی حادث شده باشد. طبق قانون ترمودینامیک نه تنها ثابت شده که جهان ابتدایی داشته و از عدم به وجود آمده است، بلکه دانشمندان فیزیک توانستند عمر جهان را نیز از بدو پیدایش تا کنون تعیین کنند. [1] نظریه دوم که معروف به قانون «لاوازیه» است بیان می دارد که ماده از بین نمی رود بلکه تبدیل به به انرژی می شود و انرژی تبدیل به ماده. هر چند به نظر می رسد این دو نظریه با هم تنافی ندارند چون قانون ترمودینامیک مربوط به فعالیت و حرکت و جنبش و ساختار و نظم موجود است و قانون لاوازیه هم مربوط به اصل بقاء و وجود ماده یا انرژی، گر چه صورتها و نظم ساختاری دگرگون می گردند. از نظر مباحث متافیزیکی و فلسفی و کلامی نیز دو نظریه است. یکی عقیده معروف بیان متکلمین: که جهان را حادث زمانی می دانند و از همین طریق وجود خداوند (واجب الوجود) را اثبات می نمایند. نظریه دوم مربوط به حکما و فلاسفه است: اینان می گویند جهان هستی چه ازلی باشد یا نباشد در ذات خود محتاج و ممکن است و به اصطلاح حادث ذاتی است و چون ذاتا حادث است پس محتاج به واجب الوجود است. البته برای کسانی که با مفاهیم فلسفی آشنا نیستند تصور موجودی که ازلی باشد و در عین حال وجودش را از دیگری گرفته باشد مشکل است چون در نظر عامه مردم علیت در جائی است که دو شیء متعاقبا تحقق پیدا کنند، و نمی توانند علت و معلولی را تصور کنند که تخلف زمانی از هم ندارند چنان که غربیها و متکلمین نیز چنین می اندیشند و می گویند باید بین علت و معلول تأخر زمانی باشد و الا اگر چیزی همیشه موجود باشد دیگر نیازی به علت ندارد. ولی فلاسفه که مفاهیم را با دقت، تحلیل و تحقیق می نمایند، معتقدند که بین علت و معلول ترتب عقلی و مرتبه ای لازم است نه ترتب زمانی و معلولات دارای حدوث ذاتی هستند یعنی عدم و نیستی در مرتبه ذاتشان قرار دارد و چون وجود، عین یا جزء حقیقت ذات آنها نیست، پس و لو این که در عالم هستی و واقع همیشه موجود باشند برای همیشه محتاج هستند و احتیاج و نیاز آنها ازلی و ابدی است. [2] از نظر فلاسفه اسلامی چون جوشش فیض از اقتضاء ذات خداوند است، ازلیت جهان ماده امر محالی نیست و ممکن است، هر چند ازلی نبودن آن نیز ممکن است و ممتنع نیست، چون احتمال می دهیم ماده در ذات خود اقتضاء محدودیت داشته باشد و بی انتها و نامتناهی نباشد. پس در خلقت جهان اگر نظر به مخلوق داشته باشیم خلق از عدم است چون هر صورتی و هر هیئتی مسبوق به عدم است و قبلا نبوده است و دائما در حال تغییر و تبدیل است و نیز از این نظر عدم در ذات ممکنات تقرر دارد و همه عدم می باشند و با فیض حق موجود می شوند پس از عدم خلق شدند و اگر نظر به خالق داشته باشیم خلق از عدم نیست چون منشأ همه موجودات وجود سرمدی خداوند و واجب الوجود است، پس خلق از عدم معنا ندارد. [3] نکته پایانی این که: این بحث ها در جایی است که مراد شما در سؤال، دانستن ماده نخستین عالم ماده نباشد، که این، خود بحث دیگری را می طلبد و آن چه ما در این نوشتار بر آن بودیم که بیان کنیم، این است که حتی اگر فهمیدیم که ماده نخستین این عالم چیست، هیچ دلیلی ما را ملزم نمی کند که بگوئیم این ماده باید از ماده دیگری خلق شده باشد و خلق از عدم معنا ندارد بله چنین چیزی در باره ممکنات مثل انسانها درست است که اگر بخواهند چیزی را خلق و درست کنند، باید ماده آن قبلا وجود داشته باشد و آنها این توانایی را ندارند که از عدم خلق کنند اما در باره واجب تعالی چنین چیزی صحیح نیست یعنی هیچ اشکالی ندارد که خداوند آن ماده نخستین را از عدم خلق کرده باشد. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه