آیه ۶۱ سوره مبارکه انفال، وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا وَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ، چگونه با جنگ ابتدایی یا آیه ۳۹ همین سوره، وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّى لاَ تَکُونَ فِتْنَةٌ وَیَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلّه فَإِنِ انتَهَوْاْ فَإِنَّ اللّهَ بِمَا یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ، تناسب و هماهنگی دارد؟ چون ممکن است کفار اساسا مایل به شروع جنگ نباشند یا پس از آن بخواهند از جنگ دست بکشند.متشکرم

همان طور که می دانید جهاد در اسلام چند قسم است از جمله :- جهاد ابتدایی، یعنی جهاد برمبنای اینکه اگر دیگران، غیرمسلمان باشند و مخصوصاً اگر مشرک باشند، اسلام اجازه می دهد که مسلمین ولو اینکه سابقه عداوت و دشمنی هم با آنها نداشته باشند به آنها حمله کنند برای از بین بردن شرک. شرط این نوع جهاد این است که افراد مجاهد باید بالغ و عاقل و آزاد باشند و انحصاراً برمردها واجب است نه بر زنها. و در این نوع جهاد است که اذن پیامبر یا امام و یا منصوب خاص پیامبر و امام شرط است. از نظر فقه شیعه این نوع جهاد جز در زمان حضور امام یا کسی که شخصاً از ناحیه امام منصوب شده باشد جایز نیست.- جهاد دفاعی، و آن جایی است که حوزه اسلام مورد حمله دشمن قرار گرفته، به این معنا که دشمن یا قصد دارد بر بلاد اسلامی استیلا پیدا کند و همه یا قسمتی از سرزمینهای اسلامی را اشغال کند، یا قصد استیلای بر زمینها را ندارد، قصد استیلای برافراد را دارد و می خواهد بیاید یک عده افراد را اسیر کند و ببرد، یا حمله کرده و می خواهد اموال مسلمین را به شکلی برباید، و یا می خواهد به حریم و حرم مسلمین، به نوامیس مسلمین، به اولاد و ذرّیة مسلمین تجاوز کند، در اینجا برعموم مسلمین اعمّ از زن و مرد و آزاد و غیر آزاد واجب است که در این جهاد شرکت کنند و در این جهاد إذن امام یا منصوب از ناحیه امام شرط نیست (1). اما درباره ی ارتباط و تناسب آیه 61 سوره مبارکه انفال با آیه ی 39 آن سوره و جنگ ابتدایی و صلح مطرح شده در آنها می توان گفت: با توجه به آیات 38 تا 40 سوره مبارکه انفال(2)، گر چه ظاهر آیه 39 جهاد ابتدائی با کفار و مشرکان را شامل است اما همین جهاد ابتدائی مشروط به اتمام حجت ظاهری و قوّه و عِدّه و عُدّه است که در آیه 60 به آن تصریح گردیده است(3). و در موقع جهاد هر چند ابتدائی، طبق آیه 61 اگر لازم شد و یا کفار و مشرکین در خواست کردند بنابر صلاح دید رسول خدا و امام معصوم (صلوات الله و سلامه علیهم اجمعین) می شود صلح کرد و از طریق فرصت صلح به اهداف مورد نظر از این نوع جهاد رسید. و عدم تمایل کفار نسبت به شروع جنگ یا تمایل آنها به دست کشیدن از جنگ منوط و مشروط به دست کشیدن از شرک و فساد و عدم تعرض آنها به کیان اسلام و مسلمانان است4. و در فرض اول یعنی عدم تمایل کفار نسبت به شروع جنگ، بعد از دعوت آنها به توحید و اسلام و اتمام حجت عقلی و شرعی، شروع جهاد به هیچ عنوان معنای اجبار بر دین و سلب آزادی و اختیار نیست و اگر هم باشد از موارد مجاز است چون شرک هیچ مجوز عقلی و شرعی ندارد(4). (دقت کنید)پی نوشت:1. ر. ک: مجموعه آثار شهید مطهری، ج14، صلح امام حسن (علیه السلام)، ص624.2. «قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا إِنْ یَنْتَهُوا یُغْفَرْ لَهُمْ ما قَدْ سَلَفَ وَ إِنْ یَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّتُ الْأَوَّلِینَ (38) وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ فَإِنِ انْتَهَوْا فَإِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (39) وَ إِنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلاکُمْ نِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصِیرُ (40)؛ به کسانى که کافر شدند بگو: چنانچه از مخالفت بازایستند (و ایمان آورند) گذشته آنها بخشوده خواهد شد و اگر به اعمال سابق باز گردند سنت خداوند در گذشتگان در باره آنها جارى می شود (38). و با آنها پیکار کنید تا فتنه (شرک و سلب آزادى) بر چیده شود و دین (و پرستش) همه مخصوص خدا باشد و اگر آنها (از راه شرک و فساد باز گردند و از اعمال نادرست) خود دارى کنند (خداوند آنها را مى پذیرد) خدا به آنچه انجام مى دهند بیناست(39). و اگر سرپیچى کنند بدانید (ضررى به شما نمى زنند) خداوند سرپرست شماست، او بهترین سرپرست و بهترین یاور است(40)».3. « وَ أَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ وَ مِنْ رِباطِ الْخَیْلِ تُرْهِبُونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَ عَدُوَّکُمْ وَ آخَرِینَ مِنْ دُونِهِمْ لا تَعْلَمُونَهُمُ اللَّهُ یَعْلَمُهُمْ وَ ما تُنْفِقُوا مِنْ شَیْ ءٍ فِی سَبِیلِ اللَّهِ یُوَفَّ إِلَیْکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تُظْلَمُونَ (60) وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ (61) وَ إِنْ یُرِیدُوا أَنْ یَخْدَعُوکَ فَإِنَّ حَسْبَکَ اللَّهُ هُوَ الَّذِی أَیَّدَکَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِینَ (62) وَ أَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً ما أَلَّفْتَ بَیْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لکِنَّ اللَّهَ أَلَّفَ بَیْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ (63) یا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَسْبُکَ اللَّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (64)؛ در برابر آنها (دشمنان) آنچه توانایى دارید از نیرو آماده سازید (و همچنین) اسبهاى ورزیده (براى میدان نبرد) تا به وسیله آن دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید و (همچنین) گروه دیگرى غیر از اینها را که شما نمى شناسید و خدا مى شناسد و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعى اسلام) انفاق کنید. به شما باز گردانده مى شود و به شما ستم نخواهد شد(60). و اگر تمایل به صلح نشان دهند، تو نیز از در صلح درا، و بر خدا تکیه کن که او شنوا و داناست(61). و اگر بخواهند تو را فریب دهند خدا براى تو کافى است او همان کسى است که تو را با یارى خود و مومنان تقویت کرد(62)». 4. ر. ک: تفسیر نمونه، ج 7، ص 164 - 168؛ ج 7، ص221 - 234؛ ترجمه المیزان، ج 9، ص 98 - 99؛ ج9، ص 150 - 151. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه