تکالیف و وظایف منتظران از جمله وظائف اصلی هر یک از شیعیان، آن است که در هر زمان تکلیف و وظیفه خویش را نسبت به امام زمان خویش بداند و با عمل بر طبق آن، موجبات رضایت و خوشنودی امام خویش را برآورده سازد. یکی از مهمترین منابع در خصوص فراگیری و شناخت این وظائف، روایاتی است که از ائمه معصومین (علیهم السلام) به دست ما رسیده است و ما با رجوع به آنها می توانیم با وظائف خود بویژه در زمان غیبت حضرت ولی عصر(عج) آشنا شویم. در ادامه با استناد به برخی از این روایات بیشتر با وظائف و تکالیف خود در زمان غیبت حضرت آشنا خواهیم شد. ۱/ امام شناسی

تکالیف و وظایف منتظران از جمله وظائف اصلی هر یک از شیعیان، آن است که در هر زمان تکلیف و وظیفه خویش را نسبت به امام زمان خویش بداند و با عمل بر طبق آن، موجبات رضایت و خوشنودی امام خویش را برآورده سازد. یکی از مهمترین منابع در خصوص فراگیری و شناخت این وظائف، روایاتی است که از ائمه معصومین (علیهم السلام) به دست ما رسیده است و ما با رجوع به آنها می توانیم با وظائف خود بویژه در زمان غیبت حضرت ولی عصر(عج) آشنا شویم. در ادامه با استناد به برخی از این روایات بیشتر با وظائف و تکالیف خود در زمان غیبت حضرت آشنا خواهیم شد. ۱/ امام شناسی دعای نورانی وجود مبارک امام صادق(علیه‌السلام) نخستین وظیفه انسان اهل انتظار را تبیین می کند:اللّهمّ! عرّفنی نفسک، فانّک إن لم تعرّفنی نفسک لم أعرف نبیّک. اللّهمّ! عرّفنی رسولک، فإنّک إن لم تعرّفنی رسولک لم أعرف حجّتک. اللّهمّ! عرّفنی حجّتک، فإنّک إن لم تعرّفنی حجّتک ضللت عن دینی.(۱) شناخت امامت و امام، اولین وظیفه مؤمن اهل انتظار است، که بر اساس معرفت توحید و شناخت نبوّت استوار می گردد، چون دانستیم پیامبر خلیفه خداوند است و بر اساس امر و وحی او سخن می گوید و کار می کند، آن گاه می بایست امام را در پرتو معرفت پیامبر بشناسیم، وگرنه می پنداریم مسئله امامت را می توان تحت لوای سقیفه به سامان رسانید. از آنجا که امامت جز نیابت رسالت نیست و نائب جز سخن منوب عنه را نمی گوید، آن که منوب عنه را شناخت، به معرفت نائب او بار می یابد و چون بدین پایه رسید، مشکلات علمی و عملی اش حل خواهد شد؛ یعنی وقتی به این معرفت بار یافت و از مجرای امامت و نبوّت به توحید مرتبط شد، آن گاه در فکر و عمل، به غیر دین سر نخواهد سپرد و در تمامی عرصه های زندگی دین سالار خواهد بود. در عرصه امور اجتماعی، به مردم سالاری غیر دینی تن نخواهد داد و قانون را بر محور «امر الله» خواهد دانست نه «امر الناس»، از این رو به قانونی جز قوانین الهی که از بیان و بنان و تبیین مقام والای نبوّت و امامت جاری می گردد تسلیم نخواهد شد. شکی نیست که منتظران وجود مبارک ولی عصر(عج) که در مکتب انتظار صادقانه درس صلاح و اصلاح آموخته اند، می باید افزون بر دعای زبانی برای تعجیل در فرج وجود مبارک امامشان، با زبان حال و استعداد نیز چنان باشند. بر همین اساس، آن که انتظارش حقیقی و ترقّبش صادق باشد، می تواند از عمق جان خویش با زبان حال و قال فرج میمون و خجسته امام خویش را از خداوند سبحان مسئلت دارد ۲/ پویایی و تلاش ادراک صحیح و روشن معنای انتظار اقتضا می کند که انسانِ منتظر حرکتی دائمی و تلاشی پویا داشته باشد، تا بر اثر آن خود و جامعه خویش را مهیای ظهور امام منتظَر(عج) سازد. فرمایش وجود مبارک امام صادق(علیه‌السلام) کهلیعدنّ أحدکم لخروج القائم و لو سهماً (۲) چراغ روشنایی بخش این راه خجسته است. لحظه میمون ظهور ناپیداست و این خود سبب می شود تا هر لحظه بی صبرانه در انتظار طلوع مبارکش باشیم. این انتظار عاقلانه در پرتو کلام نورانی صادق آل محمّد(علیهم‌السلام) ما را بر آن می دارد که خویش را با حرکت و تلاش در راه استعدادیابی و زمینه سازی ظهور حضرتش و فراخور خود حتی به اندازه مهیا کردن تیری، آماده حضورش سازیم. آنچه هست این تیر، گاه تیر بیان و بنان است و گاه تیری درخور سایر عرصه های علمی و نظامی. یا باید توانمند باشیم که معارف الهی را شرح و تفسیر کنیم و توسعه دهیم و نشر و ابلاغ کنیم و با تمییز عقل از حسّ و قیاس و وهم و استحسان و خیال و مغالطه، در صیانت این چراغ نورانی بکوشیم؛ یا با تسلط به فن آوری های گوناگون در عرصه های مختلف به ویژه در زمینه دفاع نظامی مهیّای رویارویی با آنانی باشیم که زعم خاموشی شعله فروزان وحی را در سر می پرورانند، گرچه داشتن هر دو سلاح، مطلوب تر است. آن که به انتظاری تهی از رزم آوری و مجاهده دل خوش می دارد و گمان می کند بی آمادگی برای جهاد و شهادت می توان منتظر موعود موجود بود، خیالی باطل دارد و کار انتظارش به سامان نخواهد رسید. ۳/ تخلق به کرائم اخلاقی شکی نیست که منتظران وجود مبارک ولی عصر(عج) که در مکتب انتظار صادقانه درس صلاح و اصلاح آموخته اند، می باید افزون بر دعای زبانی برای تعجیل در فرج وجود مبارک امامشان، با زبان حال و استعداد نیز چنان باشند. بر همین اساس، آن که انتظارش حقیقی و ترقّبش صادق باشد، می تواند از عمق جان خویش با زبان حال و قال فرج میمون و خجسته امام خویش را از خداوند سبحان مسئلت دارد. برای نیل به چنین مرتبه ای انسان منتظر می بایست به دانش خود عمل کند و مجهولات را بپرسد؛ نیز خیرخواه همگان باشد و کینه کسی را در دل نپرورد، چرا که قلب کین آلوده شایسته بذرافشانی معرفت و محبت ولی عصر(عج) نیست. منتظر حقیقی را بایسته است که به غیر خدا تکیه نکند و جز به او امید نبندد و مراقب سرزمین قلبش باشد و این کالای ثمین را به ثمن بخس شهوت و غفلت نفروشد، زیرا ارائه دهنده چنین کالایی جز دشمن آشکار انسان نیست و ابلیس چون چنین معامله ای کند، ثمن و مثمن را با هم می برد و چیزی جز خسران و زیان بهره فروشنده نخواهد شد. آن که دین و اخلاقش را به شیطان بفروشد، شیطان تمام هویت انسانی او را می ستاند و چون چنین کرد، همه را در مسیر تباب و تباهی خویش هزینه خواهد کرد و آن گاه چنین انسانی مصداق بارز (خَسِرَ الدُّنیا والاءخِرَة)(۳) خواهد بود. ترک تعلق به مظاهر دنیای مذموم، زمینه طهارت روح و پاکی ضمیر انسان منتظر را فراهم می آورد؛ آن گاه به لطف خدای سبحان صاحب شامّه ای می شود که عطر دل انگیز حضور مولای خویش را استشمام می کند و مستانه می سراید: «سحر از بسترم بوی گل آیو»(۴). نه تنها با این شامّه بوی خوش یار را درمی یابد، رایحه عفن دنیازدگی، دنیاخواهی، نفاق و تفرقه افکنی را نیز تشخیص می دهد و از حریم هلاکت بار آن نیز دوری خواهد کرد. ۴/ تعالی فرهنگ، مدیریت، شهامت و شجاعت معنای حقیقی انتظار، تحصیل شرایط حضور و ظهور ولی عصر(عج) است و هر که در این مسیر مجاهده نکند، انتظارش به حقیقتِ انتظار موصوف نمی شود. ترک تعلق به مظاهر دنیای مذموم، زمینه طهارت روح و پاکی ضمیر انسان منتظر را فراهم می آورد؛ آن گاه به لطف خدای سبحان صاحب شامّه ای می شود که عطر دل انگیز حضور مولای خویش را استشمام می کند و مستانه می سراید: «سحر از بسترم بوی گل آیو». نه تنها با این شامّه بوی خوش یار را درمی یابد، رایحه عفن دنیازدگی، دنیاخواهی، نفاق و تفرقه افکنی را نیز تشخیص می دهد و از حریم هلاکت بار آن نیز دوری خواهد کرد برپایه روایات تشریح وقایع پس از ظهور، هنگام قیام ولی عصر(عج) دست لطف الهی بر سر امت کشیده و عقل هایشان کامل می گردد و بردبار می شوند. این رشد و بالندگی چیزی نیست که نیازی به زمینه سازی نداشته و انسان ها ناگاه و یکباره از نادانی به دانایی رسند. تعالی سطح فرهنگ، تعقل و فهم عمومی، نخستین زمینه لازم جهت ادراک پیام انسان کامل و ظهور ولی مطلق خداست و این مهم از گرانمایه ترین وظایف منتظران آن حضرت است، زیرا جامعه ای که از سطح فرهنگ والاتر و بالاتری برخوردار باشد، معارف الهی را که امام(علیه‌السلام) عرضه خواهد کرد بهتر ادراک و در برابر هجوم امواج جهل و کینه بهتر ایستادگی و دفاع می کند. نه خود گرفتار جهل و تجاهل می گردد و نه اجازه می دهد از جهل دیگران سوء استفاده شود. وظیفه دیگر اهل انتظار، رشد و تعالی بخشیدن به تدبیر امور، مدیریت های اجتماعی و اکمال ملکات شهامت و شجاعت است، زیرا دین و اجرای احکام حیات بخش آن همواره به این چهار عنصر محتاج است و به فرموده امام باقر(علیه‌السلام) شجاعت، صلابت و نفوذ در اجرای احکام الهی از ویژگی های یاران وجود مبارک امام زمان(عج) است:اجری من لیث و أمضی من سنان(۵) و چون جامعه اسلامی در رشد و تعالی فرهنگ و خردورزی از سویی و بالندگی شجاعت، شهامت و مدیریت از سوی دیگر به نصاب خود رسید، زمینه ظهور حجت مطلق الهی فراهم می گردد. ۵/ اقتدا به سنت و سیره پیامبر و امامان(علیهم‌السلام) امام عصر(عج) احیا کننده آموزه های نورانی قرآن و معارف پیامبر اکرم و ائمّه هدی(علیهم‌السلام) است. رهاورد امام عصر(عج) همان اسلام ناب و معارف والای پیامبر عظیم المنزله اسلام است که از خزائن الهی عرضه داشت و امامان معصوم(علیهم‌السلام) یکی پس از دیگری این حقیقت را در بیان و سیره خویش پاس داشتند. راه امام عصر(عج) جز راه قرآن و عترت نیست و منتظر امام عصر(عج)، می بایست با قرآن و آموزه هایش از سویی و با سیره و معالم عترت از سویی دیگر آشنا باشد، تا بتواند خویش را در پرتو انوار روح بخش آن ها نهد و با اقتدای به آنان خود را برای حضور در محضر امام زمان(عج) آماده سازد. پاورقی: ۱ ـ الکافی، ج۱، ص۳۳۷/ ۲ ـ الغیبه، نعمانی، ص۳۲۰/ ۳ ـ سوره حجّ، آیه ۱۱/ ۴ ـ دیوان اشعار بابا طاهر، قسمت اول. ۵ ـ بصائر الدرجات، ص۲۴؛ بحار الانوار، ج۵۲، ص۳۱۸/ فرآوری: امیر رضا عرب بخش مهدویت تبیان منبع: مجله الکترونیکی اسراء .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه