با توجه به اینکه نفس کشی گناه است پس چرا باید جلوی نفس خود را بگیریم؟

تعدیل و مدیریت صحیح نیروهای نفسانی به منظور بهره گیری بهتر در جهت سعادت و قرب الهی با نفس کشی و از بین بردن نیروهایی که خدای متعال برای ادامه زندگی به انسان عطا کرده و برای حیات بشر ضروری است، بسیار متفاوت است.آنچه اسلام بدان توصیه کرده است، تذکیه نفس و آماده سازی آن برای حرکت به سوی خدا است. ما در اسلام رهبانیت به معنای کشتن نفس و ترک کلی دنیا نداریم و از آن نهی شده است. همچنین به دلیل افزون خواهی نفس و غرایز نفسانی و تمایل به سوی افراطی گری، رها سازی نفس نیز آدمی را به وادی هلاکت و حیوانیت سوق خواهد داد و بهترین کار تعدیل و به کارگیری و استفاده معقول و مشروع از نیروهای نفسانی است.برای توضیح بیشتر مقدمتاٌ باید مطلبی را خاطر نشان کنیم تا منظور کاملاً روشن گردد: بشر محکوم است از غرایز خود پیروی کند. در وجود بشر غرایزی نهاده شده تا او را به سوی هدفی که در متن خلقت منظور است، بکشاند. البته مقصود این نیست که بشر چشم بسته باید تابع غرایز خود باشد؛ مقصود این است که وجود غرایز، عبث نیست، نتوان آنها را نادیده گرفت، نتوان آنها را مهمل گذاشت و نباید به معارضه و مبارزة کلی آنها پرداخت. غرایز را باید اصلاح و تعدیل و رهبری کرد، که این مطلب دیگری است. مثلاً در انسان، تمایل به فرزند هست. این تمایل امر کوچکی نیست؛ از شاهکارهای خلقت الهی است. اگر این تمایل نبود، خلقت ادامه نمی یافت. منتها در کارخانة خلقت، این تمایل به صورت یک امر لذیذ و شیرین در کام هر حیوانی ریخته شده است تا هر نسلی در خدمت نسل آیندة خویش باشد و از این خدمت نیز لذت ببرد.یکی دیگر از غرایز بشری، حسّ حقیقت جویی و دانش طلبی و کاوش است. ممکن است مردم را در زمانی موقت، از تحقیق و دانش و کاوش منصرف کرد، اما برای همیشه نمی توان بر ضد روح حقیقت جویی و دانش طلبی بشر قیام کرد. از جمله غرایز انسان، مال دوستی است. البته مال دوستی یک غریزة مستقیم در انسان نیست؛ یعنی اینچنین نیست که انسان، مال را به خاطر مال دوست بدارد و مورد علاقة اوباشد، اما چون به حسب طبع و غریزه، حوایج مادّی زندگی خود را می خواهد رفع کند و در پاره ای اجتماعات مانند اجتماع ما وسیلة رفع حوایج، پول و ثروت است ـاگر انسان پول داشته باشد کلید همة قفلها را در دست دارد و اگر نداشته باشد همة درها به رویش بسته می ماند ـ از این نظر آدمی پول را به عنوان کلید همة قفل ها از نظر مادّیات زندگی دوست می دارد. همچنانکه گفتیم با یک امر طبیعی و غریزی نمی توان مبارزه کرد؛ بدین معنی که برای همیشه نمی توان آن را تعطیل کرد، هر چند ممکن است در یک مدت محدود جامعه را بدان سو کشاند و هم ممکن است افرادی محدود را برای همیشه بدان سو کشاند، اما بشر و جامعة بشری را نمی توان از مقتضیات یکی از غرایز برای همیشه منصرف کرد. مثلاً امکان ندارد که بتوانیم همة افراد را برای همیشه قانع کنیم که راضی شوند همة درها به رویشان بسته باشد و از آن کلید مرموز و جادویی به نام «پول» یا «ثروت» به عنوان یک شیء پلید و منفور دوری گزینند. حالا اگر با نام خدا و با نام دین در آیینی مانند مسیحیت، با این غرایز مبارزه شود، اگر تحت نام و عنوان دین، تجرد و رهبانیّت، مقدس شمرده شود و ازدواج پلیدی محسوب گردد، اگر تحت آن نام و عنوان، جهل، موجب نجات معرفی گردد و علم، سبب گمراهی، اگر با آن نام و عنوان، ثروت و قدرت و تمکن مایة بدبختی شناخته شود و فقر و ضعف مایة سعادت و خوشبختی، چه عوارضی دست می دهد؟ انسانی را در نظر بگیرید که از طرفی تحت تأثیر جاذبة دینی و تلقینات دینی است و از طرف دیگر تحت تأثیر جاذبة شدید این امور؛ بالاخره یا این طرف رامی گیرد یا آن طرف را و یا مانند بسیاری از مردم در کشاکش این دو جاذبه گرفتار می شود؛ از کسانی می شود که درباره شان گفته اند: یک دست به مصحفیم و یک دست به جامگه نزد حلالیم و گهی نزد حرام در واقع و نفس الامر، یک بیماری روانی درست و حسابی می شود، با همة عوارض و آثارش. کار دین و رسالت دین محو غرایز نیست؛ تعدیل و اصلاح و رهبری و حکومت و تسلط بر آنهاست. چون غرایز را نمی توان و نباید از بین برد، قهراً در اجتماعاتی که با نام خدا و دین و مذهب برای نابودی غرایز قیام می کنند و خدا پرستی را با زندگی، متضاد معرّفی می کنند، خود این معانی و مفاهیم عالی شکست می خورند و ماتریالیسم و سایر مکتب های ضد خدایی و ضد دینی رواج می گیرد. لهذا بدون تردید باید گفت که زاهدمآبان جاهل هر محیطی، از عوامل مهمّ گرایش مردم به مادّی گری می باشند. مجموعه آثار شهید مطهری ج1 –علل گرایش به مادیگری، شهید مطهری .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه