اگر دو نفر در دنیا مساوی عمر نمایند و اعمال هر دو مثل هم باشد، جز آن که یکی از آنان ذکر بیشتری گفته باشد، آیا جایگاه آن دو نفر در قیامت یکسان است؟

بهشت داراي مقامات و مراتبي است که از آنها به درجات بهشت تعبير مي شود. هر گروهي از مؤمنان و اهل بهشت طبق اعمال و شايستگي هايي که در دنيا کسب کرده اند در درجه اي از بهشت جايگزين مي گردند. مقامات اولياءالله ايجاب مي کند که درجات آنها در بهشت متفاوت باشد. قرآن کريم که در موارد فراواني به تفصيل، درکات تبهکاران و درجات مؤمنان را بيان مي کند، گاه به اجمال درباره مراتب معاد مي فرمايد: وَ لَلْآخِرَةُ أَكْبَرُ دَرَجاتٍ وَ أَكْبَرُ تَفْضيلاً؛ و هر آينه درجات و پايه‏هاى آن جهان بزرگتر و برتريهايش بيشتر و والاتر است. ؛ يعني تفاوتي که بين صالحان در دنياست، در آخرت بيشتر است». در دنيا همه انسان ها از نظر امکانات و وسايل رفاهي يکسان نيستند؛ اين تفاوت در آخرت بيش از تفاوتي است که در دنياست، زيرا درجات دنيا و آخرت از جهت محدوديت و گستردگي، مانند خود دنيا و آخرت است. خداي سبحان درباره بهشت مي فرمايد: وَ سارِعُوا إِلى‏ مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَ جَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقينَ؛ بشتابيد به سوى آمرزشى از پروردگارتان و بهشتى كه فراخناى آن آسمانها و زمين است كه برای پرهيزگاران آماده شده است. تفاوت درجات بهشتيان هم به همين نسبت با تفاوت انسان ها در دنيا فرق دارد. لذا وقتي که يک ذکر گفته شود با توجه به معرفت شخص و ساير شرايط او به آن ذکر مثل «الله اکبر» ثواب داده مي شود که باعث بالا رفتن مقام شخص نسبت به هم رتبه خود مي شود. بهشتِ مقرّبين با بهشت اصحاب يمين متفاوت است، و بهشت کساني که در قلّه هاي ايمان و معرفت و اعمال صالح قرار دارند با کساني که در رتبه پايين ترند، فرق دارد. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «بهشت را صد درجه است و ميان هر درجه با درجه ديگر به مقدار فاصله آسمان با زمين است. بالاترين درجه آن فردوس است که چهار رود بزرگ بهشت از آن مي جوشد، و هرگاه از خداوند حاجتي خواستيد فردوس را بخواهيد». حضرت امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «نگوييد يک بهشت است». خداوند عزّ و جلّ مي فرمايد: «بهشت را درجاتي است که بعضي فوق بعضي ديگر است». امام علي ـ عليه السلام ـ فرمود: «بهشت درجات و جايگاه هاي مختلف و برتر از هم، و نعمت هاي پياپي و مداوم دارد». رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «در بهشت درجه اي است که جز پيشوا و رهبر عادل، يا کسي که صله رحم مي کند، يا آن کس که با داشتن نان خور زياد (و درآمد اندک) صبر مي کند و مي سازد، به آن درجه و مقام نمي رسد». امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «بهشتياني که داراي کمترين و کوچک ترين مقام و درجه اند (مقامشان چنان است) اگر تمام آدميان و پريان بدان وارد شوند، همه از طعام و شراب آن سير شوند و چيزي از آن کاسته نمي گردد». رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود: «در بهشت عدن جز سه گروه مسکن نمي کنند؛ پيامبران، صدّيقان و شهدا». امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «خدا مي فرمايد: بهشت درجاتي دارد. بعضي برتر از بعضي است. مردم به وسيله اعمالشان برتري مي يابند». امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «بر تو باد تلاوت قرآن زيرا درجات بهشت به تعداد آيات قرآن است. روز قيامت به قاري قرآن گفته مي شود: بخوان و بالا رو. هر آيه اي بخواند يک درجه بالا مي رود». قرآن کريم مي فرمايد: و لمن خاف مقام ربّه جنّتان... ومِنْ دُونِهِما جَنَّتان، براي کسي که از مقام پروردگارش بترسد دو باغ بهشتي است و پايين تر از آن دو، دو باغ بهشتي ديگر است». دو باغ اوّلي براي مقرّبين و دو باغ دوّمي که در مرحله پايين تر است، از اصحاب اليمين است، که اشاره به درجات مختلف اهل بهشت دارد. شيخ صدوق مي فرمايد: «بهشتيان که در نهايت خوشي هستند نوع کامراني آنان متفاوت است. آنها که در عبادت پروردگار همت والايي داشته و شوق لقاي خدا انگيزه بندگي شان بود، به نعمت تقديس و تسبيح و حمد و ثناي ذات اقدس خدا متنعم مي شوند، و آن که به منظور راه يافتن به بهشت برين، خدا را عبادت کرده، به انواع خوردني ها و نوشيدني ها و حوريان دست مي يابد». چنانکه امام علي ـ عليه السلام ـ فرمود: «مردم در عبادت سه دسته اند: گروهي به انگيزه رسيدنثواب، عبادت مي کنند. اين بندگي بازرگانان است، گروهي عبادتشان به خاطر ترس است، اين عبادت غلامان است و گروهي خدا را از روي شکر و سپاس گزاري عبادت مي کنند، اين عبادت آزادگان است». بنابراين بهشت داراي مراتب و مقامات است که از آنها به درجات تعبير مي شود نه به طبقات. درجات به حسب اعمال و کردار و اعتقادات و نيّت ها به بهشتان داده مي شود. در قرآن کريم از بهشت هاي عدن، خُلد، مأوي، عاليه، نعيم، فردوس، و بهشت منسوب به پروردگار (جنّتي) نام برده شده است. جهنم نيز داراي مراتب و نقطه هاي مختلفي است که از اين مرتبه ها به درکات تعبير مي شود. درکات جهنم روي هم ديگر است. از اين رو جهنم داراي طبقات مي باشد. پايين ترين طبقه و پست ترين نقطه جهنم جايگاه منافقين است. قرآن کريم مي فرمايد: إِنَّ الْمُنافِقينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَ لَنْ تَجِدَ لَهُمْ نَصيرا منافقان در پايين ترين طبقه دوزخ قرار دارند و یاوری برای آنان نمی‌یابی». علامه طباطبايي مي فرمايد: «از اين آيه شريفه اين مطلب استفاده مي شود که اهل آتش مراتبي دارند که از حيث پستي و پايين بودن با يکديگر اختلاف دارد و بر حسب همين اختلاف، مراتب عذابشان هم در سختي و دردناکي مختلف است. اين مراتب را خداوند درکات مي نامد». قرآن مي فرمايد: وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ أَجْمَعينَ لَها سَبْعَةُ أَبْوابٍ لِكُلِّ بابٍ مِنْهُمْ جُزْءٌ مَقْسُومٌ؛ جهنم ميعادگاه همه آنها است. هفت در دارد، و براي هر دري گروه معيّني از آنها تقسيم شده اند». اميرمؤمنان ـ عليه السلام ـ فرمود: «جهنم داراي هفت در است که به صورت طبقه طبقه است. بعضي بالاي بعض ديگر است. سپس يکي از دست هايش را بر ديگري گذارد و فرمود: اين چنين است، خداوند بهشت ها را در کنار هم قرار داد، ولي طبقات جهنم روي هم اند. بعضي فوق بعض ديگر است که پايين ترين آنها (جهنم) است. بالاي آن (لظي) است. بالاي آن (حطمه) بالاي آن (سقر) بالاي آن (جحيم) بالاي آن (سعير) و بالاي آن (هاويه) است». امام صادق ـ عليه السلام ـ فرمود: «در جهنم صحرايي است براي متکبران که آن را سقر گويند که از سختي و بسياري گرمايش به خداوند شکايت کرد و اجازه خواست تا نفس بکشد، خدا اجازه داد، نفسي کشيد و جهنم را سوزاند». بنابراين جهنم داراي طبقات است. هر يک از سعادت و شقاوت درجات و مراتبي دارد، نه اهل سعادت يک درجه و مرتبه اند و نه اهل شقاوت، اين مراتب و تفاوت ها درباره اهل بهشت به عنوان درجات و درباره اهل جهنم به عنوان درکات تعبير مي شود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه