با گذشت سی سال از انقلاب، تشکیل شورای انقلاب فرهنگی و صرف هزینه های زیاد، چه حرکتی در جهت اسلامی سازی دانشگاه صورت گرفته؟

شوراى عالى انقلاب فرهنگى به عنوان متولى اصلى اسلامى کردن دانشگاه ها اقدامات متعددى را در این زمینه انجام داده است که به برخى از آنها اشاره مى کنیم الف - تصویب آیین نامه حفظ حدود و آداب اسلامى در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالى که براساس آن دانشگاه‌ها ملزم به رعایت حدود اسلامى و پرهیز از اختلاطهاى غیرضرورى در محیطهاى دانشگاهى گردیدند . ب - تجدید نظر در اساسنامه جهاد دانشگاهى با رویکرد حذف وظیفه مشارکت این سازمان در اداره دانشگاه‌ها و تأکید بر انجام فعالیت‌هاى فرهنگى و تحقیقاتى به منظور اسلامى شدن دانشگاه‌ها ج - تشکیل شوراى اسلامى کردن مراکز آموزشى و تدوین آیین نامه اسلامى کردن مراکز آموزشى . مهمترین وظایف این شورا عبارت است از 1 - تدوین و پیشنهاد سیاستهاى مرتبط با اسلامى شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشى به شوراى عالى انقلاب فرهنگى . 2 - تدوین راهبردهاى مناسب براى اسلامى شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشى بر مبناى یافته‌هاى موجود و پژوهشهاى نوین . 3 - ارائه طرح‌ها و پیشنهادهاى اساسى مؤثر در اسلامى شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشى و پژوهشى به شوراى عالى انقلاب فرهنگى . 4 - نظارت بر اجراى صحیح مصوبات مربوط به اسلامى شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشى . 5 - ارائه گزارش پیشرفت روند اسلامى شدن دانشگاه‌ها و مراکز آموزشى حداقل هر شش ماه یک بار به شوراى عالى انقلاب فرهنگى . این شورا در خصوص دانشگاهها توجه به یکسرى اصول عمومى و اصول اختصاصى دارد . اصول عمومى دانشگاه‌ها 1 - اهتمام به علم و دانش و اعتقاد به تأثیر بنیادى و قطعى آن در اداره صحیح جامعه و تأمین رفاه و سعادت مردم و رشد و توسعه متوازن . 2 - اهمیت داشتن فکر و اندیشه و وجود آزادى براى تحقیق و نقد و بررسى آراء و نظریات گوناگون . 3 - داشتن پیوند با واقعیت‌هاى جامعه و توجه به جنبه‌هاى عملى و کاربردى اندیشه‌هاى نظرى . 4 - داشتن آگاهى از مسائل و مباحث فکرى و اجتماعى در عرصه سیاسى جامعه و مشارکت در صحنه زندگى اجتماعى و ایفاى نقش در آن . 5 - شناخت سنتها و مفاهیم اخلاقى و ارزشى و فرهنگى جامعه . اصول اختصاصى دانشگاه اسلامى 1 - دانشگاه اسلامى دانشگاهى است که در آن : بینش توحیدى بر تمامى شئون دانشگاه و تفکر و اندیشه دانشگاهیان حاکمیت دارد و علم‌آموزى به منزله یک عبادت در جهت ایجاد و تقویت این نگرش ایفاى نقش مى‌کند . 2 - دانشگاه اسلامى دانشگاهى است که در آن : محیطى سرشار از معنویت و مکارم اخلاق به منظور رشد و تعالى فردى و تربیت صحیح و تزکیه و تعلیم نفوس ایجاد مى‌شود و حیات و شخصیت معنوى و اخلاقى افراد اعتلا مى‌یابد . 3 - دانشگاه اسلامى دانشگاهى است که در آن : افراد در پرتو معارف اسلامى با احساس تعهد و مسئولیت نسبت به رشد و تعالى جامعه و تحقق اهداف و ارزشهاى اسلامى در فعالیت‌هاى اجتماعى مشارکت مى‌جویند . د - تدوین سیاست هاى راهبردى اسلامى شدن مراکز آموزشى اهم سیاستهاى راهبردى اسلامى شدن مراکز آموزشى عبارتند از . 1 استاد فراهم آوردن زمینه‌هاى مساعد قانونى و اجرایى براى جذب و گزینش استادان شایسته از نظر علم ، ایمان ، تقوا ، تعهد و آگاهى و پایبندى به مبانى و آرمانهاى نظام جمهورى اسلامى ایران . جذب و گزینش استادان و مدرسان دروس معارف اسلامى به منظور گزینش استادان و مدرسانى با تواناییها و شایستگى‌هاى بالاى علمى و معنوى و اخلاقى . فراهم کردن زمینه‌هاى مناسب مادى و معنوى براى شناسایى و تبیین و تکریم مقام استادان در دانشگاه و جامعه از دیدگاه اسلام به منظور تشویق و ترغیب آنان و افزایش نشاط و تحرک علمى و اجتماعى . برنامه‌ریزى به منظور توأم ساختن فعالیت‌هاى آموزشى و پژوهشى اعضاى هیئت علمى با نقش تربیتى و اخلاقى آنان در مراکز آموزشى و سطح جامعه . ارتقاى سطح دانش و معرفت دینى ، سیاسى و اجتماعى استادان متناسب با رشته تخصصى ، علائق و تجارب آنان . قانونمند کردن فعالیت‌هاى سیاسى و فرهنگى استادان به منظور فراهم آوردن محیطى سالم و آزاد و مطمئن براى بحث و گفتگو و ارتقاى اندیشه دینى و ایفاى نقش مؤثر آنان . نظارت و ارزیابى مستمر علمى اعضاى هیئت علمى . 2 دانشجو . 1 ارتقاى سطح بینش اسلامى و اعتقادى دانش آموزان براى ورود به آموزش عالى با توجه به پیوستگى و تلازم میان نظام آموزش عالى با نظام آموزش و پرورش . . 2 گسترش و تقویت ایمان و اعتقاد اسلامى ، تهذیب و تزکیه نفس و اعتلاى عقلانى و علمى دانشجویان . . 3 تقویت روحیه آرمان گرایى ، کمال‌جویى ، نقادى ، آزادگى ، ایثارگرى ، مشارکت‌جویى ، حقیقت‌جویى و تشویق و تقویت احساس مسئولیت اجتماعى دانشجویان . . 4 ارتقاى سطح دانش و بینش سیاسى و اجتماعى دانشجویان و تجهیز آنان با تواناییها و قابلیتهاى مورد نیاز براى تحلیل مسائل جامعه و جهان در جهت تحقق آرمانهاى اسلامى . . 5 تشویق و زمینه‌سازى به منظور مادام‌العمر تلقى کردن تحصیل علم به عنوان یک ارزش و فریضه اسلامى . . 6 قانونمند کردن فعالیت‌هاى فرهنگى و سیاسى دانشجویان به منظور فراهم آوردن محیطى سالم و آزاد و مطمئن براى بحث و گفتگو و تحرک و فعالیت‌و ارتقاى اندیشه دینى . . 7 حل مشکلات اجتماعى و معیشتى دانشجویان به منظور فراهم آوردن بستر لازم براى فعالیت‌هاى علمى ، فرهنگى و دینى آنان . . 8 نظارت و ارزیابى هدفمند و مستمر علمى و اخلاقى دانشجویان و توصیه و تأکید بر خود ارزیابى آنها . . 3 نظام برنامه‌ریزى فرهنگى . 1 احیا و حفظ و ترویج فرهنگ اصیل اسلام در محیطهاى علمى با استفاده از روشهاى کارآمد و هماهنگ با شئون محیطهاى علمى . . 2 توجه به مبانى اسلامى در تدوین نظام برنامه‌ریزى فرهنگى به منظور تحقق آرمانها و ارزشهاى انقلاب اسلامى . . 3 توجه و تأکید بر توأم بودن نظام برنامه‌ریزى فرهنگى با نظام برنامه‌ریزى درسى ، آموزشى ، پژوهشى و مدیریت . . 4 توجه به ملازمات و پیوستگى نظام آموزش و پرورش با نظام آموزش عالى در برنامه ریزى‌هاى فرهنگى . . 5 زمینه سازى به منظور ایجاد توانایى بحث و گفتگو و نقد و ارزیابى سایر فرهنگها و تمدنها . . 6 توجه به مقتضیات زمان و نیازها و علائق و رشته‌هاى تحصیلى دانشجویان در برنامه ریزى‌هاى فرهنگى وارائه چهره‌اى متین و جذاب از آرمانها و ارزشهاى اسلامى . . 7 رعایت ویژگیهاى معمارى اسلامى و ملى در طراحى فضاهاى کالبدى دانشگاه . . 8 توجه و اهتمام ویژه به احداث مساجد و نمازخانه‌ها در مراکز آموزشى و اختصاص امکانات و تسهیلات در خور شأن به آن . . 9 توجه به حفظ عفاف در مراکز آموزشى به ویژه تنظیم روابط بین دانشجویان دختر و پسر و تلاش در جهت فراهم کردن زمینه‌هاى مناسب براى این منظور و کاهش اختلاط آنها . . 10 هماهنگى در سیاستگذارى فرهنگى مراکز علمى با رعایت مقتضیات اجرایى . . 11 نظارت و ارزیابى هدفمند و مستمر برنامه ریزى فرهنگى . 4 : متون و برنامه‌ریزى درسى . 1 طراحى نظام آموزشى ، تدوین متون و برنامه‌هاى درسى در تمامى شاخه‌هاى علوم براساس جهان‌بینى الهى و پژوهش در پدیده‌هاى هستى به منظور شناخت و شناساندن آیات الهى در جهان . . 2 توجه به هماهنگى و همسویى علم و دین در طراحى و تدوین برنامه‌ها و متون درسى . . 3 بازنگرى نظام برنامه‌ریزى درسى و اصلاح و تدوین متون درسى با استفاده از روشهاى نوین و کارآمد علمى و مفاهیم و ارزشهاى اسلامى . . 4 طراحى و تدوین متون و برنامه‌هاى درسى براساس مبانى اسلامى به ویژه در رشته‌هاى علوم انسانى . 5 هدایت نظام برنامه‌ریزى درسى به سمت تقویت فضایل اخلاقى و اجتماعى ، پرورش قدرت ابداع و ابتکار و اعتماد به نفس و ایجاد باور به مبانى دینى و التزام به مسئولیتهاى اجتماعى . . 6 توجه و تأکید بر هماهنگى و تناسب متون اخلاقى و معارف اسلامى با نیازهاى جدید و رشته‌هاى تحصیلى . . 7 بازشناسى و معرفى مواریث و مفاخر علمى ، فرهنگى ، تاریخى و معاصر و بهره‌گیرى از آنها در تدوین برنامه‌ها و متون درسى براى تقویت روحیه خودباورى و استقلال‌خواهى . . 8 تدوین نظام جامع نظارت و ارزیاب هدفمند و مستمر متون و برنامه‌هاى آموزشى و درسى ه - نظام برنامه‌ریزى آموزشى و پژوهشى . 1 اصلاح و تدوین نظام برنامه‌ریزى آموزشى و پژوهشى با توجه به نیازهاى جامعه و تحولات روزافزون علوم ، با تأکید بر گسترش مرزهاى دانش و براساس مبانى اسلامى . . 2 توجه ویژه به اهمیت رشته‌هاى علوم انسانى در تربیت و انسان‌سازى و تأثیرات مثبت و منفى آنها در تحولات فرهنگى با عنایت به وجود قابلیت‌ها و ظرفیت‌هاى فراوان در کشور . . 3 ایجاد هماهنگى و تناسب بین نظام آموزشى و پژوهشى آموزش و پرورش و آموزش عالى با توجه به ملازمت و پیوستگى آنها . . 4 افزایش انعطاف‌پذیرى به منظور پاسخگویى به نیازها و تحولات علمى و اجتماعى . . 5 بهره گیرى از تجارب علمى در سطوح ملى و بین‌المللى به ویژه تجارب حوزه‌هاى علوم دینى . . 6 توجه به هماهنگى و همسویى علم و دین در بینش اسلامى در طراحى و تدوین برنامه‌هاى آموزشى و پژوهشى . . 7 تقویت روحیه تحقیق و تتبع ، آموزش تفکر منتقدانه ، استفاده از فن‌آوریهاى نوین آموزشى و ارائه الگوهاى جدید به منظور ایجاد تحول و اصلاح در روشهاى تدریس و پژوهش . . 8 برنامه‌ریزى آموزشى و پژوهشى براساس پژوهش‌هاى علمى و ایجاد تعادل و تناسب میان آموزش و پژوهش در برنامه‌ها و متون . . 9 نظارت وارزیابى هدفمند برنامه ریزى آموزشى و پژوهشى . 6 : مدیریت . 1 توجه و تأکید بر تقویت ارزشهاى اسلامى انقلابى ، تعهد اجتماعى ، زمان‌شناسى ، قانونمندى ، تفاهم و احتراز از خود محورى در طراحى و هدایت نظام مدیریتى . . 2 اصلاح و طراحى نظام جامع و هماهنگ مدیریت براساس ایجاد تعادل در فعالیت‌هاى آموزشى ، پژوهشى و اجتماعى با توجه و تأکید برحذف مراکز موازى تصمیم‌گیرى ، رایزنى و مشورت با مسؤولان و دست‌اندرکاران و جلب مشارکت دانشگاهیان . . 3 اعتماد به مدیران و ایجاد زمینه‌هاى ضرورى استقلال عمل در حوزه‌هاى مدیریتى براى افزایش توان رقابت سالم و رشد پیشرفت . . 4 تربیت و انتخاب مدیرانى متعهد و متخصص با تأکید بر شایسته‌سالارى . . 5 توجه به نفش الگویى استادان در رفتارسازى دانشجویان و الگوسازى براساس آن نقش از طریق شناسایى و معرفى و تشویق مدیران ، استادان ، دانشجویان و کارمندان شایسته براساس شاخصه‌هاى مدیریت در نظام اسلامى . . 6 تقویت زمینه‌هاى نظرى و عملى براى اصلاح مداوم روشهاى مدیریتى و افزایش کارآمدى آنها به منظور تحقق ارزشهاى اسلامى و معیارهاى انقلابى . . 7 نظارت و ارزیابى هدفمند و مستمر به منظور تقویت ابعاد علمى و اسلامى مدیریت مراکز آموزشى و علمى . و - تشکیل کمیته هماهنگى آموزش‌هاى دینى به منظور تحیکم جایگاه آموزشهاى دینى ، هماهنگى در سیاستها و روز آمد کردن روش‌هاى ارائه این آموزش‌ها و به طور کلى براى تحقق اهداف سیاستهاى آموزش‌هاى دینى ، این کمیته زیر نظر شوراى اسلامى شدن تشکیل شده و به فعالیت مشغول است . از جمله این فعالیت‌ها تشکیل « کمیته تخصصى برنامه ریزى دروس معارف اسلامى » بوده است ز - تشکیل ستاد گسترش و تعیق اسلام در مراکز آموزشى ریاست این ستادها با رئیس دستگاه است . آیین نامه ستاد مذکور به دستگاههاى ذى ربط ابلاغ شده و این ستادها بر اساس آیین نامه خود به فعالیت مشغول‌اند و به صورت دوره‌اى در شوراى اسلامى شدن به ارائه گزارش فعالیت‌هاى خود مى‌پردازند . رعایت اصول حاکم بر دانشگاه‌ها و سیاستهاى راهبردى مربوط به هر یک از مؤلفه‌ها ، آثار و نتایجى را به بار مى‌آورد که به صورت شاخصهایى قابل بررسى و اندازه گیرى است . مهم‌ترین شاخص‌هاى مربوط به اصول و سیاستهاى عمومى دانشگاه‌ها عبارت است از : . 1 افزایش سهم کشور در ابداعات و اختراعات و اکتشافات علمى . . 2 کاهش وابستگى کشور به بیگانگان به ویژه در زمینه علوم و صنایع و فن‌آورى . . 3 ارتقاى سطح فرهنگ عمومى جامعه و افزایش التزام عملى به مقررات و قوانین . . 4 گسترش زمینه‌هاى بحث و گفت وگوى سازنده و آمادگى براى پذیرش آراى صحیح دیگران . . 5 افزایش دانش آموختگان متعهد ، متقى ، فاضل ، شجاع و حساس به سرنوشت کشور . همچنین رعایت اصول و ارزشهاى اسلامى در سیاست‌هاى مربوط به مولفه‌هاى مختلف دانشگاه‌ها و سایر مراکز آموزشى نتایجى را به بار مى‌آورد که به صورت شاخص‌هایى قابل بررسى و اندازه‌گیرى مى‌توان ارائه کرد و مهم‌ترین آنها از این قرار است : . 1 افزایش باور عمومى نسبت به عقاید اسلامى و اعتلاى روح معنویت و مکارم و فضایل اخلاقى . . 2 افزایش میزان تعهد عملى نسبت به احکام و ارزشهاى اسلامى و آرمانهاى انقلاب . . 3 فراهم شدن زمینه‌هاى مشارکت هرچه بیشتر در انجام برنامه‌هاى دینى و اخلاقى . . 4 بالا رفتن توان فکرى و روحى براى دفاع مؤثر و معقول از دستاوردهاى انقلاب و مبارزه با تهاجم فرهنگى . ح - تدوین سیاست‌هاى ارتقاى فعالیت‌هاى فرهنگى در دانشگاه‌ها اصول حاکم بر این فعالیت‌ها عبارتند از : تبیین و معرفى اصول و ارزش‌هاى اسلامى و دفاع از آرمان‌هاى جمهورى اسلامى ایران ، تقویت و معرفى اصول و ارزش‌هاى اسلامى و دفاع از آرمان‌هاى جمهورى اسلامى ایران ، تقویت و گسترش روحیه تعهد به کشور ، خدمت به مردم و استقلال فرهنگى ، معرفى جامع فرهنگ و مدنیت اسلام و ایران ، اهتمام و اولویت بخشیدن به فعالیت‌هاى فرهنگى دینى ، بازشناسى و ارزیابى مواریث و سنن دینى و ملى ، تقویت عناصر مثبت فرهنگى از قبیل تفکر و قدرت نقادى ، خود باورى ، امید به آینده ، احترام به حقوق دیگران ، نظم پذیرى ، وجدان کارى و احترام به قانون ، رعایت موازین و احکام اسلامى در فعالیت‌هاى فرهنگى و هنرى و ایجاد زمینه مناسب براى بهره‌گیرى مطلوب و متعادل فرهنگى و هنرى از اوقات فراغت . ( پایگاه اطلاع رسانى شوراى عالى انقلاب فرهنگى , شوراى اسلامى شدن مراکز آموزشى ) این بخشى از اقدامات شوراى عالى انقلاب فرهنگى در خصوص اسلامى کردن دانشگاهها بود . البته روشن است که کارآیى و اثربخشى سیاستهاى مذکور ، که به اهم مصادیق آنها در مجموعه حاضر اشاره شده است ، علاوه بر آنکه مبتنى برطراحى و تدوین سیاستها و برنامه‌هاى اجرایى دقیق و واقع بینانه است ، مستلزم توجه جدى به مجموعه‌اى از عوامل محیطى است که به نحو مستقیم و غیرمستقیم و به اشکال گوناگون مى‌توانند برتمامى یا بخشى از عملکرد یا اثربخشى راهبردها و برنامه‌هایى که در فرآیند اسلامى شدن در حال اجرا هستند اثر گذشته و آنها را از مسیر و مقصود اصلى منحرف ساخته یا کارآیى و اثربخشى آنها را افزایش دهند . رسانه‌ها ، حوزه‌هاى علمیه ، فضاى عمومى جامعه در تمامى ابعاد آن ، مسائل اقتصادى ، روابط و مناسبات بین‌المللى و تأثیر متقابل با مسائل داخلى ، هماهنگى راهبردى در سطوح مدیریت کلان نظام در مورد آموزش عالى و اسلامى شدن و آموزش و پرورش ، از جمله عواملى هستند که اقتضائات محیطى خود را بر فضاى دانشگاه وارد مى‌آورند . در ارزیابى اقدامات و عملکرد شوراى عالى انقلاب فرهنگى در مورد اسلامى کردن دانشگاه باید بگوییم هر چند در این راستا اقدامات ارزنده اى توسط این نهاد صورت گرفته است اما تا رسیدن به آرمان هاى امام و مقام معظم رهبرى هنوز فاصله زیادى باقى مانده است . اگر دانشگاه مى خواهد مبدأ تحولات در کشور باشد باید فکرى که در این دانشگاه به دانشجو القا مى شود فکر اسلامى باشد و تعهد به نظام و کشور را به دنبال داشته باشد . پس از گذشت سى سال مى توان گفت : رد پاى جریان هاى منحرف و مخالف نظام در برخى مراکز آموزشى کشور به چشم مى خورد بنابراین ضرورت تداوم انقلاب فرهنگى همانند سال هاى نخست انقلاب همچنان به قوت خود باقیست . همگان مى دانند که بیشترین سرمایه دشمن در راستاى به انحراف کشیدن دانشجو و دانشگاه است و اگر خداى ناکرده این هدف شوم روزى محقق گردد هویت ملى و اسلامى ما نیز نابود خواهد شد . امروز تهاجم رنگارنگ فرهنگى دشمن با ابزار هاى متنوع به قصد بر هم زدن پیشینه دینى و تاریخى و هویت ملتها به قوت ادامه دارد . اگر امروز خودباورى از جوان ایرانى گرفته شود باید فرهنگ ایرانى - اسلامى را در لابلاى کتاب ها و نوشته هاى پیشینیان به جستجو پرداخت . مرحوم امام فرمودند : دانشگاهها باید تغییر بنیانى کند و باید از نو ساخته بشود که جوانان ما را تربیت کنند به تربیتهاى اسلامى . اگر تحصیل علم مى کنند , در کنار آن تربیت اسلامى باشد , نه آنکه اینها را تربیت کنند به تربیتهاى غربى . . . باید دانشگاه اسلامى بشود تا علومى که در دانشگاه تحصیل مى شود در راه تقویت ملت و با احتیاج ملت همراه باشد . . . معناى اسلامى شدن دانشگاه این است که استقلال پیدا کند و خودش را از غرب جدا کند و خودش را از وابستگى به شرق جدا کند و یک مملکت مستقل , یک دانشگاه مستقل , یک فرهنگ مستقل داشته باشیم . ( صحیفه امام , ج , 12 ص 248 - 252 ) مقام معظم رهبرى در این باره فرمودند : معناى اسلامى کردن دانشگاهها این است که باید دین وجه غالب دانشگاهها باشد . . . اسلامى بودن دانشگاه یعنى دانشگاهى که بتواند علم را در خود بجوشاند . . . اسلام براى علم , عزت وشرف اصیل قائل است نه شرف ابزارى و علم را نور مى داند . . . اسلامى بودن یعنى ایستادگى بر روى اصول و پایه هاى مستحکمى که زیر پاى اندیشه و فکر انسان وجود دارد . ( دانشگاه اسلامى و رسالت دانشجوى مسلمان , قم : معارف , , 1377 ج , 3 ص 115 - , 116 بیانات معظم له در دیدار با رؤساى دانشگاهها , 76 / 12 / 6 ) راه حلّ اسلامى کردن دانشگاه آیت الله جوادى آملى نیز در این زمینه فرمودند : داشتن دانشگاه اسلامى منوط به داشتن علوم اسلامى است و این علم زمانى فراهم مى‌شود که اولاً علم را به حریم هندسه معرفت دینى راه دهیم و چتر دین را بر سر آن بگسترانیم و ثانیاً طبیعت را خلقت ببینیم و میان طبیعت‌شناسى و الهیات وفاق و آشتى برقرار کنیم و از سیر افقى فقط در مسیر علم دست برداریم و هرگونه فکر ناب ، اندیشه سَرَه ، عقل صرف و رهاورد علم صائب را موهبت الهى بدانیم که به انسان عطا کرده است . اگر خواستیم علوم تجربى و متون درسى دانشگاهها اسلامى گردد باید اولاً عنوان « طبیعت » برداشته شود و به جاى آن عنوان « خلقت » قرار گیرد یعنى اگر عالمى بحث مى‌کند که فلان اثر در فلان ماده معدنى هست یا فلان گونه گیاهى چنین خواص و آثارى دارد ، با تغییر عنوان یاد شده این‌گونه مى‌اندیشد و آن را تبیین مى‌کند که این پدیده‌ها و موجودات چنین آفریده شده‌اند . ثانیاً عنوان خالق که مبدأ فاعلى است ملحوظ باشد یعنى آفریدگارِ حکیم صحنه خلقت را چنین قرار داده است که داراى آثار و خواص ویژه‌اى باشند . ثالثاً هدف خلقت که پرستش خدا و گسترش عدل و داد است به عنوان مبدأ غایى منظور شود . رابعاً محور بحث دلیل معتبر نقلى مانند آیه قرآن یا حدیث صحیح قرار گیرد . خامساً از تأییدهاى نقلى یا تعلیلهاى آن استمداد شود . سادساً در هیچ موردى دعواى « حسبنا العقل » نباشد ، چنان که ادعاى « حسبنا النقل » مسموع نشود . سابعاً تفسیر هر جزئى از خلقت با در نظر گرفتن تفسیر جزء دیگر آن باشد تا از سنخ تفسیر تکوین به تکوین به شمار آید نظیر تفسیر تدوین به تدوین ، زیرا هر موجودى از موجودهاى نظام آفرینش آیه ، کلمه و سطرى از آیات ، کلمات و سطور کتاب جامع تکوین الهى است . در این صورت ارتباط موضوع دانش عالمان علوم طبیعى با خالق هستى‌بخش هم به لحاظ مبدأ آفرینش و هم به لحاظ مقصد و منتهاى آن و هم به جهت صراط مستقیم محفوظ مى‌ماند اما اگر این نظم خاص اتفاق نیفتد و همچنان بر آن نگاه معیوب که طبیعت را منقطع الاول و الآخر تصور مى‌کند ، اصرار ورزیده شود چاره‌اى جز آن نیست که همچنان به شانس و تصادف بسنده کنند یا کار را به خود طبیعت استناد دهند و از این نکته که کسى طبیعت را به این صورت درآورده ، غفلت ورزند و جهان را مانند انسان و انسان را بسان جهان ، پوچ و بى‌معنا تفسیر کنند . انسان به دنیا مى‌آید و رشد مى‌کند و مى‌پوسد مانند دیگر پدیده‌هاى طبیعى بى‌آنکه از پوست به در آید و غایت و هدفى متعالى را تعقیب کند . ( جوادى آملى , عبد الله , منزلت عقل در هندسه معرفت دینى , قم : مرکز نشر اسراء , , 1386 ص 140 - 141 ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه