قرآن کریم به مسئله بزرگداشت آثار اولیاى الهى و بناى بر قبور به طور ضمنى اشاره کرده است: T}الف) بناى بر قبور، تعظیم شعائر الهى {T خداوند متعال در قرآن کریم امر به تعظیم شعائر الهى کرده و آن را دلیل تقواى قلوب مى داند، آنجا که مى فرماید: A}«وَمَن یُعَظِّم شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِن تَقوَى القُلُوبِ»{A؛ V}حج (۲۲)، آیه ۳۲.{V ؛ «و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم دارد، این، صفت دل هاى باتقواست.» شعائر جمع شعیره، به معناى دلیل و علامت است. شعائر الله؛ یعنى امورى که دلیل و علامت و نشانه به سوى خداست و هر کسى که مى خواهد به خدا برسد با آن دلیل و نشانه مى تواند به خدا بر

قرآن کریم به مسئله بزرگداشت آثار اولیاى الهى و بناى بر قبور به طور ضمنى اشاره کرده است: الف) بناى بر قبور، تعظیم شعائر الهى خداوند متعال در قرآن کریم امر به تعظیم شعائر الهى کرده و آن را دلیل تقواى قلوب مى داند، آنجا که مى فرماید: «وَمَن یُعَظِّم شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِن تَقوَى القُلُوبِ»؛ حج (22)، آیه 32. ؛ «و هر کس شعائر دین خدا را بزرگ و محترم دارد، این، صفت دل هاى باتقواست.» شعائر جمع شعیره، به معناى دلیل و علامت است. شعائر الله؛ یعنى امورى که دلیل و علامت و نشانه به سوى خداست و هر کسى که مى خواهد به خدا برسد با آن دلیل و نشانه مى تواند به خدا برسد. در قرآن کریم، صفا و مروه از شعائر الهى شمرده شده است: «إِنَّ الصَّفا وَالمَروَةَ مِن شَعآئِرِ اللَّهِ»؛ بقره (2)، آیه 158.؛ «همانا صفا و مروه از شعائر دین خداست.» و نیز شترى که براى نحر به منى برده مى شود: «وَالبُدنَ جَعَلناها لَکُم مِن شَعآئِرِ اللَّهِ»؛ حج (22)، آیه 36.؛ «و نحر شتران فربه را از شعائر دین خدا مقرر گردانیدیم.» این نیست مگر از آن جهت که این امور از نشانه هاى دین حنیف ابراهیم است و کسانى که با حضور خود در این مکان هاى مقدس و انجام مناسک به تعظیم شعائر الهى مى پردازند در حقیقت از پیروان حقیقى ابراهیم حنیف هستند. بدیهى است بقیه مکان ها که به پیامبران و اولیاى الهى تعلق دارد از این قاعده مستثنى نیستند. چنان که مسلمانان به نوبت مى ایستند تا در محراب پیامبر(صلى الله علیه) نماز بخوانند و یا هر جا که پیامبر(صلى الله علیه) حتى توقف داشته به یادبود آن مسجد ساخته شده و مردم جهت بزرگداشت نام و یاد پیامبر(صلى الله علیه) به آنجا مراجعه مى کنند. از این رو حفظ و صیانت آثار پیامبران و امامان(علیهم السلام) و بناى قبر و گلدسته براى آن ها نیز در راستاى همین اهداف است؛ زیرا این اعمال در حقیقت تعظیم اشخاصى است که خود و سنتشان شعائر و راهنمایى به سوى خدایند. قرطبى در تفسیرش مى گوید: «شعائر خدا عبارت است از عَلَم ها و نشانه هاى دین خدا؛ خصوصاً امورى که مربوط به مناسک است». تفسیر قرطبى، ج 12، ص 56. البته گنبد و بارگاه سازى نباید جنبه تزیینى و تجملاتى پیدا کند بلکه به مقدار حفظ هنر اسلامى و تعظیم شعائر الهى و جلب توجه احترام آمیز مردم باشد. ب) بناى بر قبور اولیاى الهى مصداق ترفیع بیوت خداوند متعال در قرآن کریم اذن داده که خانه هایى که در آن ها یاد خدا شده، رفعت پیدا کند، آنجا که مى فرماید: «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرفَعَ وَیُذکَرَ فِیهَا اسمُهُ یُسَبِّحُ لَهُ فِیها بِالغُدُوِّ وَالْآصالِ. رِجالٌ لا تُلْهِیهِمْ تِجارَةٌ وَلا بَیْعٌ عَنْ ذِکْرِ اللَّهِ...»؛ نور (24)، آیات 36و37.؛ «در خانه هایى که خدا رخصت داده رفعت یابد و در آن، ذکر خدا شود و صبح و شام در آن تسبیح ذات پاک او کنند. پاک مردانى که هیچ کسب و تجارت، آنان را از یاد خدا غافل نگرداند...». استدلال به آیه فوق متوقف بر بیان دو امر است: سیوطى از انس بن مالک و بریده نقل کرده که رسول خدا(صلى الله علیه) این آیه را «فِی بُیُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَن تُرفَعَ...» قرائت نمود، شخصى جلو آمد، عرض کرد: این بیوت کدامند؟ حضرت(صلى الله علیه) فرمود: بیوت انبیا. ابوبکر در این هنگام نزد رسول خدا(صلى الله علیه) آمد و خطاب به خانه على و فاطمه(علیهم السلام) کرده و عرض کرد: اى رسول خدا! آیا این خانه از آن بیوت است که خدا و تو اراده کرده اى که تعظیم شود. پیامبر(صلى الله علیه) فرمود: آرى، از بهترین آن بیوت است. در المنثور، سیوطى، ج 5، ص 50. شواهد تاریخى نیز بر درستى این گونه بزرگداشت دلالت دارد، چنان که؛ روزى که اسلام انتشار یافت، قبور پیامبرانى که مدفن آنها معلوم بود داراى سقف و سایبان و قبه و بارگاه بود، قبور هاجر و اسماعیل در مسجدالحرام و دانیال در شوش و هود و صالح و یونس و ذوالکفل در عراق و ابراهیم و اسحاق و یعقوب و یوسف در بیت المقدس همگى داراى بنا و بارگاه بودند. ابن تیمیه در کتاب الصراط المستقیم مى گوید: در فتح بیت المقدس قبور انبیاء داراى بناء بود و تا سال چهارصد هجرى درب آنها بسته بود. اگر ساخت بناء و بارگاه بر قبور شرک و حرام است، چرا تا زمان ظهور ابن تیمیه هیچ کس دستور به تحریم و تخریب نداده است؟! آیا مسلمان تر از ابن تیمیه تا آن زمان وجود نداشته است؟ براى اطلاع بیشتر به کتاب طبقات الکبرى، ابن سعد، ج 1، ص 360 تا 503 مراجعه شود. علاوه بر اینکه حفظ آثار ملى و دینى و بزرگداشت شخصیت هاى بزرگ اجتماعى از اصول پذیرفته شده نزد همه اقوام و ملت هاست و نشانه هویت و پیشینه آن ملت است به ویژه اگر به تقویت جنبه هاى مثبت و حفظ ارزش ها کمک کند چنان که بناى یادبود شهید گمنام در میدان اصلى شهرهاى مهم جهان در همین راستاست. همچنین خداوند متعال درباره ى اصحاب کهف و مشورتى که درباره ى آن ها داشتند مى فرماید: «قالَ الَّذِینَ غَلَبُوا عَلَى أَمرِهِم لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیهِم مَسجِداً»؛ کهف (18)، آیه 21.؛ «ولى آن ها که از رازشان آگاهى یافتند (_(و آن را دلیلى بر رستاخیز دیدند)_) گفتند: ما مسجدى در کنار (_(مدفن )_)آن ها مى سازیم (_(تا خاطره آنان فراموش نشود)_)». مطابق برخى از تفاسیر این پیشنهاد از جانب موحدان بوده تا مردم به زیارت اصحاب کهف آمده و در کنار آن ها در مسجد نماز و دعا بخوانند. و خداوند این پیشنهاد را نقل کرده و آن را اشکال نکرده است و لذا از تقریر آن استفاده ى جواز مى شود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه