لطفا مفهوم دقیق حرص و طمع را همراه شاهد قرآنی روایی ذکر کرده و نسبت منطقی آن دو را بیان کنید؟

حرص در لغت:شدت در اراده و غلبه یٍ خواستن مطلوب .(لسان العرب )حرص در قرآن کریم؛ به معنای علاقه شدید میل فراوان رغبت بسیار و افراط در اراده است ( راغب اصفهانی المفردات فی غریب القرآن ) خداوند متعال درقران کریم می فرماید:« إِنْ تَحْرِصْ عَلى هُداهُمْ فَإِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی مَنْ یُضِلُّ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِینَ --- اگر به هدایت کردنشان علاقه دارى خدا کسى را که به ضلالت محکوم کرده هدایت نمى کند و برای آنان یاوری نیست »(نحل :37 )حرص در اصطلاح علم اخلاق:علاقه ی شدید به دنیاو جمع وتکثیر وذخیره کردن وسر گرم شدن به کامجویی از آن است،که لازمه ی آن آرزوی دراز می باشد وآن امید به دستیابی به لذت ها و تمنای رسیدن به خواستنی ها ی نفسانی است، اگر چه از نظر اندازه وچگونگی ومکان وزمان دور از د سترس باشد.نکاتی در مورد حرص در علم اخلاق: 1- علمای اخلاق آن را از رذایل اخلاقی و متعلق به قوه شهویه می دانند .امیر مومنان (علیه السلام ) تعبیر جالبی در تعریف حرص دارد و می فرماید : «هو طلب القلیل باضاعه الکثیر - حرص آن است که انسان چیز کمی را جستجو کند در برابر چیز بسیاری که ازدست می دهد . »(بحار الانوار،ج73،ص 167) 2- حرص معمولا بار منفی دارد و هر گاه به کار می رود حرص بر مال و ثروت و مقام و مانند آن به ذهن می رسد ولی بار مثبت نیز دارد و در موارد قابل ستایش هم به کار می رود و این در جایی است که این صفت در مورد علاقه شدید به کار های خیر به کار رود .قرآن مجید یکی از فضایل پیامبر( صل الله علیه واله )را حرص بر هدایت مردم و نجات آنها از گمراهی می شمرد و می فرماید :« لقد جائکم رسول منکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمومنین روءف رحیم .»( توبه – 128 ) حرص مذموم، یعنی زیاده خواهی نسبت به دنیا و امکانات مادی. بنابراین زیاده خواهی نسبت به امور معنوی مانند علم و هدایت مردم و رسیدن به درجات معنوی و مانند آن حرص مذموم نیست و بلکه ممدوح است. تعریف طمع:طمع درلغت:ضد یأس و نا امیدی است. (لسان العرب )طمع در قرآن کریم : تمایل نفس به چیزی به خاطر اشتهایی که به آن دارد ( راغب اصفهانی المفردات فی غریب القرآن ) خداوند متعال درقران کریم می فرماید:«. إِنَّا نَطْمَعُ أَنْ یَغْفِرَ لَنا رَبُّنا خَطایانا أَنْ کُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِینَ --- ما طمع داریم که پروردگارمان گناهانمان را بیامرزد به همین جهت اولین کسى هستیم که ایمان آوردیم »(شعرا:51)طمع در اصطلاح علم اخلاق : تمایل داشتن به گرفتن حق یا مالی یاجاهی است ،که در اختیار دیگری قرار دارد، تا آن را به سوی خود انتقال دهد ،به حق باشد یا باطل ،در راه آن اقدام عملی بکند یا نه .در نتیجه طمع دارای مراتب مختلف است ،تفاوت طمع با حرص: طمع ،میل به مال و جمع آوری آن از دست دیگران است، و به عبارتی توقع داشتن در اموال مردم است.اما حرص میل مطلق به مال وجمع آوری آن ،نه خصوصِ گرفتن آن از دست دیگران می باشد.در نتیجه نسبت منطقی بین آن دو عموم خصوص مطلق است. یعنی حرص اعم از طمع است .اما باید توجه داشت؛ هر کدام از عناوین حرص و طمع، در برخی مواقع، به جای یکدیگر به کار می رود. برای مطالعه یبیشتر مراجعه شود به:معراج السعاده ،ملا احمد نراقی درس هایی از اخلاق ،ایت الله مشکینیسایت پرسمان دانشجویی ،بخش اخلاق .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه