در آیه 48 سوره طور آمده است: هنگامی که برمی‌خیزی پروردگارت را تسبیح گوی. منظور از بلند شدن است چیست؟ یعنی ما هم باید هنگام برخاستن خداوند را تسبیح بگوییم؟ یا منظور قیام برای تبلیغ دین است که مختص پیامبر(ص) است؟

خدای متعال در قرآن کریم در یکی از فرامینش به رسول خود می‌فرماید: «...وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ حِینَ أقوم»؛[1] و هنگامى که برمی‌‏خیزى پروردگارت را تسبیح و حمد گوى.حرف «باء» در «بحمد ربک» باء مصاحبت است، و معنای آیه این است که پروردگارت را تسبیح گوى، و او را منزه بدار، در حالی‌که تسبیحت همراه با حمد خدا باشد.[2] اما در این‌که منظور از حین تقوم(هنگامی که برمی‌خیزی) چیست؟ ظاهر آیه اطلاق داشته و شامل برخاستن از هر نوع و در هر زمان می‌باشد. با این وجود، مفسران احتمالات مختلفی را مطرح کرده‌اند:1. حین تقوم؛ اشاره به هنگام برخاستن از خواب است که باید با تسبیح و حمد آغاز شود.2. هنگامى که براى خواندن نماز واجب بپا می‌خیزى بگو: «سبحانک اللَّهمّ و بحمدک».3. هنگامى که از جای خویش برمی‌خیزى به فرمان خدایت نماز بخوان.4. منظور از آن، دو رکعت نماز نافله قبل از نماز صبح است.5. هنگامى که از خواب قیلوله بر می‌خیزى که هم‌زمان با وقت نماز ظهر خواهد شد، برای ادای نماز برخیز.6. هنگام برخاستن از هر مجلسی بگو: «سبحانک اللّهم و بحمدک لا اله الّا أنت اغفر لى و تب علىّ».در راستای همین تفسیر، در روایات آمده است، پیامبر(ص) هنگامى که از مجلسی برمی‌‏خاست تسبیح و حمد خدا می‌گفت و می‌‏فرمود: «انه کفارة المجلس»؛[3] این تسبیح و حمد، کفاره مجلس است.و نیز نقل شده است پیامبر(ص) هنگامى که از مجلسی برمی‌‏خاست می‌‏فرمود: «سبحانک اللهم و بحمدک اشهد ان لا اله الا انت، استغفرک و اتوب الیک».پرسیدند اى رسول خدا، این چه کلماتى است که می‌‏گویى؟ فرمود: اینها کلماتى است که جبرئیل به من آموخته و کفاره چیزى است که در مجالس واقع می‌‏شود.[4]7. هنگامى که براى نماز بر می‌خیزى تا وقتى که وارد نماز می‌شوى، خداوند را یاد کن.[5] این تفسیر می‌تواند تا حدودی همخوان با آیات دیگری باشد که به پیامبر(ص) توصیه می‌کند که قبل از طلوع و غروب خورشید، تسبیح و حمد خدا بگوید.[6]در مجموع همه این موارد می‌تواند منظور آیه باشد؛ به این معنا که در هر حال با حمد و تسبیح خدا روح و جانت را عجین کن و از او در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی مدد جو. این آیه اگرچه به ظاهر تنها خطاب به پیامبر(ص) است، اما در واقع توصیه‌ای نیست که منحصر به آن‌حضرت باشد، بلکه مخاطب آن تمامی کسانی هستند که پیامبر را الگو و سرمشق زندگی خود قرار داده‌اند، تا با حمد و تسبیح خدای متعال، هم به لطافت و نورانیت جان خویش بیافزایند، و هم با کمک‌گرفتن از او بر مشکلات و گرفتاری‌های دست و پاگیر خود پیروز شوند. این آیه در حقیقت به مصداقی از مصادیق آیه دیگری از قرآن اشاره می‌کند که در توصیف مؤمنان می‌فرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ اللَّهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ ...»؛[7] افراد باایمان کسانی هستند که ایستاده، نشسته، و حتی آن‌گاه که بر پهلو خوابیده‌‏اند، به یاد خدا هستند. .

اسلام کوئست

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/23

لینک کوتاه