سدره المنتهی به چه معنی است؟

کلمه «سدرة المنتهی» در آیه 14 سوره نجم مورد اشاره واقع شده است؛ و مفسرین بر این اعتقادند که سدرة المنتهی یکی از منازلی است که حضرت خاتم الانبیاء (ص) در معراج، از آن گذر کرده است؛ از آیات سوره نجم استفاده می شود که جنةالمأوی (بهشت ابدی اخروی ) نیز در کنار سدرة المنتهی است؛ و نیز استفاده می شود که بالاتر از سدرة المنتهی نیز حقیقتی وجود دارد که آن را احاطه کرده است؛ ولی در قرآن کریم به حقیقت این امر محیط بر سدرة المنتهی اشاره نشده است. همچنین از آیات سوره نجم استفاده می شود که پیامبر(ص) در سدرة المنتهی کسی را دیده است؛ « وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى - عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى - و بار دیگر نیز او را مشاهده کرد؛ نزد سدرة المنتهى»؛ برخی مفسرین گفته اند آن کس، جبرئیل(ع) بود که پیامبر(ص) در سدرة المنتهی، صورت واقعی و حقیقی او را مشاهد نمود؛ امّا برخی دیگر و از جمله علامه طباطبایی ، در المیزان، گفته اند: آن حضرت در سدرة المنتهی، خدا را با چشم قلب مشاهد نمود؛ و آنگاه روایاتی را ناظر بر این مطلب آورده اند. از برخی روایات ائمه معصومین(ع) استفاده می شود که سدرة المنتهی در انتهای آسمان هفتم است و همه امور و از جمله اعمال و عقائد و دین بنی آدم تا سدرة المنتهی بالا می رود و منتهای صعود امور و اعمال و دین و اعتقاد افراد، آنجا می باشد؛ و به همین جهت به آن سدرة المنتهی گفته شده است. انتهای صعود جناب جبرئیل(ع) به همراهی نبی اکرم (ص) نیز تا سدرة المنتهی بوده است؛ و سیر معراجی آن حضرت بعد از سدرة المنتهی بدون همراهی جبرئیل (ع) بوده است. همچنین از روایات اهل بیت (ع) به دست می آید که نبی اکرم (ص) بعد از گذر از سدرة المنتهی به عرش الهی رسیده است. باز در روایات آمده است که آن حضرت، بعد از گذر از سدرة المنتهی به حجب نور رسیده اند؛ و در برخی روایات حضرت فرمودند: از هفتاد حجاب نور گذشتم تا به عرش رسیدم. و در روایتی بهشت را بین عرش و سدرة المنتهی قرار داده اند؛ لذا ممکن است مراد از حجب نور همان مراتب بهشت باشد؛ و شاید از این قرائن بتوان نتیجه گرفت که آنچه سدرة المنتهی را احاطه کرده است، همین حجب نورند. در برخی روایات اسامی این حجب نیز ذکر شده است؛ و از جمله آنها یکی هم کرسی است ؛ و مافوق کرسی عرش است. امّا حقیقت سدرة المنتهی چیست؟ سدر نام درختی است که در فارسی آن را کُنار گویند و آن غیر از چنار است؛ میوه و برگ آن داروی طبّی است، و پودر برگ آن برای شستن بدن به کار می رود . گفته اند این درخت تا چهل متر بلند می شود و بیش از دوهزار سال عمر می کند. و المنتهی صفت یا مکان آن را مشخص می کند؛ بنا بر این سدرة المنتهی یعنی درختی که در انتهای هفت آسمان قرار دارد ؛ یا درختی که انتهای سیر همه امور به اوست . با کنار هم گذاشتن آیات و روایاتِ مربوط به سدرة المنتهی و برخی آموزه های برهانی فلسفه اسلامی می توان گفت که سدرة المنتهی حقیقتی مجرّد(غیرمادّی) بوده و از موجودات عالم ملائک است و مثل ملائکی چون جبرئیل (ع) از مادیّت و زمان و مکان و شکل و رنگ و امثال آنها منزّه است. یکی از اصحاب امام صادق (ع) به نام سلیمان می گوید از امام (ع) در باره حقیقت سدرة المنتهی سوال کردم، حضرت فرموده اند: « أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ؛ فَقَالَ: رَسُولُ اللَّهِ (ص) جَذْرُهَا وَ عَلِیٌّ (ع) ذِرْوُهَا وَ فَاطِمَةُ فَرْعُهَا وَ الْأَئِمَّةُ أَغْصَانُهَا وَ شِیعَتُهُمْ أَوْرَاقُهَا قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاکَ فَمَا مَعْنَى الْمُنْتَهَى قَالَ إِلَیْهَا وَ اللَّهِ انْتَهَى الدِّینُ مَنْ لَمْ یَکُنْ مِنَ الشَّجَرَةِ فَلَیْسَ بِمُؤْمِنٍ وَ لَیْسَ لَنَا شِیعَةً ». (بحار الأنوار ؛ ج 24 ؛ص140 ). سلیمان گفت از حضرت صادق علیه السّلام راجع به «سِدْرَةِ الْمُنْتَهى » پرسیدم؛ فرمودند: اصل آن ثابت و فرعش در آسمان است ؛ــ اشاره است به آیه 24ابراهیم ــ فرمودند: پیامبر اکرم (ص) ریشه آن درخت است؛ و علی علیه السّلام ساقه درخت و فاطمه(س) تنه های فرعی آن و ائمه علیهم السّلام شاخه هاى درخت و شیعیان برگ درختند ؛ عرض کردم فدایت شوم پس معنى (المنتهى) چیست فرمود بخدا قسم دین به آن منتهى می گردد هر که از آن شجره نباشد نه مؤمن است و نه شیعه ما». از این روایت استفاده می شود که سدرةالمنتهی از مراتب حقیقت نوری چهارده معصوم است که جامع امور و حقایق بوده و همه امور و اعمال و اعتقاد و دین مردم به آنها ختم می شود؛ و کسی در سیر کمالی از آنها فراتر نمی رود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه