چگونه يك طلبه مي‌تواند برنامه‌ريزي موفق در دروس و سير و سلوك داشته باشد؟

برنامه‌ريزي موفق در دروس و سير و سلوك معنوي مبتني بر چند اصل است:1. تعيين اهداف؛پايه و اساس موفقيت در هر زمينه‌اي برنامه‌ريزي است و اصل اوليه در برنامه‌ريزي تعيين هدف مي‌باشد. بنابراين طلبه بايد سعي کند هدف مشخصي براي خويش ترسيم نمايد، چه مسأله‌اي باعث شده كه دروس حوزه را انتخاب نمايد؟ وقتي توانست هدف از طلبه شدن و انتخاب دروس حوزوي را براي خويش ترسيم نمايد، براساس آن مي تواند هم در زمينة درسي و هم در زمينة سير و سلوك، برنامه‌ريزي موفقي داشته باشد. يكي از آسيب‌هاي اصلي برخي طلاب كه باعث افت تحصيلي و عدم موفقيت آنان در سير و سلوك مي‌شود، همين مسأله است، يعني بعد از مدتي ماندن در حوزه هدف اصلي خويش را فراموش مي‌كنند لذا نمي‌توانند در زمينة تحصيلي و سير و سلوك، برنامه‌ريزي موفقي داشته باشند.2. طبقه‌بندي و اولويت‌بندي اهداف؛دومين اصل اساسي در برنامه‌ريزي اين است كه اهداف به صورت مشخص و كاربردي تعريف شده و به اهداف بلندمدت و كوتاه‌مدت طبقه‌بندي شود. يکي از نظريه پردازان در اين خصوص معتقد است[1] كه هدف‌ها بايد به «ايده‌آل‌ها» و «فعاليت‌ها» تحليل شوند، ايده‌آل‌ها همان اهداف بلند مدت و نهايي است امّا فعاليت‌ها، اهداف كوتاه‌مدت و راهكار‌هايي هستند كه زمينة رسيدن به اهداف اصلي را فراهم مي‌سازد. هدف اصلي و بلندمدتي كه يك طلبه در نظر گرفته است، عبارت است از خودسازي، رسيدن به كمال و سعادت و هدايت ديگران امّا اهداف كوتاه مدت و عواملي كه انسان را به اين هدف ارزشمند مي‌رساند عبارت است از فراگيري فقه و اصول، آشنايي با معارف اسلامي كه خود زمينه‌اي است براي عمل كردن و عبادت و خودسازي. بنابراين در برنامه‌ريزي خويش هم بايد به اهداف بلند مدت و اصلي توجه نمود و هم اهداف كوتاه‌مدت و وسيله‌اي. طلبه هيچگاه تحصيل و درس خواندن را هدف اصلي خويش قرار نمي دهد زيرا تحصيل مقدمه سير و سلوك است،[2] و ارزش ذاتي ندارد.3. تلاش و كوشش و توكل به خداوند در رسيدن به اهداف:بايد توجه داشت كه بخش عمدة كار تحصيل و موفقيت در دروس حوزه، به تلاش خود افراد و ميزان توكل آنها بستگي دارد. امور ديگر مثل استاد، هم بحث، برنامه درسي و... جنبة كمكي دارند. پس هم بايد انگيزه را تقويت کرد و هم با تلاش و پشت‌كار و توكل به خداوند، برنامه منظمي براي خويش هم در تحصيل و هم در سير و سلوك در نظر گرفت و به آن با قاطعيت عمل کرد.عوامل موفقيت در برنامه‌ريزي تحصيلي:يک طلبه در برنامه‌ريزي تحصيلي بايد ملاك‌ها و راه‌كارهاي زير را در نظر داشته باشد.1. در برنامه تحصيلي خود علاوه بر فقه و اصول، موضوعات ديگري مانند تفسير، فلسفه، كلام،‌ جامعه‌شناسي، روان‌شناسي... را نيز به حسب علاقة مورد توجه قرار داده و فرا بگيرد.2. در هر درسي به خصوص فقه و اصول (كه دروس اصلي حوزه هستند) با انگيزه و آمادگي كامل شركت نمايد.3. پيش مطالعه داشته باشد. نقش پيش‌مطالعه در موفقيت و پيشرفت تحصيلي از آن جهت است كه چارچوب اصلي بحث را در اختيار طلبه قرار مي‌دهد و با آمادگي كامل مي تواند آنچه را استاد مي‌گويد فرا گرفته و به صورت منطقي طبقه‌بندي نمايد.4. حضور در درس؛ در برنامه‌ريزي تحصيلي خويش، ساعات درسي را فقط به درس اختصاص داده و هيچ برنامه ديگري را در آن ساعت در نظر نگيرد.طلبه بايد در حضور استاد با دقّت‌نظر فراوان مترصد باشد تا نكته‌هاي مهمي را كه مطرح مي‌شود به خوبي فرا گيرد. در حضور استاد هرگز حالت ركود به خود نگرفته و نگويد كه من مطالب استاد را مي‌نويسم و بعد مي‌روم آن را مي‌خوانم و روي آن فكر مي‌كنم بلكه بايد تلاش كند در همان كلاس درس، مطالب استاد را تجزيه و تحليل نمايد.5. نكته ديگر مطالعه درس است. مطالعه در صورتي مي‌تواند مفيد باشد كه با تمركز حواس و همراه با خلاصه‌نويسي مطالب هر درس، يادداشت‌برداري و طرح سؤال و تفكر دربارة مطالب كتاب انجام شود.[3]6. مباحثه؛ مباحثه در موفقيت تحصيلي نقش كليدي دارد چرا كه به تفكر عمق مي‌بخشد. گاهي طلبه در مطالعه به برخي امور توجه نمي‌كند ولي در مباحثه در سايه همفکري با هم بحث خود به مطالب تازه‌اي پي مي‌برد.عوامل موفقيت در سير و سلوك:برخي از راه هاي موفقيت در اين راه بدين قرار اند:1. اخلاص؛ انسان وقتي مي‌تواند وظايف خود را به درستي انجام دهد و در سير و سلوك موفق شود كه اخلاص داشته باشد. اگر كمبودها و نارسايي‌هايي وجود دارد، به دليل جهل و هواي نفس است، پس بايد از هواي نفس به دور باشيم. شرط اخلاص اين است كه كار و تحصيل و عبادت ما براي خدا باشد و اين انجام نمي‌شود مگر آن‌كه دلبستگي به دنيا كم شود.2. ارتباط با خدا و توسل؛ بايد هميشه به ياد خدا بوده،[4] چون ياد خدا موجب آرامش[5] و وسيله اجتناب از گناه و عامل موفقيت در تحصيل و عبادت است.3. اهتمام به عبادات واجب به خصوص نماز؛ همه به خصوص روحانيون كه مشغول تحصيل علوم ديني هستند بايد عبادات واجب را انجام دهند و يكي از عمده‌ترين عبادات واجب، نماز است، طوري برنامه‌ريزي كنيم كه نماز را در اول وقت و با رعايت شرايط آن به جا آوريد. «مرحوم علامه طباطبايي و آيت‌الله بهجت از استاد اخلاق خود مرحوم حاج ميرزا علي آقا قاضي نقل مي‌كردند كه: اگر كسي ملتزم شود كه نماز خود را اوّل وقت بخواند من ضمانت مي‌كنم كه به مقامات بسيار عالي برسد و اگر نرسيد به من لعن كند.[6]4. مطالعة كتاب‌هاي اخلاقي وعمل به مطالب آن‌ها: يكي از كتاب‌هاي اخلاقي همچون معراج السعادة را روزانه به مدت پنج دقيقه مطالعه كرده و سعي كنيم به مضامين آن عمل نمائيم. اين دستورالعملي است كه حضرت آيت‌الله بهجت به كساني كه خواستار سير و سلوك بوده‌اند معرفي كرده‌اند.معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1 امام خميني، چهل حديث، موسسه فرهنگي رجاء 1376.2 محمدتقي مصباح يزدي، به سوي خودسازي، مؤسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني (ره)، 1380. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه