نسبت دین و سیاست با هم چگونه است؟ آیا دین و سیاست با هم قابل جمع هستند؟

اگر ماهیت دین و وجه نیاز آدمى بدان به خوبى شناخته شود، قلمرو آن نیز تعیین مى گردد و مشخص مى شود که عدم جدایى دین از سیاست چراست. دین مجموعه اى است از: 1. معارف و بینش ها (جهان بینى)؛ 2. سلسله دستورات اخلاقى که سازنده خصایل نیکو و شخصیت حقیقى انسان است؛ 3. سلسله قوانین و مقرراتى که مناسبات انسان را با خدا، جامعه و طبیعت به نیکوترین وجهى تبیین نموده و سعادت بشر را در پى آنها تضمین مى نماید (ایدئولوژى). از طرف دیگر سعادت انسان ها - چه در دنیا و چه در سراى آخرت - در گرو قوانینى جامع کامل و بى نقص است و چون این جهان گذرا و سراى جاوید ابدى، با یکدیگر در ارتباط وثیق بوده و هر کنشى در این دنیا نسبت به سر نوشت آدمى در حیات پایدار خویش مؤثر است؛ پس قانونگذار علاوه بر احاطه کامل به تمام نیازهاى دنیایى بشر، باید ربط آنها را با زندگى اخروى نیز منظور دارد و این در حالى است که هنوز متفکران بشرى، تعریف واحدى از سعادت انسان به دست نداده اند و حتى در اینکه تنها در همین دنیا واقعا کدامین راه تضمین کننده کمال و سعادت بشرى است، اختلاف شدیدى وجود دارد. و از همین رو مکتب هاى گوناگونى به وجود آمده که هر یک پس از چند صباحى تجربه، ضعف و شکست خود را برملا کرده اند. بنابراین بشریت بر سر دو راهى قرار دارد: یک. یا همواره در مسائل انسانى سیاسى و اجتماعى خویش، به دنبال مکاتب بشرى راه افتد و هر روز چیزى را تجربه کند و پس از شکست راه دیگر برگزیند تا پایان حیات تاریخى خود. دو. از ناحیه خداوند - که عالم به تمام نیازهاى او و راه کمال حقیقى او است - قانونى بدون خطا به او عرضه شود تا با تبعیت از آن به سمت سعادت و خوشبختى حرکت نماید. این است معناى عدم جدایى دین از سیاست و راه اول راه «سکولاریسم» و جدایى دین از سیاست است. با مرورى کوتاه بر قوانین اسلامى و آیات قرآن روشن مى گردد که اسلام دینى جامع و همه سونگر است که تمام ابعاد زندگى انسان (فردى، اجتماعى، دنیوى، اخروى، مادى و معنوى) را در نظر گرفته و همان گونه که مردم را به عبادت و یکتاپرستى دعوت نموده و دستورات اخلاقى و مربوط به خودسازى فردى را دارد؛ احکام و دستوراتى در مورد مسائل حکومتى، سیاسى، اقتصادى، اجتماعى، قضایى و اداره صحیح جامعه، روابط بین الملل، حقوقى و... دارا است و مقررات قضایى حقوقى روابط اجتماعى مسائل اقتصادى تربیتى و... دارد. سیره و روش رسول اکرم(ص) نشان دهنده این است که دین از سیاست جدا نیست و خود آن حضرت ضمن تشکیل حکومت، مسؤولیت اجرایى و قضایى آن را بر عهده داشت. امیرالمؤمنین على(ع) نیز حکومتى بر اساس عدل و اجراى دستورات الهى بنا نهاد و... پس تشکیل حکومت از ضروریات دین اسلام است و آیات فراوانى در این زمینه وجود دارد؛ از جمله: 1. آیات مربوط به امر به معروف و نهى از منکر (آل عمران 104و 110؛ توبه 71)؛ 2. اطاعت از اولى الامر (نساء، 10 65 59)؛ 3. نپذیرفتن ولایت و سرپرستى بیگانگان کافران و ظالمان (آل عمران/ 28 و 118؛ نساء / 6 ،141 و 144؛ مائده /51 و 57؛ هود / 113)؛ 4. ولایت پیامبر و ولایت مؤمنین بر یکدیگر (احزاب / 6؛ توبه / 71)؛ 5. مشورت با مومنان (آل عمران / 115 و 151؛ شورى / 38)؛ 6. نجات مظلومان و مستضعفان (نساء / 75)و همه آیات مربوط به جهاد و دفاع؛ 7. هدف از دین و بعثت انبیاء برپایى عدالت اجتماعى و قوانین الهى است (نساء / 58 و 135حدید / 29؛ مائده / 8؛ نحل / 90)؛ 8. نهى از حکم به غیر دستورات الهى (مائده / 44، 45، 47 و 50)؛ 9. خصوصیات جامعه اسلامى (اعراف / 157؛ فتح / 29)؛ 10. لزوم وجود نیرو و تجهیزات براى حکومت اسلامى (انفال / 60)؛ 11. رهبر و کسى که مردم از او اطاعت و پیروى مى کنند باید از همه اصلح باشد (یونس/ 35)؛ 12. سرانجام دین خدا بر همه ادیان و مکاتب پیروز مى گردد و حکومت در دست صالحان قرار مى گیرد (قصص / 5؛ فتح / 28؛ توبه / 33)؛ 13. نمونه حکومت انبیا در قرآن، مانند حکومت داود و سلیمان(ع) (نمل / 26) و روایات در این زمینه زیاد است؛ از جمله روایتى است که صدوق در کتاب «علل الشرایع» نقل کرده است که فضل بن شاذان از امام رضا(ع) پرسید: چرا خداوند دستور داد که از اولوالامر اطاعت کنید؟ حضرت در ضمن جواب فرمودند: اگر خداوند امامى که امین و حافظ دستورات الهى باشد براى مردم قرار ندهد، دین از بین مى رود و سنت ها و دستورات الهى دگرگون مى گردد صدوق، علل الشرایع، ج 1، باب 182، حدیث 9. و نامه امیرالمؤمنین(ع) به مالک اشتر و... همه اینها دلالت بر عدم تفکیک سیاست از این دین دارد. بنابراین اگر یک مسلمان نخواهد نظام و اندیشه سیاسى اسلام را بپذیرد در واقع به نوعى گزینش گرى در دین دست زده است و بخشى را برگرفته و بخش دیگر را فرونهاده است و این در منطق قرآن مردود مى باشد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه