معراج پيامبر اكرم(صلی الله علیه و آله و سلم) چگونه بوده است؟

در اين رابطه به طور خلاصه عرض مى‏كنيم: در دو سوره قرآن، از معراج سخن گفته شده است يكى سوره «اسراء» است كه درباره قسمت اول معراج پيامبر (ص) يعنى، از مسجدالحرام تا مسجد اقصى است و قسمت دوم در سوره «والنّجم» است كه راجع به سير آسمانى حضرت يعنى از مسجدالاقصى در بيت‏المقدس به اوج آسمان‏ها و ملكوت عالم سخن گفته است. در قسمت دوم، چهار نظر وجود دارد: 1. فرشته وحى (جبرئيل) با مركب مخصوصى كه آورده بود (براق)، آن حضرت را به آسمان‏ها برد. تمام اين مسافرت به وسيله جسم و روح پيامبر و در حال بيدارى رخ داد و خداوند نشانه‏هايى از عظمت خود را به پيامبر (ص) نشان داد. البته مسأله معراج- مثل خيلى از مسائل مهم تاريخى- با خرافات و اخبار نادرستى آميخته شده كه در آنها بايد دقت كرد. هدف از اين سفر چنان كه در اولين آيه سوره «اسراء» و آيه 18 سوره «والنجم» بيان شده، مشاهده آثار عظمت خداوند در جهان بالا بوده است چه اينكه در احاديث صحيح گفته شده است: وقتى پيامبر (ص) مراجعت كرد، بعضى از آن نشانه‏ها را براى مردم بازگو نمود. مخصوصا كه در آن روزها علم پيشرفت نكرده بود و مردم از آسمان‏ها- جز آنچه به ظاهر مى‏ديدند- چيزى نمى‏دانستند. البته از اين مسافرت يك‏سرى دستورهاى عبادى و اخلاقى و اجتماعى براى مسلمانان آوردند كه در احاديث مربوط به اين سفر- كه خيلى مفصل است- ذكر شده است. در هر صورت اين يك مسأله منطقى است و دليل‏هايى در قرآن و روايات صحيح در آن باره هست و دانشمندان بزرگ شيعه، كتاب‏هايى در اين باره نوشته‏اند.(1) 2. سير رسول‏اللّه از مسجدالاقصى به آسمان‏ها روحانى بوده است. 3. در همان حالى كه پيامبر (ص) در مسجدالاقصى، ايستاده بودند، حقايق عالم را به وسيله چشم دل مشاهده فرمود و جسم و روح حضرت به جايى سفر نكرد و سير علمى براى حضرت رخ داد. شايد جملات محقق محترم آيت‏اللّه‏جوادى آملى نظر به اين ايده داشته باشد: «اولًا حضرت در حال معراج بيدار بود و خواب نبود و ثانياً جسم داشت. منتها بخشى از سير او مربوط به زمين و بخشى ديگر مربوط به ملكوت بود. الان كه ما در اين مكان در حال صحبت كردن هستيم و اين معارف الهى هم مطرح مى‏شود، بيدار هستيم، جسم هم داريم گفت و گو و ديدن و شنيدن ما هم جسمانى است ولى فهميدن ما جسمانى نيست. ممكن است در جمع ما كسى باشد كه اين معارف را متوجه نشود و درك نكند هر چند جسمش اينجا حضور داشته باشد. به عنوان مثال كودكى كه در جمع ما است مى‏بيند و مى‏شنود و بيدار هم هست ولى پيام و محتواى مطالب مطرح شده را درك نمى‏كند. در مورد معراج پيامبر (ص) هم اين مطلب مطرح است. بخشى از معراج مربوط به جسم است يعنى، همان سير شبانه از مسجد الحرام تا مسجد الاقصى: «سُبْحان الَّذى اسرى بِعبْدِهِ لَيلًا مِن الْمسْجِدِ الْحرامِ الَى الْمسْجِدِ الْاقْصَى الَّذى باركْنا حوْلَهُ»(2) اما بخشى ديگر از معراج- كه مربوط به مشاهده انبيا و سدره المنتهى و گفت و گو با جبرئيل و دريافت وحى و رسيدن به مقام قاب قوسين و امثال ذلك است- جسمانى نبود گرچه پيامبر (ص) در اين قسمت جسم داشته و بيدار هم بوده است ولى درك آن حقايق والا به وسيله روح صورت مى‏گرفته است، نه جسم. اگر قرار باشد همه معراج جسمانى تلقى شود، لازمه‏اش آن است كه آنجا كه قرآن مى‏فرمايد: «دنى فَتَدلّى فَكان قاب قَوْسينِ اوْ ادْنى»(3) هم جسمانى باشد يعنى، دنو (نزديك شدن)، قاب قوسين (كه نشانه شدت نزديكى است)، سدره المنتهى و هم جسمانى باشد در حالى كه جسمانى بودن اين امور محال است». البته در اين دو نظر اخير بايد روايات معراج را حمل بر تشبيه و كنايه كرد زيرا ظاهر آنها سير جسمانى رسول‏اللّه به آسمان‏ها است. 4. نظر چهارم را مرحوم علامه طباطبايى معتقد است كه ايشان مى‏فرمايد: اصل معراج از مسلمات دينى است، اما كيفيت آن را ما نمى‏دانيم زيرا احتمالات مختلفى در روايات معراج داده مى‏شود. پى‏نوشت‏ (1) براى آگاهى بيشتر ر. ك: سبحانى، جعفر، فروغ ابديت. (2) اسراء (17)، آيه 1. (3) نجم (53)، آيه 9. پرسمان .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه