انچه باعث برتری حقیقی یک شی بر شی دیگر می شود مرتبه هستی و اتصال شدیدتر ان با مبدا افرینش است به عبارتی تشابه و سنخیت عمیق تر با ذات حق و قرب الهی در موجودات ملاک ارزش گذاری انها در هستی است. از این کلام معلوم میشود ان برتری که شیطان تصور کرده بود توهمی بیش نبود . انچه در روایات امده ناظر به همین معناست . امام صادق (ع) به ابوحنیفه فرمود: «قیاس مکن که نخستین قیاس کننده شیطان بود».

انچه باعث برتری حقیقی یک شی بر شی دیگر می شود مرتبه هستی و اتصال شدیدتر ان با مبدا افرینش است به عبارتی تشابه و سنخیت عمیق تر با ذات حق و قرب الهی در موجودات ملاک ارزش گذاری انها در هستی است. از این کلام معلوم میشود ان برتری که شیطان تصور کرده بود توهمی بیش نبود . انچه در روایات امده ناظر به همین معناست . امام صادق (ع) به ابوحنیفه فرمود: «قیاس مکن که نخستین قیاس کننده شیطان بود». (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج18، ص 23)منظور از قیاس این است که موضوعی را به موضوع دیگر که از بعضی جهات با آن شباهت دارد بدون آگاهی از اسرار و فلسفه آن، مقایسه کنیم و همان حکمی را که درباره موضوع اول است، درباره موضوع دوم نیز اجرا کنیم.پیشوایان، با الهام از کلام پیامبر (ص) قیاس را شدیداً محکوم کرده و باطل شمرده اند.و اما در مورد «قیاس شیطان» که در روایات می خوانیم او نخستین کسی بود که قیاس کرد، نکته اش این است که او آفرینش خود را از نظر مادی با آفرینش آدم مقایسه نمود و برتری آتش در پاره ای از جهات( دقت شود! ) بر خاک را ، دلیل برتری اتش بر خاک و در نتیجه برتری شیطان بر آدم گرفت ، به عبارتی برتری آتش را در پاره ای از جهات، دلیل بر برتری همه جانبه گرفت.لازم به ذکر است که شیطان و جن هر دو از اتش خلق شده اند و این دو موجود سرعت انتقال و انعطاف وجودی (تغییر حالت ) بالاتری نسبت به انسان دارند و از این جهات ( نه تمام جهات )دارای نوعی کمال وجودی اند و قیاس شیطان به همین لحاظ ها بود ، یعنی این مزیت های ظاهری را تعمیم داد و دلیل برتری مطلق اتش بر خاک قرار داد و تمام اشتباه ابلیس درهمین بود. به هر روی خاک و آتش هر دو موجوداتی مادی اند و در مرتبه هستی شناختی در یک رتبه یعنی موجوداتی ناسوتی اند و اگر تفاوتی بین آنهاست امتیازات نسبی است ، زیرا هریک کارکردهایی دارند که دیگری آن را ندارد، لیکن اشتباه ابلیس مقایسه ای سطحی و ناقص بودزیرا اولاً: آدم تنها از گل و خاک آفریده نشده بلکه روح الهی است که به او عظمت بخشیده است، لذا فرمود: «إِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ» (سوره حجر، آیه 29) ثانیاً: خاک نه تنها کمتر از آتش نیست بلکه از جهات متعدد دیگر از آن بالاتر است، زیرا تمام زندگی و حیات و منابع حیاتی از خاک بر می خیزد، در حالی که آتش با تمام اهمیتی که دارد فاقد بسیاری از خواص خاک است . که البته خداوند به تمام این جهات و ابعاد متنوع خواص خاک و استعدادهای نهفته در ان اگاه تر است چرا که قابلیت شگرف انسان در رشد و تکامل معنوی نسبت به جن و دیگر موجودات ، بی ارتباط با خاک ( که اصل وجود انسان است ) نیست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه