چرا حضرت علی (ع) در برخی از خطبه های نهج البلاغه که مهمترین کتاب شیعه بعد از قرآن است ؛ خلفا را ستوده است ؟آیا این ستایش ، نشانه رابطه خوب امام (ع) با آنها و افضلیت خلفا نیست ؟

شناخت اصحاب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به ويژه رئوس اصحاب پيامبر داراي معيار است معيارهاي قرآني و سيره و رفتار آنان پس از پيامبر بهترين ميزان سنجش در پيروي آنان از پيامبر(ص) است، قرآن معيار خوبي ارائه کرد و مي فرمايد: مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَي الْکفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِک مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ کزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَي عَلَي سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْکفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا. ابوبکر و عمري که از رئوس صحابه شمرده ايد، با چه معياري شما آنان را به ديگران برتري داديد، در حالي که ويژگي هاي و معيارهايي که قرآن براي اصحاب رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بر شمرده هيچگاه در آنان ديده نشده است، در کدام جنگ آنان از خود شجاعت نشان داده اند؟ و چند نفر را در طول ده سال حکومت پيامبر در جنگ ها کشته اند؟ آنان در جنگ احد پيامبر را تنها گذاشته و فرار کردند. اوصافي که اميرمؤمنان شمرده است براي بزرگاني چون سلمان فارسي، حمزه، مقداد، عمار و ابن تيهان، حنظله، اسامه، زيد بن اسامه و ديگران است، هيچگاه عمر و ابوبکر در رأس اصحاب پيامبر نبوده اند، برخي با تعصب جاهلي آنان را از رئوس شمرده و تا حدي افراط کرده اند که اهل بيت پيامبر و فرزندانش را به ديگران ترجيح داده اند و به پوشيدن خطاي آنان پرداخته اند يکي از معيارهايي که قرآن براي اصحاب محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ذکر کرده است، رحماء بينهم است آن دو کس رحماء بينهم بودند، کسي که به دختر پيامبر رحم نکرده است، تا چه رسد به ديگران. به دستور ابوبکر، خالد بن نويره در را آتش زد و به ناموس او تعدي نموده ابوبکر به جاي قصاص خالد، او را آزاد گذاشت و در آخر عمر خود، از اين رفتار خود اظهار پشيماني کرد، معيار ديگري که قرآن ذکر کرده رسيدن به مقام رضوان الهي است؛ پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بارها فرمود فاطمه پاره تن من است هر کسي او را راضي کند مرا راضي کرده و هر کس من از او راضي باشم خدا از او راضي است، آيا بدون کسب رضايت پيامبر رسيدن و نيل به مقام رضوان ميسر است؟ بر اساس اين معيار نيز آن دو در زمره اصحاب بزرگ و برجسته محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ محسوب نمي شوند، چون ابوبکر در حين مرگ آرزو کرد که اي کاش خانه فاطمه را تفتيش نمي کردم و مردان نامحرم را داخل خانه او نمي کردم آيا اظهار پشيماني او کافي نيست در اثبات جرم آنان که به خانه وي يورش بردند و آن را تفتيش کردند و مردان نامحرم را به خانه فاطمه زهرا وارد کردند و حريم رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را شکستند؟ آيه فوق در پايان، معيار را براي صحابه راستين محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ذکر کرده که با در نظر گرفتن اين معيار نيز ما نمي توانيم ابوبکر و عمر را جزو ياران بزرگ و رئوس ياران به شمار آوريم مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِينَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَي الْکفَّارِ رُحَمَاء بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُکعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا سِيمَاهُمْ فِي وُجُوهِهِم مِّنْ أَثَرِ السُّجُودِ ذَلِک مَثَلُهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَمَثَلُهُمْ فِي الْإِنجِيلِ کزَرْعٍ أَخْرَجَ شَطْأَهُ فَآزَرَهُ فَاسْتَغْلَظَ فَاسْتَوَي عَلَي سُوقِهِ يُعْجِبُ الزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ الْکفَّارَ وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ مِنْهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا. ايمان به پيامبر شرط اول و عمل صالح شرط ديگر ياران راستين پيامبر است، در اين صورت است که با ايمان و انجام عمل صالح به درجه مغفره و پاداش بزرگ نايل شده و در زمره اصحاب راستين محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ به شمار مي آيند؟ آيا آن دو عمل صالح داشتند، آغاز کارشان که غصب خلافت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بود عمل صالح بود؟ تعدي به ارث دختر رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و حق ذي القربي (فدک) که پيامبر به دستور خداوند فدک را به فاطمه بخشيده بود به چه دليل آنان غصب کردند؟ آيا اين کار جزء عمل صالح بود؟ آنچه در پرسش ادعا شده که منظور امير المؤمنان علي ـ عليه السلام ـ از فلان کس در نهج البلاغه عمر است ادعايي است که اثبات آن مشکل است، شما بايد آن قسمت از نهج البلاغه را نيز مطالعه کنيد که معروف به خطبه شقشقيه است تا معلوم علي ـ عليه السلام ـ عمر و ابوبکر را ستوده يا نکوهش کرده است.امام (ع) در این خطبه به صراحت فرموده است : هان! به خدا سوگند- فلان- جامه خلافت را پوشيد و مى‏دانست خلافت جز مرا نشايد، كه آسيا سنگ تنها گرد استوانه به گردش در آيد. كوه بلند را مانم كه سيلاب از ستيغ من ريزان است، و مرغ از پريدن به قلّه‏ام گريزان. چون‏چنين ديدم- دامن از خلافت در چيدم، و پهلو از آن پيچيدم، و ژرف بينديشيدم كه چه بايد، و از اين دو كدام شايد؟ با دست تنها بستيزم يا صبر پيش گيرم و از ستيز بپرهيزم؟ كه جهانى تيره است- و بلا بر همگان چيره- بلايى كه پيران در آن فرسوده شوند و خردسالان پير، و ديندار تا ديدار پروردگار در چنگال رنج اسير. چون نيك سنجيدم، شكيبايى را خردمندانه ترديدم، و به صبر گراييدم حالى كه ديده از خار غم خسته بود، و آوا در گلو شكسته. ميراثم ربوده اين و آن، و من بدان نگران. تا آنكه نخستين راهى را كه بايد پيش گرفت و ديگرى را جانشين خويش گرفت. [سپس امام مثلى بر زبان راند و اين بيت أعشى برخواند كه:] «روز مرا با حيّان، برادر جابر، چه مشابهت؟ و اين دو را با هم چه مناسبت؟- من، همه روز در گرماى سوزان بر پشت شتر بوده و او آسوده، به راحت در خانه غنوده-.» شگفتا! كسى كه در زندگى مى‏خواست خلافت را واگذارد، چون اجلش رسيد كوشيد تا آن را به عقد ديگرى در آرد. خلافت را چون شترى ماده ديدند- و هر يك به پستانى از او چسبيدند، و سخت دوشيدند، و- تا توانستند نوشيدند- سپس آن را به راهى در آورد ناهموار، پر آسيب و جان آزار، كه رونده در آن هر دم به سر در آيد، و پى در پى پوزش خواهد، و از ورطه به در نيايد...... آیا با این اوصاف می توان گفت که امام (ع) از ایشان راضایت داشتند؟ خلاصه: با توجه به نکوهش هاي حضرت از خلفا و عدم رضايت علي ـ عليه السلام ـ که محور حق است و فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ که پاره تن پيامبر است، آيات و رواياتي که دلالت بر فضيلت اصحاب پيامبر و مهاجرين يا انصار مي کند، نسبت به افراد نکوهش شده، تخصيص مي خورند و هیچ دلیل ثابتی مبنی بر تمجید این افراد از سوی امام علی (ع) وجود ندارد و سیره و گفتار امام (ع) نیز خلاف این ادعاست و تمجیدهای فوق مربوط به افرادی چون مقداد و سلمان است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه