رجعت به معناى بازگشت است. و مقصود از آن در اصطلاح علماى شیعه، بازگشت عده اى از اموات به دنیا، پس از ظهور امام زمان(عج) و قبل از فرا رسیدن روز قیامت است. در این جا توجه به چند مطلب لازم است. الف) امکان رجعت: زنده شدن برخى از اموات، (رجعت) در امتهاى پیشین واقع شده است و آیات قرآن و روایات بر آن دلالت دارد: ۱.

رجعت به معناى بازگشت است. و مقصود از آن در اصطلاح علماى شیعه، بازگشت عده اى از اموات به دنیا، پس از ظهور امام زمان(عج) و قبل از فرا رسیدن روز قیامت است. در این جا توجه به چند مطلب لازم است. الف) امکان رجعت: زنده شدن برخى از اموات، (رجعت) در امتهاى پیشین واقع شده است و آیات قرآن و روایات بر آن دلالت دارد: 1. رجعت عده اى از بنى اسرائیل: «و اذ قلتم یا موسى لن نؤمن لک حتى نرى الله جهره فاخذتکم الصاعقه و انتم تنظرون * ثم بعثناکم من بعد موتکم لعلّکم تشکرون» ؛ و [یاد کنید] هنگامى را که گفتید اى موسى هرگز به تو ایمان نمى آوریم مگر آنکه خدا را آشکارا ببینیم پس صاعقه شما را فراگرفت در حالى که مى نگریستید * سپس شما را پس از مردنتان برانگیختیم، شاید سپاسگزارى کنید»، (بقره / 55 و 56). 2. رجعت هزاران نفرى که از شهر خود بیرون آمدند: «الم تر الى الذین خرجوا من دیارهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیاهم ان الله لذو فضل على الناس و لکن اکثر الناس لا یشکرون»؛ آیا به کسانى که براى گریز از مرگ از شهر خود بیرون آمدند در حالى که هزاران نفر بودند، ننگریستى. پس خدا به آنان گفت بمیرید سپس آنها را زنده ساخت. بى تردید خداوند بر مردم بخشش فراوانى دارد و لکن بیشتر آنان سپاسگزارى نمى کنند»، (بقره / 243). 3. رجعت و زنده شدن مردگان به دست عیسى(ع): «و رسولا الى بنى اسرائیل أنّى قد جنتکم بآیه من ربکم... و احى الموتى باذن الله»؛ و [او را] فرستاده اى به سوى بنى اسرائیل [قرار داد که مى گفت] من از طرف پروردگارتان نشانه اى براى شما آورده ام... و مردگان را به اذن خدا زنده مى کنم»، (آل عمران / 49). آیات بسیارى که حاکى از رجعت در امت هاى گذشته است، (رجوع کنید به کتاب شیعه و رجعت، سید محمد میرشاه ولد، و رجعت علامه مجلسى). ب) اصل رجعت به این معنى، مطلبى مسلّم و ضرورى نزد شیعه است، هر چند جزو اصول عقاید شمرده نمى شود و آیات و روایات بر آن صحه می گذارند. برای نمونه به این آیات توجه کنید: 1- «و یوم نحشر من کل امه فوجا؛ روزی که از هر امتی گروهی را محشور کنیم» (نمل، آیه 83) واضح است که در قیامت همه مردم مبعوث می شوند اما آیه دلالت دارد که پیش از قیامت، روزی است که از هر امتی، گروهی محشور می شوند و این همان رجعت است. 2- «و حرام علی قریه اهلکنها انهم لا یرجعون؛ و بر هر قریه ای که آنها را نابود ساختیم، حرام است و آنها باز نمی گردند» (انبیاء، آیه 95) این آیه نیز به رجعت بر می گردد، زیرا روشن است که در قیامت همه مردم باز می گردند. پس در رجعت است که این گروه درمانده می شوند و بازگشتی ندراند. مرحوم علامه طباطبایی در ذیل آیه 210 سوره مبارکه بقره، (المیزان، ج 2، ص 106) به تفصیل درباره رجعت بحث کرده اند. همچنین آقای علی سعادت پرور در کتاب ظهور نور، ترجمه: سید محمدجواد وزیری فرد، روایات باب را به تفصیل آروده اند، صص 257 - 219. ج) مباحث مربوط به کیفیات رجعت امرى مسلم و ضرورى نیست لکن برخى مطالب از روایات رجعت استفاده مى شود مثل این که کسانى که در زمان حضرت مهدى رجعت مى کنند دو دسته اند یک دسته مؤمنان بسیار خالص به تعبیر روایات ممحّض در ایمانند، (بحارالانوار، ج 53، ص 39، حدیث 1) و یک دسته بدکاران بسیار بد به تعبیر روایات ممحّض در شرک، (همان مصدر). مؤمنان خالص براى دیدن دولت کریمه اهل بیت و رسیدن به ثواب نصرت و یارى امام زمان و طاغیان بسیار شرور براى عقوبت و انتقام گرفتن از آنان. در برخى روایات، اصحاب کهف و سلمان و ابوذر و مقداد و مالک اشتر جزو یاران رجعت یافته حضرت مهدى(عج) شمرده شده است، (رجعت، علامه مجلسى، کانون پژوهش اصفهان، چاپ اول، ص 45) و در برخى روایات از رجعت پیامبران الهی به ویژه پیامبر اکرم(ص) و حضرت على(ع) و امام حسین(ع) سخن به میان آمده است، (بحارالانوار، ج 53، ص 39، باب الرجعه احادیث 2 و 12 و 13 و 14 و 19 و 20 و 23 و 30). در روایات، رجعت ائمه اطهار(ع) از مسلمات است؛ اما چگونگی و جزئیات آن ذکر نشده است. آنچه از روایات استفاده می شود رجوع پیامبران و امامان بعد از ظهور حضرت مهدی(عج) است چنانکه امام صادق(ع) فرمود: « خداوند هیچ پیامبری را از آدم تا سایر انبیاء مبعوث نکرد جز آنکه به دنیا بازگشته و رسول خدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) را یاری خواهند کرد.»(بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، داراحیاءالتراث العربی، ج53، ص61، ح 50)  و در روایت دیگر امام سجاد(ع) در تفسیر آیه ذیل « آن کسی که قرآن را بر تو فرض نمود، تو را به باز گشتگاهی برمی گرداند». فرمود: « پیامبر و امیرالمؤمنین و همه امامان به سوی شما باز می گردند».(همان، ج53، ص56) اما چندین بار رجعت کردن ائمه(ع) را به طور کلی نداریم فقط درباره امیرمؤمنان علی(ع) آمده که حضرت صاحب کرات یعنی چندین بار رجعت است. به نمونه های از روایات در این زمینه توجه شود:1. امام صادق(ع) نقل فرموده که: علی(ع) فرمود: «أنا الفاروق الاکبر ... و صاحب الکرات»(همان، ص98، ح114) یعنی چندین رجعت.2. از امام باقر(ع) نقل شده است که علی(ع) فرمود: « و ... انی لصاحب الکرات»(همان، ص101، ح123)3. از سلمان فارسی نقل شده است که علی(ع) فرمود: « أنا صاحب الکرات»(همان، ص119)4. از امام باقر(ع) نقل شده  است که امیرمؤمنان علی(ع) فرمود: « ... و انّ الی الکره بعد الکره و الرجعه بعد الرجعه؛ مرحوم مجلسی در پاورقی معنی می کند یعنی رجعات متعدد در دنیا دارد.»(همان، ص47)از مجموع اینها استفاده می شود که امیرمؤمنان(ع) رجعت های متعددی به دنیا دارد، اما تفصیل آن برای ما روشن نیست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه