عواملی که سبب دوری از خدا و مانع قرب الهی می گردند کدام است؟

با توجه به آيات و روايات و سخنان بزرگان دين مشخص می شود، تنها عامل دوری از خداوند، معصیت و نافرمانی او است که بالتبع برای قرب به خدا، باید از گناه، علل و اسباب گناه و لاجرم انگیزه معصیت دوری کنیم. در این نوشتار به چهار مورد از اصلی ترین موانع قرب الهي که هر یک از این موانع، خود عامل بسیاری از مفاسد و معاصی است، اشاره مي کنيم: 1. لذت طلبي پيش گرفتن شيوه لذت طلبي در زندگي، از آن جهت که بر ميل و گرايش و انسِ نفس بر امور مادي و حيواني مي افزايد، مانع سنگيني در راه توجه به خدا ايجاد مي کند. امام علي ـ عليه السلام ـ در موارد متعددي از تعاليم عاليه خود به اين نکته مهم تأکيد کرده و پيروان اسلام را از غلتيدن در لذات دنيوي باز داشته اند، آن حضرت فرموده اند: لذات مادي انسان را سرگرم مي کند و در نتيجه از توجه به مبداء (خداوند) باز مي دارد.طبيعي است هرگاه نفس از چيزي احساس لذت نمود، ميل و گرايش به سوي آن در او ايجاد مي شود. اگر اين ميل و گرايش، به سوي امور مادي و مقتضيات تنِ خاکي باشد و فزوني گيرد، به همان اندازه نيز توجه نفس از درگاه الهي منصرف مي شود. شخصيت هاي آسماني و اولياء حق، از هر لذتي جز لذت توجه به خدا استغفار کرده و آن را براي خود گناهي مي شمردند. انسان تا زماني که مجذوب لذات دنيوي بوده و به لذتي بالاتر از آن دسترسي ندار، و تا وقتي که به اين بازيچه ها خود را سرگرم ساخته و به هدفي عالي تر توجه نداشته باشد، لذت رسيدن به خداوند را درک نمي کند، چون توجه و مجذوبيت به يکي از اين دو نوع لذت، غفلت و بي رغبتي از ديگري را به دنبال دارد. 2. حب دنيا از بهترين راههايي که قرآن کريم براي تهذيب دل به انسان ارائه مي دهد، پرهيز از محبت و دوستی دنیاست إِنَّمَا الحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَإِن تُؤْمِنُوا وَتَتَّقُوا يُؤْتِکمْ أُجُورَکمْ وَلَا يَسْأَلْکمْ أَمْوَالَکمْ؛ جز اين نيست که زندگي اين دنيا بازيچه و سرگرمي است و اگر ايمان بياوريد و پرهيزکاري کنيد پاداش هاي شما را مي دهد و اموال تان را هم نمي خواهد». قرآن کساني را که از خدا روگردان شده و از معنويات بي بهره مانده اند، فريب خورده دنيا معرفي مي کند و از آنها به عنوان کساني نام مي برد که بر سر يک دو راهي، دنيا را برگزيده اند و از خدا غفلت کرده اند. در تعاليم پيشوايان عظيم الشأن دين نيز تصريح و تأکيد شده است که حب دنيا با حب خدا هرگز يک جا جمع نمي شود. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: هم چنان که خورشيد و شب يک جا جمع نمي آيند، دوستي دنيا و حبّ خداوند نيز يکجا جمع نمي شود. بايد توجه داشت که دنيا به زمين و آسمان و درخت و خوراک ـ اطلاق نمي شود، بلکه دنيا چيزي است که انسان را از خدا منقطع و از ياد او غافل گرداند. به قول مولانا؛ چيست دنيا؟ از خدا غافل شدن ني قماش و نقره و فرزند و زن بزرگان علم و اخلاق، تمام کساني را که خواهان حبّ خدا و انس به درگاه رحمت او هستند، در اولین مرحله، به خارج کردن حب دنيا از دلهايشان امر نموده و یادآور شده اند: «اگر توجه انسان به امور دنيوي زياد شود، رفته رفته بر غفلت او از خدا افزوده مي شود، تا جايي که ديگر مجالي براي توجه به ذات حق باقي نمي ماند.» بنابراین، اولین و اساسی ترین و پایدارترین اصل در سیر و سلوک الی الله، از نظر عارفان و مشتاقان حضرت حق، دوری از محبت دنیا، و برای سالکانِ مبتدی و آنانکه در ابتدای راهند، خارج کردن و تصفیه یا تجرد دل از یاد و محبت دنیاست. 3. پيروي از شيطان قرآن شيطان را به عنوان دشمن سعادت انسان معرفي کرده، دستور مراقبت و هوشياري در برابر کيد و مکر او داده و ما را به مبارزه همه جانبه با او فرا خوانده است. به درستي که شيطان دشمن آشکار انسان است. در بيانات نوراني امام علي ـ عليه السلام ـ نيز آمده است. «در برابر شيطان که مانع و رهزن سير آدمي به سوي خداست، صف آرايي کنيد و با همه ساز و برگ نظامي خود به جنگ او برويد، اگر چنين کرديد جان شما تزکيه مي شود و درجات شما بالا مي رود. اگر شما با شيطان کاري نداشته باشيد او با شما کار دارد و طولي نمي کشد که شما را مي ربايد و تصاحب مي کند خداوند تعالي براي اينکه ما از شيطان در امان باشيم ما را راهنمايي کرده است. و فرموده در همه حالات آنچه از طرف خداست، حق است و آنچه از طرف شيطان است باطل، نور هرگز پيام دروغ نمي دهد و بر هر جا بتابد آن را روشن مي کند، اما ظلمت و تاريکي همواره با اشتباه همراه است. نتيجتا هر کس پيروي شيطان بکند، اين پيروي، مانع تابيدن نور خداوند، و مانع رسيدن به خداوند مي باشد.» پيروي از شيطان به عنوان «سمبل» ضد اخلاقي معرفي شده، تا آنجا که در بعضي آيات فرموده انسان دو راه در پيش دارد، يکي راه خدا و ديگري راه شيطان. شيطان پرستي نقطه مقابل خدا پرستي قرار داده شد. مثل آيه: «آيا پيمان نبستيم با شما اي فرزند آدم که عبادت نکنيد شيطان را که او براي شما دشمني آشکار است و اينکه مرا عبادت کنيد اين راه مستقيم است». «شيطان به وسيله کارهايي مثل 1. تزيين و زينت دادن کارهاي زشت انسان در نظر وي 2. و به دادن وعده هاي دروغ به انسان 3. و ترساندن انسان نسبت به آينده خويش، نهايت تلاش و کوشش خود را مي کند تا اينکه مانع رسيدن انسان به خدا و شناخت خداوند بزرگ شود.» 4. غفلت کساني هستند که بر اساس تبعيت از غرايز حيواني خود، توجه به اطراف موضوع نمي کنند؛ انگيزه هاي غريزي آنان را وادار به کارهايي مي کند و اصلا توجه نمي کنند که راه ديگري هم وجود دارد و هدف هايي در کار است که بايد راه را پيمود تا به آن هدف ها رسيد، حقي هست که بايد پذيرفت و باطلي که بايد رها کرد، راه صحيحي هست که بايد برگزيد و يا راه خطايي که بايد از آن کناره گيري کرد. غافلان به اين حقايق توجه نمي کنند. و در واقع زندگيشان يک زندگي حيواني است. قرآن از اين گروه با عنوان غافلان ياد مي کند و آنها را در حکم چهار پايان به حساب مي آورد و چنین می فرماید: محققا نهاده ايم براي جهنم بسياري از جن و انس را که براي ايشان دل هايي است که با آنها مي فهمند و چشم هايي که با آنها نمي بينند و گوش هايي که با آنها نمي شنوند؛ آنان چون چهار پايان و بلکه پست ترند؛ آنان همان غفلت زدگانند. وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِّنَ الْجِنِّ وَالإِنسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لاَّ يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لاَّ يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لاَّ يَسْمَعُونَ بِهَا أُوْلَـئِكَ كَالأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُوْلَـئِكَ هُمُ الْغَافِلُونَ. «غفلت، راه هاي معرفتي که خداوند براي انسان قرار داده است، مسدود و آنها را غير قابل استفاده مي کند. خداوند، چشم و گوش و دل در اختيار انسان قرار داده، تا در مسير شناخت و معرفت از آنها استفاده کند. ولي شخص غافل در تشخيص درست از نادرست از آنها استفاده نمي کند. بلکه سرش را پايين انداخته، به مقتضاي غريزه کور و بدون آنکه توجه کند حق و باطلي هم هست عمل خواهد کرد.» مقدمه واجبِ رسيدن به خداوند آن است که انسان توجه کند که ناقص است و بايد کامل شود. مسافر است و به توشه و وسيله نياز دارد و معلوم است که اگر کسي غافل باشد، در جاي خود مي ماند؛ چنانچه سعدي شيرازي مي فرمايد: حرم در پيش است و حرامي در پس اگر رفتي، بردي و اگرخفتي، مردي امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «از غفلت بپرهيزيد زيرا به زيان جان شما است.» «اگر شيطان جان ما را شکار کرد، آنگاه دست و پاي ما در گرفتن مال حرام و رفتن به جاي آلوده باز ولي در انجام کارهاي خير بسته مي شود پس غفلت مانع بزرگي است بر سر راه رسيدن به خداوند مهربان.» .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه