براساس آیه «... فأتوا بسوره من مثله ... ان کنتم صادقین» (بقره / ۲۳) هیچ کس نمی تواند سوره ای مانند قرآن بیاورد. حال اگر فردی سخن درستی به سبک قرآن و خیلی فصیح بگوید و ادعا کند این مانند قرآن است؛ کارشناسان چگونه می فهمند و اثبات می کنند که سخن آن فرد مانند و مثل قرآن نیست؟

در طول تاریخ تلاشهائی برای مقابله با تحدی قرآن صورت گرفته وعباراتی را جعل کرده اند که مورد تمسخر اهل فن قرار گرفته است.از این رو کسی نمی تواند متن معنی داری را بیاورد که دارای ویژگیهای قرآن کریم باشداز جهت شیوائی ورسائی وعمق محتوا.قرآن کریم ازابعاد وزوایای مختلف معجزه است.اسلوب وساختار ویژه که آنرا از سایرین جدا می کند فصاحت وبلاغت یعنی شیوائی الفاظ وعبارات ورسائی معانی,عبارات کوتاه ومعانی عمیق ودقیق,هما هنگی آیات بااینکه در موارد متعددی به موضوع یا موضوعات متعدد پرداخته است ولی بین هماهنگی وجود دارد از جهت علمی ونیز اخبار غیبی از امت های گذشته وشرح حال افرادی که جز قرآن کسی از حالات آنها خبری نداده است.قرآن کریم میگوید :اگر نسبت به وحیانی بودن قرآن تردید دارید سوره ای مانند آنرا بیاورید که الفاظ ومحتوای آن مانند این کتاب باشد.تحدى» به معناى مقابله ناپذیرى قرآن است، و خداوند، در آیات تحدى، با سه تعبیر از مردم خواسته است همانند قرآن بیاورند: 1. در آیه «بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآن؛ (1) مانند این قرآن». 2. در آیه «بِحدِیث مِثْلِهِ؛ « (2)، گفتارى مانند این قرآن». 3. در آیه «فَأْتُوا بِسُوره مِنْ مِثْلِهِِ؛ (3)، سوره اى مانند یک سوره قرآن». 4. در آیه «فَأْتُوا بِعَشْرِ سُوَرٍ مِثْلِه ِ؛ (4) ده سوره مانند سوره هاى قرآن». دانشوران از دیرباز در این که چه مقدار معجزه است، اختلاف داشته اند؛ ولى با توجه به مجموع آیات مى توان گفت: از آن جا که اعجاز قرآن از نظر محتوا و قالب به نظم خاص حاکم بر مجموعه هدفمند و برخوردار از آغاز و انجام مشخص بستگى دارد، کم تر از یک مجموعه به هم پیوسته آیات نمى تواند موضوع تحدى باشد. بنابراین، در تحدى به سخنى مانند قرآن «بِحدِیثٍ مِثْلِه» یا تحدى از قرآن نازل نشده بود تمام قرآن مراد نیست. همچنین مراد از »سوره« در دیگر آیات تحدى، معناى لغوى این واژه است نه یکى از سوره هاى صد و چهارده گانه قرآن. سوره در لغت معنایى چون فقره و پاراگراف دارد. بنابراین، آنچه قرآن بدان تحدى کرده، بخشى از آیات به هم پیوسته و برخوردار از نظم خاص و آغاز و انجام مشخص است. با این معیار حتى یک آیه، نظیر آیه دین (282 سوره بقره( که به احکام قرض مى پردازد، مى تواند مورد تحدى باشد؛ ولى سایر آیات قبل و بعد آن مورد تحدى نیست. (5) نزول قرآن به زبان عربى - با توّجه به مخاطبان نخستین آن و شخص پیامبر(ص) که همگى عرب زبانند - یک جریان طبیعى است و هر سخنورى، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان مى کند. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام هاى خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است. اما در این باره، باید به چند نکته مهم توجه داشت: 1. قرآن کریم اگر چه براى تنزّل در این عالم، نیاز به زبان خاص دارد و آن عربى فصیح و مبین است؛ ولى زبان و فرهنگ آن، همان زبان و فرهنگ فطرت است؛ به شکلى که همگان آن را مى فهمند و تنها در این صورت مى تواند جهانى باشد. اگر فرهنگ قرآن، فرهنگ یک نژاد و گروه خاصى مى بود؛ هیچ گاه نمى توانست جهانى باشد. ( تفسیر موضوعى قرآن کریم، ج 1، صص 353 - 355.) از این رو قرآن کریم، کتابى ساده و معمولى نیست تا انسان بتواند بر اثر آشنایى با قواعد عربى و مانند آن، به همه معارفش دست یابد؛ بلکه کتابى است که ریشه در اوج آسمان و مقام «لدن» دارد و از «علم خداوند» سرچشمه گرفته است و درک معارف بى انتهاى آن، بدون نردبان تقوا و ارتباط با خدا، امکان پذیر نیست. 2. همان طور که ایجاد «حقیقت وحى» اختصاص به ذات خداوند متعال دارد، تنزل آن حقیقت به لباس عربى مبین و الفاظ اعتبارى نیز کار خداى متعال است؛ نه آن که فقط معناى کلام و وحى الهى، در قلب پیامبر(ص) تنزل یافته باشد و آن حضرت با انتخاب خود، الفاظى را به عنوان لباس آن معارف قرار داده باشد. الفاظ قرآن کریم نیز از سوى خداوند، تعیین شده و لذا جنبه اعجازى دارد. آیات زیر دلالت دارد که علاوه بر محتوا، الفاظ و عبارت عربى قرآن نیز از ناحیه خداوند به پیامبر(ص) وحى شده است: «ابراهیم، آیه 4؛ مریم، آیه 97؛ دخان، آیه 58؛ اعلى، آیات 18، 17، 22 و 32؛ قمر، آیه 40؛ احقاف، آیه 12؛ فصلت، آیه 2 و 3؛ رعد، آیه 37 و...». ( نگا: المیزان، ج 17، ص 359.) 3. ارتباط الفاظ با معانى، ارتباطى تکوینى و حقیقى نیست؛ بلکه در اثر قرارداد است که لفظ معینى با قرارداد ویژه، نشانه معناى خاصى مى گردد و به همین دلیل، براى یک معناى خاص در اقوام مختلف، الفاظ گوناگونى وجود دارد و نیز به همین دلیل است که یک حقیقت تکوینى، همچون وحى گاهى به صورت «عربى مبین» ظهور مى کند و گاهى به صورت «عبرى» و زمانى به «زبان سریانى» و... . راز نزول قرآن به «زبان عربى» اولاً یک جریان و امر طبیعى است؛ زیرا هر سخنور و دانشمندى، مطالب خویش را با زبان مخاطبان خود بیان مى کند و مى نویسد. خداوند متعال نیز در ارسال پیامبران و ابلاغ پیام هاى خویش، همین رویه را تأیید کرده و به کار گرفته است: «و ما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبیّن لهم فیضل الله من یشاء و یهدى من یشاء و هو العزیز الحکیم»؛ «و ما هیچ فرستاده اى را جز با زبان مردمش نفرستادیم تا [بتواند حقایق را] براى آنان به روشنى بیان کند. پس خداوند هرکس را که بخواهد گمراه و هرکس را که بخواهد هدایت مى کند و او شکست ناپذیر و فرزانه است». ( ابراهیم (14)، آیه 4.) در رابطه با اعجاز قرآن توجه شما را به مطالب زیر جلب می نماییم: قرآن از جهات گوناگونى، اعجاز دارد و معجزه اى جاوید و زنده است؛ یعنى، در همه زمان ها دیگران از آوردن مثل آن عاجز و ناتوانند. از همین رو قرآن تمام اندیشمندان و فرزانگان بشریت را، به تحدى و چالش فراخوانده و به صراحت گفته است که: «حتى اگر جن و انس به یارى یکدیگر بشتابند، از آوردن مانند آن ناتوانند.» سوره اسراء ، آیه 88؛ بلکه این مسأله چنان ترقى کرده که گوید: «اگر در آنچه بر بنده خود نازل کرده ایم تردید دارید، پس تنها یک سوره مانند آن بیاورید.» (سوره بقره ، آیه 23) بعضی از جنبه هاى اعجاز قرآن عبارت است از: 1. اعجاز ادبى قرآن که برجسته ترین ادیبان عرب را سخت شگفتزده ساخته است و سرسخت ترین دشمنان پیامبر (مانند ولید) بر فرابشرى بودن اسلوب زیبا و ترکیب بدیع آهنگ بى نظیر قرآن اعتراف کرده اند. «آربرى» (Arberry.J.A) در این زمینه مى گوید: «قرآن آهنگ و موسیقى دلنشینى دارد که عرب پیش از قرآن هرگز با چنین آهنگى آشنا نبوده است». همو گوید: «از قرآن ترجمه هاى بسیار زیادى انجام شده و هریک پس از چند روزى به کهنگى و فرسودگى گراییده است؛ اما قرآن هم چنان بر فراز اعصار با طراوت و تازگى برقرار مانده است. آیا این خود نشانه الهى بودن آن نیست؟» 2. اعجاز علمى یا رازهاى علمى نهفته در قرآن، اقیانوس بیکرانى از دانش هاى کیهان شناختى، انسان شناختى، تاریخ، نجوم، جنین شناسى و... است که دانشمندان شرق و غرب را به تحقیقات زیادى واداشته و سخت آنان را به حیرت افکنده است. در این زمینه هزاران کتاب و مقاله از سوی دانشمندان در رشته هاى مختلف علوم به نگارش درآمده و همه از عظمت قرآن و تطبیق آیات آن با جدیدترین رهیافت هاى دانش بشرى سخن گفته اند. «موریس بوکاى» (Maurice,Bucaille) در کتاب مقایسه اى میان تورات، انجیل و قرآن و علم مى گوید: «چگونه مى توان از تطبیق قرآن با جدیدترین فرآورده ها علمى بشر در شگفتى فرو نرفت و آن را اعجاز به حساب نیاورد». 3. اعجاز در پیشگویى هاى تاریخى مانند: غلبه روم بر ایران. 4. اعجاز در بیان رخدادهاى تاریخى پیشین و... براى آگاهى بیشتر در این زمینه ر . ک: 1. شهید مطهرى، وحى و نبوت؛ 2. علامه طباطبایى، تفسیر المیزان، ج 1؛ 3. سید مرتضى توسلیان، عظمت قرآن؛ 4. جمعى از نویسندگان«درراه حق»، درسهایى پیرامون شناخت قرآن؛ 5. محمد على گرامى، درباره شناخت قرآن؛ 6. فخرالدین حجازى، پژوهشى پیرامون قرآن و پیامبر؛ 7. مکارم شیرازى، قرآن و آخرین پیامبر؛ 8. موریس بوکای، مقایسه اى میان تورات انجیل قرآن و علم؛ 9. قرآن و دانشمندان؛ 10. قرآن بر فراز اعصار. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه