تکلیف کارهای خوب انسان های بی دین و کافر و یا غیر مسلمان که پاداش آن را در دنیا نگرفته اند چه می شود؟ آیا این انسان ها به جهنم می روند؟ اگر به جهنم می روند آیا به طور جاودان در جهنم باقی می مانند یا اینکه پس از مدتی نجات می یابند؟ لطفا به طور کامل توضیح دهید.

باید گفت دیدگاه اسلام نسبت به پاداش اخروی و ورود به بهشت بر دو محور تمرکز یافته است: ایمان (حسن فاعلی) و عمل شایسته (حسن فعلی)؛ چنان که فرمود: «والعصر * إِنَّ الانسان لَفی خُسْر * إِلَّا الَذینَ امَنُوا وَ عَمِلُوا الصالِحات...» عصر/1 ـ 3 [سوگند به عصر، همانا انسان در زیان کاری است، جز آنان که ایمان آورده و کردار شایسته انجام می دهند.] همچنین می فرماید: «مَنْ عَمِلَ صالِحا مِنْ ذَکَرِ أَو أُنْثی وَهُوَ مُؤمِن» نحل/97 ؛ [هر کس ـ از مرد یا زن ـ کار شایسته کند و مؤمن باشد.] کردار هر کسی نیز باید بر پایه نیت خالص وی باشد و گرنه در آخرت پاداشی نخواهد داشت یا پاداش کامل دریافت نخواهد کرد: «فَاعْبُد اللهَ مُخْلِصا لَه الدّین ِ الا لِلّه الدّینُ الخالِص» زمر/2 ـ 3 [خدا را پرستش و دین خود را برای او خالص کن. آگاه باشید که دین خالص از آن خداست.] گستردگی معنای دین هم شامل اعتقادات می گردد و هم عبادات و سایر کردارهای آدمی را در بر می گیرد. مردی به رسول خدا(ع) عرض کرد: مااموال خود را به دیگران می بخشیم تا اسم و رسم ما د رمیان مردم باشد و آیا پاداشی داریم؟ پیامبر(ص) فرمود: نه، باز گفت: گاهی برای اجر الهی و زمانی برای به دست آوردن نام و نشان می بخشیم. آیا پاداشی داریم؟ فرمود: خداوند چیزی را نمی پذیرد، مگر این که خالص برای او باشد. سپس این آیه را تلاوت فرمود: «أَلا لِلّهِ الدِینُ الخالِص» (روح المعانی 13/345 ـ 346) بنابراین، آسایش انسان به آرامش درونی، طمأنینه نیت و کردار صالح است، نه به زیبایی، آرایش، نام و آوازه بیرونی و بریده از معنویات و اندیشه های نا خالص. از این رو می توان نتیجه بحث را د رامور زیر بررسی کرد: 1 ـ اگر کافر در اکتشافات خود قصد تخریب دنیا و جامعه انسانی را داشته باشد نه تنها پاداش اخروی ندارد، بلکه به عذاب نیز گرفتار خواهد گشت. 2 ـ اگر هدف از خدمت اجتماعی نام و آوازه باشد تا به دنیای مطلوب خود برسد، باید گفت محتمل است به هدف دنیوی خویش نایل گشته لیکن چنین مقصدی براساس اختیال ترسیم می شود نه تعقل و انسان مختال به دنبال چنین هوسی حرکت می کند، نه عاقل و اگر هدف فقط خدمت به جامعه بشری است حتما به هدف خیر می رسد و در هر دو صورت برای آخرت او پاداشی نیست؛ زیرا کسی که به آخرت معتقد نیست و هدایت وحی الهی را افسانه می پندارد چنین کسی بهره اخروی نخواهد داشت: «مَنْ کانَ یُرِید الْحَیوةَ الدُّنیا وَ زینَتها نوف إِلیهم أَعْمالَهم فیها وَ هُمْ فیها لا یُبْخَسون» هود/15 [کسانی که زندگی دنیا و زیور آن را بخواهند: {جزای} کارهایشان را در آن جا به طور کامل می دهیم، و به آنان درآنجا کم داده نخواهد شد.] اینان بدون کم و کاست، به پاداش دنیوی کردار خود خواهند رسید. این آیه وعده رسیدن به هدف معقول دنیوی را در بر دارد، اما نفی بهره اخروی را می توان از آیه «فَمِنَ النّاسِ مَنْ یَقُول رَبَّنا اتِنا فِی الدّنیا وَ مالَهُ فِی الاخِرة مِنْ خَلاق» بقره/200 استفاده کرد. آری ممکن است مقداری از بهره های آخرت نصیب چنین شخصی شود. 3 ـ اگر کسی به مبدأ و معاد معتقد بود و مقداری از خدمات علمی، اقتصادی، سیاسی...خود را برای خدا و تأمین رفاه خلق خدا در نظر گرفته باشد؛ البته به همان اندازه مأجور بوده و پاداش خواهد برد؛ زیرا «فَإِنَّ الله لا یُضیع أَجر المُحسِنین» یوسف/90 «فَمَن یَعمل مِثقال ذَرة خَیرا یَره» زلزال/7 . البته این در صورتی است که کار او رنگ الهی به خود گرفته باشد و اگر کسی به آخرت معتقد نبود و کار خوبی برای تأمین رفاه جامعه بشری انجام داد و نسبت به وحی آسمانی عنود نبود ممکن است در آخرت پاداش مناسب ببیند و آن پاداش، همانا کاهش عذاب باشد؛ چنان که برخی از روایات براین مطلب دلالت دارد. قرآن نیز می فرماید: «مَن کان یُرید العاجِلة عَجُلنا لَه فیها ما نَشآء لِمَن نُرید ثُمَّ جَعَلنا لَه جَهنم یَصلیها مَذموما مَدحورا ومَن أَراد الاخِرة وَسَعی لَها سَعْیَها و هُو مُؤمِن فَأُولئِک کان سَعیُهم مَشکورا کَلا نُمِد هؤُلاء وهؤلاء مِن عَطاء رَبِک وماکانَ عَطاء رَبک مَحْظورا» إسرا ء/18 – 20 . [هرکس خواهان دنیای زود گذر است، به زودی هر که را خواهیم نصیبی از آن می دهیم. آن گاه جهنم را که در آن خوار و رانده داخل خواهد شد برای او مقرر می داریم و هر کس خواهان آخرت است و نهایت کوشش را برای آن بکند و مؤمن باشد، آنان که تلاش آن ها مورد حق شناسی واقع خواهد شد. هردو {دسته} اینان و آنان را از عطای پروردگارت مدد می بخشیم و عطای پروردگارت {از کسی} منع نشده است.] همه امکانات در اختیار آدمی قرار می گیرد و حتی وسایل کفر کافران هم فراهم می شود تا گاه آزمون و پاداش، حجت و برهانی نداشته باشند. هم ابزار معصیت فراهم است هم ابزار طاعت و خداوند همه را مدد خواهد کرد و منعی در کار نیست. البته در قیامت همه کردارهای کوچک و بزرگ و همه تلاش و کوشش ها به حساب خواهد آمد «وَإِن کانَ مِثقال حَبَّة مِنْ خَردَل أَ‌تیْنا بِها و کَفی بِنا حاسِبین» انبیاء/47 . [و اگر {عمل} هم وزن دانه خردلی باشد آن را می آوریم و کافی است که ما حساب رس باشیم.] بنابراین، تنها کسی در قیامت بهره مند خواهد شد که اولا دارای حسن فاعلی، یعنی ایمان به آخرت باشد و ثانیا حسن فعلی، یعنی سعی برای آخرت داشته باشد. آیة الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن ج 5 (معاد در قرآن) . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه