چگونگي يدايش زبان لري مي خواستم و آيا لهجه بهبهاني و هنديجاني و بوشهري همان زبان لري است و اين که چگونه به وجود آمده اند؟

واژه و نام لر، عنوان و نسب يکي از اقوام بزرگ ايراني است که در لرستان ( فعلی) (لر کوچک) و در سرزمين بختياري (لر بزرگ) و نيز اقليم کهکيلويه و بوير احمد و بخشي از مناطق غربي ايران ساکن هستند، سرزمين موروثي آنان از نظر جغرافيايي طبيعي و جغرافياي فرهنگي به هم پيوسته است، در واقع پهنه اي است که مرز باختري (غربي) آن کشور عراق است و از خاور (شرق) تا بخش هايي از استان اصفهان و فارس ادامه داشته و از جنوب به خوزستان و خليج فارس محدود مي شود. مورخان و جغرافيا نويسان دوران تسلط عرب تمام مردمان ساکن کوه هاي زاگرس را کُرد ضبط کرده اند چنان که طبري در تشريح وقايع سال هاي 23 و 29 هجري از اين اقوام به نام اکراد ياد کرده است. دانشمندان قرن چهارم و پنجم از نخستين کساني هستند که کلمات اللريه، بلاد اللوريه را به کار برده اند، مسعودي ضمن توضيح شعبه هاي چهارگانه کُرد لفظ لر را نيز آورده است. گويش و زبان لري بنا به گفته محققين همچون گويش بيشتر اقوام اصيل ايراني از يک اصل يعني زبان پهلوي سرچشمه مي گيرد و اين نزديکي واژه ها و اصطلاحات سدّي محکم براي حفظ استقلال ايران است و هر گاه اختلافي از نظر عادات و رسوم وجود داشته باشد، اشتراک زبان و گويش، آنها را برطرف مي نمايد. بر خلاف اين نظر، برخي از مورخان قديمي زبان و گويش لُري را بين عربي و ترکي دانسته و داستان هاي عجيب در اين باره گفته اند. امّا اگر چه واژه هاي ترکي و عربي در گويش لري وجود دارد. ولي يکي از نزديک ترين زبان ها به پهلوي به شمار مي رود. به طور کلي براي واژه لر و ريشه و منشاء آن، دو ريشه قائل شده اند، يکي منشأ جغرافيائي و طبيعي، ديگري اصل قومي و طايفگي. بنابراين زبان لري متداول امروزي، شاخه اي از زبان پارسي باستان است که آن هم خود شاخه اي از زبان هند و اروپايي و هند و ايراني است. امّا زبان لري امروزه خود شامل دو قسم است، 1. لري به زبان اکثريت مردم اين طائفه 2. لکي زبان بعضي از مردمان لرستان و ايلام و کرمانشاه و... محدوده زبان لري؛ لر زبان ها که بيش از سه ميليون نفر جمعيت دارند و همان طور که ذکر شد به شعبه باختري و خاوري تقسيم مي شوند و مرز اين دو زبان و گويش رودخانه معروف دز است. لرهاي باختري به لرهاي ساکن، بروجرد، نهاوند ملاير، تويسرکان، اليگودرز، خرم آباد، سگوند، بالاگريوه و بخشي از ايلام و خوزستان شمالي که با لهجه لکي صحبت مي کنند. لرهاي خاوري (شرقي) به مردم بختياري، کهکيلويه و بويراحمد، ممسني، بوشهر، حيات داودي، ليداوي، دشتستان، شيان کاره ها، قسمتي از خوزستان و بخشي از اليگودرز را تشکيل مي دهند که با لهجه و گويش لري صحبت و تکلم مي کنند. آقاي خانلر مي نويسد: زبان لري، يکي از مهم ترين زبان ها و گويش هاي ايراني در زمان معاصر است که گاهي به آن بختياري هم مي گويند، زبان اقوام پراکنده اي است در نواحي کوهستان بختياري (استان چهارمحال بختياري) قسمتي از مغرب استان فارس قبايل بختياري و ممسني و بويراحمدي (در استان کهکيلويه و بوير احمد) و استان لرستان و بخش هايي از مرکز و غرب ايران و شمال خوزستان زندگي مي کنند و به گويش هايي سخن مي گويند که با کردي خويشاوندي دارد، اين گويش هاي مختلف که هر کدام ويژگي هاي خاص خود را دارند؛ معمولا تحت عنوان «زبان لري» و يا «لري و بختياري» قرار مي گيرند به تعبير ديگر همه اين گويش ها جزو يک گروه زباني به شمار مي آيند. بنابراين مردم بهبهان نيز ترکيبي از مردم لر و مردمان فارس را تشکيل مي دهند گويش لري دارند منتها در اداي برخي الفاظ لهجه خاصي دارند ولي در اصل، گويش لري دارند و بنا به گفته منابع در محدوده زبان لر قرار مي گيرند. گويش بوشهري نيز يکي از گويش هاي زبان فارسي است که تقريبا در سرتاسر استان بوشهر و بخش هايي از مناطق غربي استان فارس و غرب خوزستان مانند هنديجان رايج است اين گويش ها شباهت هاي زيادي با گويش هاي بندري لري و بختياري دارد هر چند که اين گويش خود داراي لهجه هاي متعددي است مانند بوشهري مرکزي، تراکمه اي، آبداني، کنگاني، جمي، تنگستاني، دشتي، دشتستان، ديلمي گناوه اي، هنديجاني و در روستاها، لهجه ها از تنوع بيشتري برخوردارند، امّا با زبان و گويش لري کاملا آميخته اند و اصالتا تحت زبان و گويش لري جاي مي گيرند. بنابراين گويش و زبان لري که بخش عمده اي از شهرها و مناطق غربي تا اصفهان در بر مي گيرد منشأ فارسي پهلوي و زبان ايران باستان است و گويش هاي هنديجاني و بوشهري و بهبهاني هر چند که در لهجه با لري تفاوت هايي دارند امّا در اصل همه را با عنوان گويش لري مي شناسند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه