افتراء در سوره یونس به چه معناست؟

سوال کننده مشخص نکرده است که کدام آیه از سوره مبارکه یونس را در نظر داشته است ؟ چرا که بحث افتراء در هفت آیه از این سوره مطرح شده است :فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى عَلَى اللَّهِ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِهِ إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ (17)هُنالِکَ تَبْلُوا کُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ وَ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما کانُوا یَفْتَرُونَ (30)وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَرى مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لکِنْ تَصْدیقَ الَّذی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصیلَ الْکِتابِ لا رَیْبَ فیهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمینَ (37)أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ (38)قُلْ أَ رَأَیْتُمْ ما أَنْزَلَ اللَّهُ لَکُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَراماً وَ حَلالاً قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَکُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ (59)وَ ما ظَنُّ الَّذینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ یَوْمَ الْقِیامَةِ إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَ لکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لا یَشْکُرُونَ (60)قُلْ إِنَّ الَّذینَ یَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ لا یُفْلِحُونَ (69)ولی بطور کلی باید گفت که به قول راغب افتراء در قرآن به معنی دروغ بستن ، شرک و ظلم آمده است (المفردات فی غریب القرآن، ص: 634) و در آیات این سوره به نظر می رسد معنای کذب نزدیکتر از ما بقی می باشد ؛ این دروغ بستن به خدا به دو صورت مطرح است یکی مستقیما کلام و یا نوشته ای را که از خدا نیست به او نسبت داده شود مثل آیه 37 و 38 و یکی غیر مستقیم حکمی را که در شرع نیست در شرع مقدس داخل کنند مثل آیه 59 ؛ آیات دیگر نیز به نظر می رسد کلی بوده و هر دو صورت را برمی تابد .افتراء به معنای دروغ بستن و نسبت دروغ دادن است و فریه به معنای تهمت و دروغ است . در این آیه خداوند اتهامی را که مشرکان به قرآن نسبت می دادند و آن را از جانب خدا ندانسته بلکه کتابی از جانب بشر یعنی پیامبر و بافته ذهن و اندیشه او می دانستند و آنرا وحی الهی و از جانب خداوند نمی دانستند . برای روشن تر شدن فضای آیه توجه شما را به توضیح بیشتری در این باره جلب می نماییم :وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَرى مِنْ دُونِ اللَّهِ وَ لکِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَ تَفْصِیلَ الْکِتابِ لا رَیْبَ فِیهِ مِنْ رَبِّ الْعالَمِینَ (37) أَمْ یَقُولُونَ افْتَراهُ قُلْ فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِثْلِهِ وَ ادْعُوا مَنِ اسْتَطَعْتُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ (38:37- شایسته نیست (و امکان نداشت) که این قرآن بدون وحى الهى به خدا نسبت داده شود ولى تصدیقى است براى آنچه پیش از آن است (از کتب آسمانى) و تفصیلى است براى آنها، و شکى در آن نیست که از طرف پروردگار جهانیان است.38- آنها مى گویند، او قرآن را به دروغ به خدا نسبت داده بگو اگر راست مى گوئید یک سوره همانند آن بیاورید و هر کس را مى توانید غیر از خدا (به یارى) بطلبید .این آیات به پاسخ قسمت دیگرى از سخنان نارواى مشرکان مى پردازد، چرا که آنها تنها در شناخت مبدء گرفتار انحراف نبودند، بلکه به پیامبر اسلام ص نیز افترا مى زدند، که قرآن را با فکر خود ساخته و به خدا نسبت داده است، لذا در آیات گذشته خواندیم که از پیامبر ص تقاضا داشتند قرآنى غیر از این قرآن بیاورد و یا لا اقل آن را تغییر دهد، این خود دلیل آن است که قرآن را ساخته فکر او مى پنداشتند! نخستین آیه مورد بحث مى گوید: شایسته نیست که این قرآن بدون وحى الهى به خدا نسبت داده شده باشد (وَ ما کانَ هذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَرى مِنْ دُونِ اللَّهِ) جالب اینکه به جاى نفى ساده، نفى شانیت شده است و مى دانیم این گونه تعبیر از نفى ساده رساتر است، این درست به آن مى ماند که کسى در مقام دفاع از خود بگوید شان من نیست که دروغ بگویم و البته این تعبیر از اینکه بگوید من دروغ نمى گویم بسیار پرمعنى تر و عمیقتر مى باشد.سپس به ذکر دلیل بر اصالت قرآن و وحى آسمانى بودنش پرداخته مى گوید:ولى این قرآن کتب آسمانى پیش از خود را تصدیق مى کند (وَ لکِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ).یعنى تمام بشارات و نشانه هاى حقانیتى که در کتب آسمانى پیشین آمده بر قرآن و آورنده قرآن کاملا منطبق است و این خود ثابت مى کند که تهمت و افترا بر خدا نیست و واقعیت دارد، اصولا خود قرآن از باب آفتاب آمد دلیل آفتاب شاهد صدق محتواى خویش است تفسیر نمونه ، ج8 ، ص 288 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه