خودکشي در قرآن از سوي خداوند منع شده و به آن وعده عذاب داده شده است. حال ممكن است انساني زندگي کند و در عمر خود دست به خودکشي نزند اما در نهايت مشرک و کافر و مخلد در جهنم از دنيا برود، و از طرفي هم مي دانيم که فقط مشرکان و کافرها هستند که عذاب ابدي دارند و در جهنم مخلد خواهند بود، حال آن انساني که دست به خودکشي نزده ولي کافر و مشرک از دنيا رفته نمي توانست بگويد اگر من قبل از اينکه کافر و مشرک بشوم دست به خودکشي مي زدم حداقل کافر و مشرک نبودم و در عذاب ابدي قرار نمي گرفتم؟

نظر به اين که در متن سئوال چنين فرض شده که خودکشي از جمله گناهاني است که هر چند وعده عذاب به آن داده شده و از اين جهت جزء گناهان کبيره مي باشد؛ امّا عذاب آن به صورت ابدي نبوده و شخصي که خودکشي کرده پس از مدت زماني که در آتش غضب الهي واقع گشت از آن نجات پيدا مي کند و درست به جهت همين پندار ناصحيح، خودکشي را راه علاجي براي فرار از ابديت و خلود در آتش جهنم به سبب کفر و شرک احتمالي پنداشته است، لذا ابتدا ما شاکله اين فرض يعني ابدي نبودن عذاب خودکشي را به لطف الهي به کمک آيات و روايات در هم شکسته و نادرستي چنان پنداري را اثبات خواهيم کرد. از آنجايي که قتل نفس محترمه و گرفتن حق حيات چه به صورت خودکشي کردن و چه به صورت کشتن غير تصرف در ملک طلق الهي بوده و تعدي در حق خدادادي مي باشد بدين جهت جزء گناهاني است که طبق روايت امام صادق ـ عليه السلام ـ جزء اکبر کبائر بوده و بعد از شرک به خداوند متعال قرار گرفته است بدين جهت در آيات و رواياتي به اين گناه بزرگ توجه ويژه اي شده به نحوي که در آيات 178، 179، 217 بقره، 29 و 30 و 93، سوره نساء و آيه 32 سوره مائده مستقيما به مسأله قتل نفس پرداخته و در مقابل اين عمل شنيع، موضع گيري مي کند و در بعض آيات، خلود در آتش جهنم را نتيجه اين عمل زشت دانسته و نادرستي فرضي که در متن سئوال آمده را به اثبات مي نشيند از جمله اين آيات، آيه شريفه 93 سوره نساء است که مي فرمايد: وَمَن يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُّتَعَمِّدًا فَجَزَآؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا، ترجمه: و هر کس مؤمني را از روي عمد به قتل برساند، مجازات او دوزخ است، در حالي که جاودانه در آن مي ماند و خداوند بر او غضب مي کند و او را از رحمتش دور مي سازد و عذاب عظيمي براي او آماده ساخته است». چنان که مي بينيد خداوند متعال پنج تهديد را در اين آيه به کشنده نفس داده که عبارتند از: 1. تهديد به جهنم 2. تهديد به خلود در آن 3. تهديد به مصادف شدن غضب الهي 4. مورد لعن خدا واقع شدن 5. وعيد به عذاب بزرگ و کمتر آيه اي در قرآن کريم است که در مقابل گناهي اين چنين جبهه گرفته و چنين تهديد آميز سخن بگويد، گذشته از لحن سخن يکي از تهديدهاي اساسي خداوند نسبت به کشنده نفس، خلود و جاودانگي و ابديت در عذاب الهي است که مي فرمايد: «فجزائه جهنم خالدا فيها» و گويا سخن امام صادق ـ عليه السلام ـ در مورد خودکشي هم ناظر به اين آيات است که مي فرمايند: «من قتل نفسه متعمدا فهو في نار جهنم خالدا فيها». يعني هر کس که با عمد و اختيار دست به خود کشي بزند جايگاه او در آتش جهنم ابدي خواهد بود. آري خداوند با کشتن نفس معامله سختي مي کند چرا که به آفريده خود عشق مي‌ورزد و طبق آن روايت از بحار که مي‌فرمايد: «فاني شدن تمام دنيا نزد خداوند متعال از کشته شدن يک مؤمن آسان تر است». و درست به همين جهت است که خطاب مي کند به انساني که قصد خود کشي دارد و چنين مي فرمايد: ...وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَکمْ إِنَّ اللّهَ کانَ بِکمْ رَحِيمًا. يعني اي بنده از چه اميدت را از دست داده اي و مي خواهي سر به کوي نيستي بگذاري و حال آنکه پروردگار شما نسبت به وضع و حال شما بخشنده و رحيم است، و در جاي ديگر ارزش يک انسان را چنان مي بيند که مي فرمايد: ...مَن قَتَلَ نَفْسًا بِغَيْرِ نَفْسٍ أَوْ فَسَادٍ فِي الأَرْضِ فَکأَنَّمَا قَتَلَ النَّاسَ جَمِيعًا وَمَنْ أَحْيَاهَا فَکأَنَّمَا أَحْيَا النَّاسَ جَمِيعًا.... يعني اگر کسي انساني را بدون ارتکاب قتل يا فساد در روي زمين بکشد چنان است که گويي همه انسان ها را کشته و هر کس انساني را از مرگ رهايي بخشد چنان است که گويي همه مردم را زنده کرده است». و از اين جهت است که با کشنده يک نفر معامله کشنده بشريت را مي کند که مي توان وجه ابديت عذاب قتل نفس و خود کشي را با اين توجيه بيان کرد. مفسر ارجمند جناب آقاي قرائتي در تفسير خود ذيل آيه شريفه در توجيه اين که کشتن يک نفر چگونه به منزله کشتن همه مردم است مي فرمايند که براي توضيح اين حقيقت چند بيان و معنا مي توان عرضه کرد: 1. قتل يک نفر کيفري همچون قتل همه مردم را دارد 2. حرمت قتل يک نفر نزد خداوند به منزله قتل همه مردم نزد شماست 3. قتل يک نفر بي اعتنايي به مقام انسانيت است 4. چون انسان ها به منزله اعضاي يک پيکرند پس قتل يکي قتل همه آنهاست 5. يک نفر مي تواند سرچشمه يک نسل باشد پس قتل او به منزله قتل يک نسل است. دقت در اين معاني نشان مي دهد که شخصي که اقدام به کشتن نفسي مي کند حال فرق نمي کند که به کشتن غير خود اقدام کند يا به خودکشي بپردازد استحقاق عذاب ابدي را دارد حال اگر رحمت و بخشش خداوند شامل حال او شود و او را خالد در نار جهنم نکند چيز ديگري است و آن برداشت شما که فقط مشرک و کافر خلود در آتش جهنم دارند و در روايات هم اشاراتي به آن شده است از اين باب است که غير شرک و کفر امکان تعلق بخشش خداوند را دارند امّا اين فقط در حيطه امکان است امّا آنچه که استحقاق دارد همان عذاب ابدي مي باشد و شخصي که اين سئوال برايش ايجاد شده که به خاطر ذرّه احتمال شرک و کفر در زندگيش با خودکشي خود را از عذاب ابدي نجات دهد بايد بداند که احتمال قوي تري هم هست که او را به خاطر خودکشي در آتش جهنم ابدي بکنند چرا که استحقاق آن را داشته است و بالاتر از آنچه که گفتيم بعض روايات وجود دارند که مشعر بر اين مطلب هستند که انسان در حيطه دين داري و ايمان هيچ وقت اقدام به خودکشي نمي کند بلکه شخصي که خودکشي مي کند يا به خاطر وجود مشکل اعتقادي يا به هر نحو ديگري از حيطه دين خارج شده و در قالب انسان کافر يا مشرک اقدام به خود کشي مي کند و از اين بابت هم عذابش ابدي خواهد بود. از جمله آن روايات روايت امام باقر ـ عليه السلام ـ است که مي فرمايند: «ان المؤمن يتبلي بکل بلية و يموت بکل ميتة الاّ انّه لا يقتل نفسه». يعني مؤمن به هر بلايي مبتلا مي گردد و به هر نوع مرگي ممكن است بميرد الا اين که هيچ وقت خود کشي نمي کند نظير اين روايت را از امير المؤمنين ـ عليه السلام ـ نيز نقل کرده اند و يا توجيه ديگري که آيت الله دستغيب فرموده اند اين که شخصي که اقدام به خودکشي مي کند در واقع ريخته شدن خون مؤمن به ناحق را حلال مي داند و چون حرمت خون مؤمن از ضروريات دين است پس اين شخص منکر ضروري دين شده و کافر است. گذشته از همه اين توضيحات هيچ عقل سليمي اجازه نمي دهد که انسان به خاطر دفع احتمال شرک و کفر که آن هم در يد اختيار انسان است و مي تواند با توکل بر خداوند و حسن ظن بر او آن را به خير و صلاح بکشاند، روي کند به هلاکتي که يقيني است.زيرا اولا: آينده انسان به دست خود انسان است و مي‌تواند آن را آباد سازد و ثانيا: احتمال اينكه انسان خدا پرستي كه قصد خود كشي دارد ولي اين كار را نميكند، مومن و خدا پرست از دنيا برود بسيار بيشتر از اين است كه مشرك و كافر شود و از دنيا برود بنابراين اگر کسي احتمال کفر و شرک را هم در آينده را مي دهد بايد تلاش بيشتري براي حفظ خود و دين خود به کار بندد. به قول معروف نبايد از ترس مرگ خودکشي کرد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه