دکترینDoctrine در لغت به معنای مسلک رأى عقیده نظریه وفکر است . (فرهنگ عمید) ولی در اصطلاح سیاسی به معنی طرز تفکر و خط مشی دولتمردان در امور سیاسی به کار گرفته شده است. یا به قواعد بنیادین معتبری گفته می شود که هدایت کننده اقدام در پشتیبانی از سیاستها و برنامه ها در جهت تامین اهداف بوده و به کاربردن آنها مستلزم درک مقتضیات و تصمیم گیری صحیح و منطقی می باشد. در تعریفی دیگر از دکترین آمده است:«اصول و قواعدی که در هر یک از شاخه های علوم و یا درمیان پیروان یک آیین مورد تصدیق و اعتقاد باشد.» به عبارت دیگر اصول یک فلسفه، نظام فکری یا سیاست و خط مشی را دکترین می گویند.

دکترینDoctrine در لغت به معنای مسلک رأى عقیده نظریه وفکر است . (فرهنگ عمید) ولی در اصطلاح سیاسی به معنی طرز تفکر و خط مشی دولتمردان در امور سیاسی به کار گرفته شده است. یا به قواعد بنیادین معتبری گفته می شود که هدایت کننده اقدام در پشتیبانی از سیاستها و برنامه ها در جهت تامین اهداف بوده و به کاربردن آنها مستلزم درک مقتضیات و تصمیم گیری صحیح و منطقی می باشد. در تعریفی دیگر از دکترین آمده است:«اصول و قواعدی که در هر یک از شاخه های علوم و یا درمیان پیروان یک آیین مورد تصدیق و اعتقاد باشد.» به عبارت دیگر اصول یک فلسفه، نظام فکری یا سیاست و خط مشی را دکترین می گویند. دکترین به دو سطح عمده ملی و نظامی تفکیک می شود که سطح نظامی به سطوح استراتژیک، عملیاتی و تاکتیکی تقسیم می گردد و کاربرد آن در سطح ملی، هدایت قدرت ملی در ابعاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، نظامی واقتصادی است. به عنوان مثال به دکترینی که هدایت سپاه و ارتش در صحنه جنگ را به عهده می گیرد، دکترین در سطح استراتژی و آن که هدایت نیرو های زمینی، هوایی و دریایی در صحنه عملیات را برعهده دارد، دکترین عملیاتی و آن را که مسئول هدایت یگانها در میدان رزم می باشد، دکترین در سطح تاکتیکی می گویند. دکترین معمولا به مجموعه اقدامات و خط مشی سیاسی یک دولتمرد که ممکن است مشابه دولتمردان قبل و بعد از او باشد اطلاق نمی شود، بلکه بخشی از اقدامات و سیاست های او را که جنبه ابتکاری داشته و آثار مهمی برجای می گذارد دکترین می نامند. اصطلاح دکترین نخستین بار در زمان ریاست جمهوری جیمز مونروئه پنجمین رییس جمهور آمریکا که از سال 1817 تا 1825 بر آن کشور حکومت کرد ، به کار رفت ( فرهنگ جامع علوم سیاسی ، محمود طلوعی ، ص458 نشر علم1377 ) در یک جمع بندی این واژه دارای کاربردهایی است نظیر ؛ 1) اصول و قواعدی که در هریک از شاخه های علوم و یا در میان پیروان یک آیین مورد تصدیق و اعتقاد باشد . 2) مجموعه ای از عقاید که دستگاهی، از نظریات دینی ، فلسفی یا سیاسی تشکیل دهد . 3) مجموعه عقایدی که در باب توجیه و بیان و تفسیر قواعدی مثلا سیاسی از طرف علمای فن اضهار شده است. 4)اصول یک فلسفه ، نظام فکری یا سیاست و خط مشی . ( فرهنگ علوم سیاسی ، علی آقا بخشی و مینو افشاری راد ، ص 171، نشر چاپار 1379 ) فرق اساسی دکترین با اندیشه یا نظریه در این است که دکترین برمبنای معلومات ولی اندیشه برمبنای مجهولات وضع می شود. دکترین معمولا به مجموعه اقدام و خط مشی سیاسی یک دولتمرد که ممکن است مشابه دولتمردان قبل و بعد از او باشد، اطلاق نمی شود بلکه بخشی از اقدام و سیاستهای او را که جنبه ابتکاری داشته و آثار مهمی برجای می گذارد، دکترین وی می نامند. به عنوان نمونه، دکترین ترومن که یکی از دکترینهای معروف آمریکا است و به نوعی ناقض دکترین مونروئه بود، در راستای مهار کمونیسم مقرر داشت به دولتهایی که در مقابل نفوذ کمونیسم مقاومت می کردند، کمک مالی، فنی و نظامی از سوی کنگره آمریکا تعلق بگیرد. این سیاست در نتیجه نطق ترومن در سال ۱۹۴۷ شکل گرفت و در زمان رئیس جمهور بعدی یعنی آیزنهاور نیز در خاورمیانه به صورت ویژه شکل عملی به خود گرفت. ( اصطلاحات دکترین ، صبح صادق ، سایت بصیرت ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه