امام خميني(ره) در مکتب تربيتي خود به چه مسأله اي بيشتر اهميت مي داد؟

برخي از مسائل و مقوله هاي تربيتي در مکتب تربيتي امام خمینی رهبدین شرح است . 1. اهميت سنين کودکي، نوجواني و جواني از آنجا که فرصت يادگيري و تربيت و انرژي در دوره کودکي و نوجواني بيشتر است، اين دوره از اهميت ويژه اي در کلام امام برخوردار است. امام خميني(ره) با توجه به اهميت اين دوره تربيتي فرموده اند: «شما اگر بتوانيد اين بچه ها را تربيت کنيد به طوري که از اول خدا خواه بار بيايند، توجه به خدا داشته باشند، شما اگر عبوديت خدا را و تربيت الهي را به اين بچه ها تزريق کنيد، اين بچه ها زود قبول مي کنند، اگر عبوديت خدا را و تربيت الهي را، و هر آن چه که هست از اوست به اينها القاء کنيد و آنها بپذيرند، خدمت کرده ايد به اين جامعه». نفس کودک در ابتداي امر، چون صفحه کاغذ بي نقش و نگاري است که هر نقشي را به سهولت و آساني قبول کند، و چون قبول کرد، زوال آن به آساني نشود، همانگونه که به تجربه ثابت شده که تربيت اخلاقي که در کودکي حاصل شده تا آخر سن کهولت و پيري باقي مي ماند و کمتر فراموش مي شود. از اين جهت، تربيت اطفال از مهماتي است که بر عهده پدر و مادر و مربيان است و اگر در اين مرحله، سهل انگاري و سستي شود، چه بسا که طفل بيچاره را کار به سوي رذائل بکشاند و کار او منتهي به شقاوت و بدبختي ابدي شود، تربيت طفل تا آنجا اهميت دارد که چه بسا با تربيت يک طفل، يک جامعه بلکه يک مملکت اصلاح شود، و به فساد يک نفر، يک مملکت و ملت فاسد شود. در اين راستا در بيانات ايشان تربيت در خانواده و در دامان مادر، اهميت ويژه اي مي يابد و سال هاي نوجواني و جواني به کرات از سوي ايشان به عنوان سال هاي خودسازي و ترک تعلقات معرفي مي شود. در ضمن از ديدگاه امام خميني علاوه بر دوران کودکي، دوره جواني نيز از اهميت ويژه برخوردار است. ايشان در اين مورد مي فرمايند: «بر جوان ها لازم است که تا فرصت جواني و صفاي باطني و فطرت اصلي باقي و دست نخورده است، در صدد تصفيه و تزکيه برآيند، و ريشه هاي اخلاق فاسده و اوصاف ظلمانيه را از قلوب خود بر کنند که با بودن يکي از اخلاق زشت ناهنجار، سعادت انسان در خطر عظيم است». و نيز در ايام جواني اراده و تصميم انسان، جوان است و محکم. از اين جهت نيز، اصلاح براي انسان آسانتر است. ولي در پيري اراده سست و تصميم، پير است، چيره شدن بر قوا مشکلتر است. براي اصلاح نفس ايام جواني سزاوارتر است، زيرا که هم اراده قوي تر است، و هم کدورت و ظلمت نفس کمتر است و به فطرت نزديکتريم، و هم بار معصيت زياد نشده که جبران آن مشکل باشد. جوانان قدر ايام جواني را بدانند که اين نعمت بزرگ را با غفلت نگذرانند که در ايّام پيري اصلاح نفس بسيار مشکل است. مشکلات بسيار در سنّ پيري براي انسان هست که در ايّام جواني نيست. فرمايشات امام در اهميت خودسازي در دوره جواني بيشتر است ما به اين مقدار بسنده کرديم. 2. داشتن اخلاص جهت تربيت سازنده از عوامل بسيار مهم و مؤثر در سازندگي خود و نيز ديگران اخلاص و پاک کردن نيت از هر انگيزه اي جز رضاي الهي و خدمت به بندگان خداست. تربيت سازنده روح آدمي است و بايد متناسب با ساختماني باشد که در آن به کار مي رود. از آنجا که روح پاک و فطرت الهي و دست نخورده بشر از دروغ و باطل گريزان است، تا در آنچه به او ارائه مي شود صدق و راستي نبيند، تسليم نشده و آن را نمي پذيرد. لذا تنها عمل و تربيتي، در اين کار مؤثر و سازنده است که با نيت صادق و به قصد تربيت و خدمت صورت پذيرد و در غير اين صورت نه در جهت اصلاح نفس کارآيي داشته و نه در تربيت ديگران نقشي دارد. البته در خصوص تعليم، ممکن است شخصي بي قصد اخلاص نيز، معلومات و اندوخته هاي ذهني خود را به ديگران منتقل سازد، ولي اين کار در تربيت و تهذيب نفس غير ممکن است، گرچه در مورد آموزش نيز اگر نيت صادق همراه آن باشد، عمق، بالندگي و فهم را هم به دانش آموز، خواهد بخشيد و علم را بارور خواهد ساخت. 3. تاکيد بر آموزه هاي اسلامي در امر تربيت يکي ديگر از مسائل مهمي که در امر تربيت حضرت امام(ره) به آن اهميت مي داد، توجه به تعاليم قرآن و آموزه هاي ديني و روايي و سيره معصومين مي باشد. به طور مثال ايشان قرآن را کتاب تربيت و انسان سازي مي دانند و بر اين باورند که اسلام و مکتب توحيدي مي تواند انسان را در همه ابعاد وجوديش تربيت کند. ايشان در اين باره مي فرمايند: تربيت بايد تربيت قرآني باشد. قرآن غني ترين کتاب هاي عالم در تربيت است... قرآن کتابي است براي انسان سازي، کتاب اصلاح يک جامعه است... بعد از آن بايد به سنت نبي و اخبار وارده از طرف پيغمبر اکرم و روايات وارده از ائمه هدي عمل بشود. «اسلام در کنار مقررات اجتماعي، اقتصادي و غيره، به تربيت انسان بر اساس ايمان به خدا تکيه مي کند و در هدايت جامعه از اين بُعد، بيشتر براي هدايت انسان به طرف تعالي و سعادت عمل مي کند». تعليم اگر مبتني بر تربيت اسلامي باشد مي تواند ما را از وابستگي فکري و ساير وابستگي ها نجات دهد. آنان که مشغول تربيت هستند، تربيت اسلامي داشته باشند، در تربيت اسلامي همه چيز است، يک فرد اگر همان طوري که اسلام مي خواهد بزرگ شود، غير ممکن است به مملکت خود، به همسايه خود، به همشهري خود، به برادر خود و يا به يک آدم غريبه خيانت کند، اصلاً خيانت منتفي مي شود. لذا ما بايد کوشش کنيم که افراد را بر اساس آموزه هاي اسلامي تربيت کنيم. اشخاص را با تربيت اسلامي آشنا کنيد تا برخي گمان نکنند که در اسلام راجع به امور تربيتي، (آموزه ها) کم است. اسلام عميق تر از همه جا و از همه مکتب ها راجع به امور انساني و راجع به امور تربيتي دارد که در رأس مسائل اسلام است. لذا نبايد بگذاريم اين آموزه ها گرد و غبار بگيرند و بچه هايمان سوغات فاسد غربي ها را در ذهنشان انبار کنند. و خلاصه آنکه مکتب اسلام، يک مکتب انسان ساز است نه مکاتب غربي. بنابراين طبق ديدگاه امام خميني(ره) متوليان امر تربيت بايد به آموزه ها و داده هاي ديني در تربيت ديني توجه داشته باشند. 4. تاکيد بر ربّاني ساختن تعليم و تربيت امام خميني(ره) همواره بر نقش تعليم و آموزش در تامين سعادت دنيوي و اخروي انسان سفارش مي کردند، سفارش به اينکه بايد علم در خدمت تربيت گرفته شود، توجه مي دادند که تعليم و تربيت جهت دار باشد يعني جهت آن اسم رب و توجه به خدا باشد. عمده جهت اين است که جهت اسم رب باشد، براي خدا و خلق خدا باشد. تربيت اگر براي خدا باشد انسان ساز مي شود، همه ترقيات و رشد بشر در سايه تربيت الهي است. مواظب باشيد که اعمالتان براي خدا باشد، بچه ها را تربيت الهي بکنيد، تربيت شيطاني نکنيد. امام دراين مورد مي فرمايند: «اگر علم و دانش بدون بينش اخلاقي و بينش نفساني و الهي باشد، بشر را به هلاکت مي رساند، اينکه انبياء آن قدر در تربيت پافشاري مي کردند، آن قدري که مردم را سوق مي دادند به اينکه مهذب باشند، به آن اندازه به علم سوق نمي دادند، اهميت اصلاح و خودسازي و تقدم تزکيه بر تعليم فهميده مي شود. 5. تقدم تهذيب بر تربيت از ديدگاه امام خميني(ره) فرد قبل از آن که نسبت به تربيت ساير افراد اقدام کند، بايد نسبت به اصلاح نفس و اخلاق خود اهتمام داشته باشد تا در تربيت ديني ديگران به نتايج چشمگيري دست پيدا کند. امام خميني(ره) در اين مورد مي گويد: «چيزي که مهم است خصوصاً براي کساني که مي خواهند امر تربيت را در مراکز آموزشي به دست گيرند، اين است که از خودشان شروع کنند و خودشان را به اخلاق اسلامي آرايش دهند و از اخلاقي که بر خلاف اسلام است، اعراض کنند، براي اينکه مي خواهند اسلام را در آنجا پياده کنند، نمي خواهند که فقط يک اسمي باشد...». 6. توجه به تربيت همه جانبه امام خميني(ره) در کنار رشد و تربيت معنوي و عقلاني متربي، در عين حال از توجه به تربيت اجتماعي و سياسي غفلت نفرموده اند و در اين مورد مي فرمايند: «آقايان که تربيت بچه ها را مي کنند مسايل سياسي روز را هم به آنها تعليم بکنند... يک بچه اي که از مدرسه بيرون مي آيد بايد مسايل ديني اش را بلد باشد مسايل نماز و روزه اش را بداند هم تربيت هاي علمي بشود و هم تربيت سياسي...». بچه هاي ما در هر زماني موافق و مطابق زمان بايد تربيت شوند و در روايات هم هست که بچه هايتان را براي زمان آتيه به غير زماني که خودتان هستيد تربيت کنيد، اين بچه ها در آتيه بايد دست به کار مملکت و کشور شوند. شما بچه ها را از سياست، از اين طور چيزها دور نگه نداريد، دور نگه داشتن بچه ها از سياست فرمي مي شود که وقتي وارد در اجتماع شدند، مثل يک آدم کوري وارد در اجتماع بشوند... آنها را وارد در مسائل روز کنيد از مسائل روز مطلع باشند... تربيت و تعليم همه جانبه بايد باشد يعني آن مقداري که کشور نياز دارد. بايد تعليم و تربيت در همه ابعاد باشد. نتيجه آن که امام خميني(ره) به عنوان يک استاد و مربي به تمام معنا در امر تربيت نه تنها به يک مساله و به يک بعد تربيتي بلکه مجموعه مسائلي را در امر تربيت مهم مي دانستند و اهميت مي دادند. منابع 1. امام خميني، جهاد اکبر، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، چاپ نهم، 1378ش. 2. امام خميني، سرّ الصلاة، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، چاپ ششم، 1378ش، ج1و2. 3. امام خميني، شرح حديث جنود عقل و جهل، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، چاپ سوم، 1378ش. 4. امام خميني، چهل حديث، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، چاپ بيستم، 1378ش. 5. صحيفه نور، ج6، ج9، ج13، ج14، ج15، ج17. 6. فلسفي ، محمد تقي ، الحديت ـ روايات تربيتي، دفتر نشر فرهنگ اسلامي، تهران، 1368ش، ج3. 7. ملکي تبريزي، ميرزا جواد آقا، أسرار الصلاة، انتشارات پيام آزادي، چاپ هشتم، 1378ش. 8. فتحعلی خانی، محمد، نگاهی به مکتب تربیتی امام خمینی(ره)، روان شناسی و علوم تربیتی «تربیت اسلامی» بهار 1380ش، شماره 5»، (24 صفحه - از 17 تا 40). 9. علامه مجلسي، بحارالأنوار، الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، اسلاميه، تهران، چاپ مکرر، مختلف، ج1. 10. فراهاني، مجتبي ، تعليم و تربيت از ديدگاه امام خميني، موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني، 1378ش، چاپ دوم. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه